به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری شبستان، انتظارِ موعود روح امید را در کالبد انسان ها می دمد و بشر را به آینده ای روشن امیدوارمی کند. عصر غیبت در فرهنگ شیعی، عصر انتظار است. جامعه امروز ما هم بیش از هر زمان دیگری به درک و تامل در مفهوم انتظار نیاز دارد. بی‌شک، انتظار از بهترین اعمال است و از این روست که در حدیثی نبوی آمده است: «أفضل اعمال أمتی انتظار الفرج؛ برترین کارهای امت من انتظار فرج است.» حال این پرسش مطرح است؛ فرهنگ مهدویت و انتظار چه ویژگی هایی دارد؟ موانعی که در تبیین فرهنگ مهدویت وجود دارد چیست؟ برای ترویج فرهنگ مهدویت چه فعالیت هایی باید صورت گیرد؟ برای پاسخ به این پرسش ها با حجت الاسلام «امیرمحسن عرفان»، مدرس دانشگاه معارف اسلامی و صاحب آثار متعدد مهدوی گفت و گو کرده ایم که در ادامه می خوانید:
فرهنگ انتظار
حجت الاسلام امیرحسین عرفان می گوید: یکی از مهمترین بروندادهای فرهنگ انتظار، دل نبستن به نسخه‌های کاذب نجات در دنیای پسا مُدرن است. اساسا انسان پسامدرن، انسان دل خوش کرده به نسخه‌های کاذب نجات و منجی‌گرایی است. گفتمان انتظار با قرآئتِ شیعه در اسلام، آرمان بزرگ نجات متعالی و قدسی را به ارمغان می‌آورد. در نجاتی که در اسلام با قرآئتِ شیعه تفسیر شده، عمق نجات چهار ویژگی بسیار مهم دارد که جامع، کامل، متوازن و متعادل را شامل می‌شود.
چهاره ویژگی مهم در خوانش آموزه مهدویت
او ادامه می دهد: این چهار ویژگی بسیار مهم در خوانش آموزه مهدویت در اسلامِ شیعه وجود دارد. این خوانش در هیچ کدام از دیگر مکاتب و مذاهب وجود ندارد. آنچه که موجب قرآئت شیعه از مقوله نجات شده، همین چهار ویژگی است. اینکه می‌گوییم فرهنگ مهدویت و انتظار، در حقیقت انسان را به سمت و سوی نجات متعالی قدسی می‌برد، به این دلیل است که خوانش اسلام شیعه از مهدویت، جامع است.
حجت الاسلام عرفان بیان می کند: جامع بودن به این معناست که نجات در اندیشه مهدویت، نجاتِ معطوف به دنیا و آخرت است. طبیعی است که این نجات هم سعادت دنیوی و هم سعادت اُخروی را دارد. این برخلاف قرائتی است که برخی از مکاتب پسامُدرن در غرب از مقوله نجات دارند. نجات در یهود هم صرفا نجاتی معطوف به یک نژادِ خاص، یعنی بنی اسرائیل است. در عین حال این نجات که مختصِ بنی اسرائیل است، معطوف به دنیا می‌شود و آخرت را در بر نمی‌گیرد.این جامعیت در نجاتِ مهدویت با قرائت شیعی به چشم می‌خورد.
مولف کتاب رسانه و آموزه مهدویت بیان می کند: دومین شاخصه نجات در آموزه مهدویت کامل بودن است. یعنی این نجات پاسخگوی همه نیازهای بشر است و صرفا مختصِ مسائل معنوی نیست. این نجات در امور مادی هم هست. بشر پسامُدرن غرق در انبوهِ چالش‌ها است. بشر پسامُدرن غرق در تجارت‌های شیطانی است؛ تجارت شیطانیِ زنان و دختران، تجارت شیطانیِ مواد مخدر تجارت شیطانی دارو، تجارت شیطانی انسان و اعضای بدن انسان؛ بشر پسامُدرن به شدت نیازمند نجات در تمام عرصه‌های زندگی است. این بشر حتی نمی‌تواند از لذت بهره‌مند شود؛ چون خوانش او از لذت صرفا مادی است.
او ادامه می دهد: مهدی موعود می‌آید برای نجات بشریت از تمام صاحت‌های زندگی بشری؛ حتی نجات بشر از لذت طلبی کاذب و فاحش در این دنیا. نجاتی که حضرت بیت الله العظم به وجود می‌آورد، این نجات صرفا معطوف به انسان نیست؛ این نجات برای تمام موجودات و حیوانات هم هست. حتی اجرام سماوی و حیوانات هم از نجات حضرت بهرمنده می‌شوند.
از ویژگی‌های نجاتِ حضرت مهدی(عج) کامل بودن آن است
نویسنده نیازسنجی مهدویت پژوهی بیان می کند: نجات حضرت متوازن است. یعنی همه جنبه‌های مادی و معنوی را مورد عنایت قرار می‌دهد. اینگونه نیست که مهدی موعود بیاید، صرفا برای نجات معنوی و امور فرامادی. بشر نیازهای مادی و معنوی دارد. مهدی موعود در یک توازن، این نجات را رقم می‌زند. این برخلاف برخی از مکاتب صوفیه است که نیازها را صرفا معنوی می‌بینند.
او ادامه می دهد: نجات حضرت متعادل است؛ یعنی افراط و تفریط در مقوله نجاتِ حضرت بیت الله العظم دیده نمی‌شود. این تعادل در تمام جنبه‌ها دیده می‌شود. بزرگترین آورده نجاتِ مهدی موعود عدالت جهانی در تمام عرصه‌هاست و این چیزی است که گشده بشر امروز و انسان پسامُدرن است که دچار فقر و بحرانِ معناست که معلولِ تمام بی‌عدالتی‌ها در دنیاست.
موانع ترویج فرهنگ مهدویت
حجت الاسلام عرفان یکی از مهمترین موانع در ترویج فرهنگ مهدویت را فقدان دیپلماسی فرهنگی می داند و می گوید: به عبارتی ما در ترویج و تبلیغ فرهنگ مهدویت به مخاطب درون دینی و درون مذهبی خودمان توجه داشته‌ایم.تعاملات و ارتباط بین فرهنگی با دیگر ادیان و مذاهب را نداریم.
او ادامه می دهد: دومین مانعی که در این زمینه داریم، مدیریت‌های لحظه‌ای و مناسبتی در تبیین فرهنگ مهدویت است. مدیریت لحظه‌ای و مناسبتی یعنی در طول سال ما به ترویج معارف مهدویت مناسبتی نگاه می‌کنیم؛ ماه ربیع، آغاز امامتِ بقیه الله الاعظم و نیمه شعبان که سالروز میلاد امام زمان(عج) است. ما صرفا این روزها و این مناسبت‌ها را معیار تبلیغ و ترویج فرهنگ مهدویت قرار می‌دهیم. باید اعتراف کنیم که سوگمندانه در طول سال، فرهنگ مهدویت، کمتر در کانون تبلیغی ما قرار می‌گیرد. یکی از مهمترین موانع در ترویج فرهنگ مهدویت همین نگاهِ مناسبتی است.
او تاکید می کند: عدم خیزش نخبگانی در تبلیغ و ترویج فرهنگ مهدویت یکی دیگر از آسیب‌های این حوزه است. با شکل‌گیری مراکز تخصصی مهدویت، بنیان‌ها و موسسات تخصصی در این حوزه، انبوهی از نخبگان حوزه و دانشگاه‌ها؛ وظیفه‌ای در راستای تبلیغ و ترویج فرهنگ مهدویت در خود نمی‌بینند. به عبارتی دیگر ما خیزش نخبگانی در تبلیغ و ترویج معارف مهدویت نمی‌بینیم.
استاد دانشگاه بیان می کند: اساسا آموزه مهدویت خاص صرفا حوزه نیست و دانشگاهیان عزیز هم باید در این زمینه ورود کنند. از همه مهمتر اینکه اندیشمندان و نخبگان در بخش‌های مختلف علوم انسانی و غیر علوم انسانی می‌توانند ورود کنند و رسالت و ماموریت تبلیغی در ترویج و تبلیغ معارف مهدویت داشته باشند.
او ادامه می دهد: متاسفانه تدبیرها ما در عرصه معارف مهدویت مبتلا به آسیب کلیشه و سنتی بودن است. متناسب با تغییرات کلان فضای مجازی، تبلیغ و ترویج صورت نمی‌گیرد. آفرینش‌های هنری در عرصه معارف مهدویت در فضای مجازی حداقلی، سطحی و صرفا عاطفی است. نیازمند یک نهضت هنری در عرصه رسانه‌ای و فضای مجازی برای نقش‌آفرینی در تبلیغ معارف مهدویت هستیم.
حجت الاسلام عرفان می گوید: تبلیغ معارف مهدویت صرفا به معنای حضور سخنران در جلسات و برگزاری مراسم‌های مذهبی نیست.متاسفانه باید اعتراف کنیم که پس از گذشت بیش از چهار دهه از پیروزی انقلاب اسلامی، در بخش انیمیشن، صرفا یک فیلم به نام شاهزاده روم داریم و این نشان می‌دهد که ما چقدر با فقر فرهنگی در انتقال پیام اثر بخش به کودکان در این زمینه مواجه ایم.در عرصه سینما هم باید اعتراف کنیم که آموزه مهدویت جایگاه کلانی در آفرینش‌های هنری در سینمای ما نداشته است. همین ضعف در ساحت‌های هنری دیگر هم وجود دارد.
نظر شما