مساجد تاریخی اروپا، تقویت کننده میراث غنی فرهنگی –اسلامی در قاره سبز

خبرگزاری شبستان، جهان اسلام: وقتی سخن از مساجد تاریخی به میان می آید،اغلب مساجدی که در کشورهای خاورمیانه ای و آسیایی وجود دارند در ذهن متصور می شوند اما در بافت اروپا مساجد تاریخی بسیار مهمی قرار دارند که رسانه ها معمولا یادی از آنها نمی کنند.

 

مساجد تاریخی حضوری منحصر به فرد و قدرتمند در اروپا داشته اند و بر فرهنگ محلی تاثیر گذاشته اند.

 

حضور و فعالیت مساجد در اروپا با توجه به اینکه بخش های مختلف این قاره زمانی تحت کنترل مسلمانان بوده است، قدمتی بسیار طولانی دارد.

 

 عثمانی ها در منطقه بالکان، مورها در اسپانیا و تاتارها در کشورهای بالتیک، میراث غنی اسلامی را که مربوط به قرن ها پیش می شود، بر جای گذاشته اند؛ مساجد خیره کننده و شگفت انگیز بخشی بزرگی از این میراث غنی را تشکیل می دهند.

 

در اینجا به معرفی  تعدادی از این مساجد تاریخی،زیبا و تاثیر گذار در برخی از کشورهای اروپایی پرداخته ایم.

 

«قاضی خسروبیگ» ، بزرگ ترین مسجد تاریخی «بوسنی و هرزگوین »

مسجد «قاضی خسروبیگ» در قلب شهر «سارایوو» که در قرن قرن شانزدهم ساخته شده است، بزرگترین مسجد تاریخی در بوسنی و هرزگوین و یکی از معرف ترین بناهای عثمانی در بالکان است.

 

این مسجد به عنوان مسجد مرکزی سارایوو معروف ترین و اصلی ترین مکان عبادی برای مسلمانان در بوسنی و هرزگوین به شمار می آید و به عنوان یکی از بناهای اصلی معماری در شهر به طور مرتب مورد بازدید گردشگران قرار می گیرد.

 

مسجد «قاضی خسروبیگ» شامل مکتب (مدرسه ابتدایی) ،مدرسه متوسطه اسلامی، بزیستان (بازار طاقدار) و یک حمام عمومی است.

 

بزرگ ترین مسجد بوسنی و هرزگوین، اولین مسجد در جهان بود که در سال 1898 در دوره امپراتوری اتریش-مجارستان برق و روشنایی الکتریکی دریافت کرد.

 

این مسجد از نوع مساجد چند گنبدی با فضاهای پیچیده است و نمایانگر دوره اولیه معماری کلاسیک عثمانی یا سبک استانبولی است.

 

فضای درونی این مجموعه دارای عناصر مرکزی معماری مانند محراب، منبر است که به فضای مرکزی عظیمی باز می شود.

 

نمای بیرونی مسجد شامل یک گنبد اصلی بزرگ و چندین گنبد کوچک است و دارای فقط یک مناره ساده اما به یادماندنی از نظر زیبایی است.

 

در دوران محاصره سارایوو، نیروهای صرب به عمد بسیاری از مراکز فرهنگی شهر مانند موزه ها، کتابخانه ها و مساجد را هدف قرار دادند و مسجد بیگ به عنوان بزرگترین و شناخته شده ترین مسجد یکی از اهداف اصلی آنها بود.

 

مسجد «قاضی خسروبیگ» در سال 1990 تخریب شد اما سپس مورد بازسازی قرار گرفت و مسلمانان توانستند یک بار دیگر از آن به عنوان مکان عبادی اصلی خود استفاده کنند.

 

امروز وقتی در کوچه های شهر قدیمی سارایوو پرسه می زنید می توانید صدای اذان را از مسجد «قاضی خسروبیگ» به وضوح بشنوید.

 

 

 

 

«بی بی هیبت» (فاطمه زهرا)  در «باکو»

مسجد «بی بی هیبت» در «باکو» آذربایجان یک مسجد تاریخی بسیار هم با یک گذشته بسیار طولانی و جالب است.

 

این مسجد به عنوان اولین بنای مذهبی اسلامی در قرن سیزدهم در بالای آرامگاهی ساخته شد که به گفته شیعیان آرامگاه دخترامام هفتم شیعیان، امام موسی کاظم است که از دست آزار و اذیت خلفا به باکو گریخته بود.

 

مسجد «بی بی هیبت» که افراد محلی آن را به نام مسجد «فاطمه زهرا» نیز می شناسند، زائرانی از مذاهب مختلف را به خود جذب می کند.

 

در گذشته بسیاری از زنانی که می خواستند بچه دار شوند به این مسجد می آمدند.آنها معتقد بودند که نماز خواندن در این مسجد آرزوی باردار شدن آنها را برآورده می کند.

 

از آنجا که این مسجد عبادتگاه بسیار مهمی بود در سال 1932 توسط استالین در جریان مبارزات ضد مذهبی وی ویران شد اما تخریب این مسجد نتوانست باورهای مردم را از بین ببرد و برای مردم باکو، مسجد بی بی هیبت یک مکان مقدس باقی ماند.

 

روایت های فراوانی وجود دارد مبنی بر اینکه کسانی که در تخریب مسجد «بی بی هیبت» مشارکت داشتند در حوادث عجیب جان باختند.

 

به محض سقوط اتحاد جماهیر شوروی، برنامه ریزی برای بازسازی مسجد «بی بی هیبت» و بازگشت آن به شکوه سابق خود انجام شد.

 

فضای داخلی مسجد دارای یک آینه کاری بسیار زیبا و به رنگ سبز یعنی رنگ اسلام است.

 

مسجد بازسازی شده یک نمونه مدرن از معماری سبک شروانی است. این مسجد دارای سه گنبد و دو مناره است و مناره 20 متری آن در قسمت غربی مسجد به چشم می خورد.

 

 

 

 

«کوچوک پاشا حسین»، آخرین مسجد به جای مانده در «چانیا» یونان

مسجد «کوچوک پاشا حسن» که در شهر «چانیا» در جزیره  زیبای «کرت» یونان واقع شده است یکی از یکی از برجسته‌ترین مکان‌های دیدنی شهر به شمار می آید.

 

این مسجد که دارای یک گنبد صورتی است در سال 1626، زمانی که چانیا به عنوان استان امپراتوری عثمانی اعلام شد توسط ترک ها بر روی پایه های یک کلیسای ونیزی سابق ساخته شد.

 

در واقع نمای این مسجد ترکیبی از طاق‌های ونیزی باشکوه و دیوارهای آهکی سفید با ویژگی‌های معمول مساجد مسلمانان است.

در گوشه جنوبی بنا کتیبه هایی به زبان عربی بر روی سنگ حک شده اند.

 

همچنین بقایای یک فواره دیواری با شیرهای آب (که در ترکی به نام چسمه شناخته می شود) و همچنین پایه ای که مناره  بر روی آن قرار داشت وجود دارد.

 

مسجد «کوچوک پاشا حسین» آخرین مسجد پابرجا در شهر چانیا است.

 

درهای این مسجد در طول سال به روی عموم مردم باز است و نمایشگاه‌های هنری و صنایع دستی در داخل مسجد برگزار می‌شود.

 

بازدید مردم از مسجد فرصتی عالی برای تحسین سقف‌های باشکوه، لوسترهای برنزی و محرابی است که پس از بمباران شدید شهر توسط نازی‌ها در نبرد «کرت» در سال 1941 میلادی، بازسازی شده است.

 

 

 

 

 

مسجد جامع «کونستانسا» ، تلفیقی از معماری اسلامی و رمانسک در قلب رومانی

مسجد جامع «کنستانسا»  که در اصل با نام مسجد «کارول اول» شناخته می‌شود، مسجدی در شهر «کنستانتا» رومانی است که به عنوان یک بنای تاریخی توسط موسسه ملی بناهای تاریخی رومانیایی ثبت شده است.

 

سنگ بنای این مسجد در ژوئن سال 1910 میلادی با حضور «اسپیرو هارت»، وزیروقت امور مذهبی به  دستور «کارول اول»، پادشاه رومانی گذاشته شد و کار ساخت آن در سال 1912 میلادی به پایان رسید.

 

مسجد جامع کنستانسا در محل مسجد محمودیه سابق  قرار دارد که در سال 1822 توسط «حافظ حسین پاشا» ساخته شد و به نام سلطان محمود دوم عثمانی نامگذاری شد.

 

این مسجد به طور رسمی توسط کارول اول در 31 مه 1913 افتتاح شد و در این مراسم، سلطان محمد پنجم نشان افتخار را به معمار اصلی مسجد به نام «ویکتوراستفانسکو» اعطا کرد.

 

مسجد جامع کنستانتا که تلفیقی از معماری اسلامی و اروپایی است به سبک های نئو مصری و نئو بیزانسی با عناصر معماری نئورومانسک ساخته شده است.

 

معماری رمانسک سبک معماری اروپایی است که از قرن ۱۰ تا ۱۲ میلادی در اروپا رواج داشت و طاق رومی یا همان نیم‌دایره‌ای، بارزترین شاخصه آن به حساب می‌آید.

 

«جورج کنستانتینسکو» ،  طراح  مسجد این مسجد را از مسجد قونیه در آناتولی الگوبرداری کرد و «ویکتور استفانسکو» به عنوان معمار اصلی پروژه خدمت کرد.

 

 پیمانکاران برای مسجد از مصالح آجر و سنگ و برای گنبد و مناره از بتن آرمه استفاده کردند. این مسجد اولین سازه در رومانی بود که با استفاده از بتن مسلح (ترکیب بتن و میلگردهای تقویت کننده) ساخته شد. در ساخت درگاه اصلی مسجد از سنگ مرمر سیاه با منبت کاری برنز استفاده شده است.

 

مسجد جامع کنستانتا دارای یک گنبد به ارتفاع 25 متر و قطر 8 متر و همچنین یک مناره به ارتفاع 47 متر است که به سبک نئوموری ساخته شده است.

 

 

 

مسجد جامع «کوردوبا»؛ میراث خیره‌کننده اسلام در اسپانیا

 این میراث جهانی خیره‌کننده از مهمترین بناهای تاریخی- اسلامی در جهان غرب محسوب می شود و از زمان تأسیس تا کنون مکان عبادت برای افراد از قشرهای مختلف بوده است.

 

این بنا که در ابتدا به عنوان یک کلیسای بازیلیک مسیحی به دست «ویزیگوت» ها (یکی از دو شاخه اصلی گوت ها از ژرمن‌های خاوری) ساخته شده بود در قرن هفتم بعد از میلاد مسیح به دستور حاکمان مسلمان بازطراحی و تبدیل به فضایی شد که شامل یک مسجد بود.

در قرن شانزدهم میلادی یک کلیسای جامع مسیحی در وسط این مسجد ساخته شد و از آن زمان تا کنون عبارت «مسجد-کلیسا» برای توصیف کل ساختمان به کار برده می شود.

 

فضای داخلی مسجد از ستون هایی با قوس های سفید و قرمز ساخته شده و شامل یک سالن عبادت و همچنین حیاطی است که مناره ها از آنجا روی مسجد بنا شده اند.

 

مسلمانان مدت زمان طولانی در قرون وسطی در اسپانیا حکومت می کردند و به همین خاطر معماری اسپانیا تاثیرپذیری زیادی از معماری اسلامی داشته است.

 

از دیگر مساجد به معماری زیبا در اسپانیا می تواند به مسجد جامع قرطبه، مسجد باب المردوم، مسجد الخیرالده، مسجد المنسیرلاریال و مسجد قلعه شریس اشاره کرد.