امروز به امر به معروف و نهی از منکر اثرگذار نیاز داریم

به گزارش خبرنگار گروه قرآن و معارف خبرگزاری شبستان، امر به معروف و نهی از منکر به عنوان یک حفاظ و سلاح برای حفظ اصل و فرع دین معرفی شده است و جامعه اسلامی را از شرک دور و به توحید نزدیک می‌کند. حضرت زینب(س) و امام سجاد(ع) بعد از واقعه عاشورا جهاد تبیین را از شام آغاز کردند و باعث ماندگاری خون امام حسین(ع) و شهدای کربلا شدند. باید از این اتفاق الگو گرفت و امروز در جنگ نرم، با جهاد تبیین به مبارزه با دشمنان رفت. امر به معروف و نهی از منکر از مظاهر همین مبارزه است که باید به آن توجه کرد. مقام معظم رهبری نیز دو واژه جهاد و تبیین را مورد استفاده قرار داده‌اند. واژه جهاد در فرهنگ دینی و حتی عرف جامعه به فعالیت‌های همگانی اطلاق می‌شود که به سن، موقعیت اجتماعی و طبقه‌ای خاص محدود نمی‌شود و هر فرد توانمندی می‌تواند در فعالیت‌های جهادی ورود پیدا کند. در این برهه حساس باید جهادگونه به تبیین آثار مثبت امر به معروف و نهی از منکر بپردازیم. با توجه به اهمیت موضوع امر به معروف و نهی از منکر در شرایط امروز جامعه، خبرنگار گروه قرآن و معارف خبرگزاری شبستان با «علیرضا مرادی» سرپرست اداره کل پژوهش ستاد امر به معروف و نهی از منکر کشور گفت و گویی انجام داده است که در ادامه می خوانید.

درباره ارزش و ضرورت امر به معروف و نهی از منکر در جامعه توضیح دهید؟

در خصوص ضرورت و ارزش امر به معروف و نهی از منکر باید بگوییم شرایطی که در آن قرار داریم با مشکلات اجتماعی و آسیب های اجتماعی در فرهنگ، اقتصاد و سیاست مواجه هستیم که این امور به اصلاح نیاز دارند. اصلاح از سطح جامعه باید انجام شود و مطالبه گری برای اصلاح امور توسط مسئولان انجام شود. مردم باید از مسئولان بخواهند تا ساختار را اصلاح کنند و امر به معروف انجام دهند. به تعبیر رهبر معظم انقلاب امر به معروف به معنای خواستن و درخواست است نه خواهش کردن؛ بنابراین امر به معروف و نهی از منکر باید به یک مطالبه عمومی در جامعه تبدیل شود.

مدیر یا مسئول خود را موظف می داند که کار درست را انجام دهد. در مواقعی اگر مسئولی کار درست انجام دهد مورد هجمه قرار می گیرد در حالی که آن مسئول کار درست را انجام داده است اما رویکرد به سمتی است که بازخواست می شود. هرچند چنین مواردی اندک است اما همان کم هم نباید وجود داشته باشد.

درخصوص اهمیت روش امر به معروف و نهی از منکر می توان به روایتی از امام محمد باقر (ع) اشاره کرد که فرمودند: «إنَّ الأمرَ بِالمَعرُوفِ و النَّهیَ عَنِ المُنکَرِ سَبِیلُ الأنبِیاءِ و مِنهَاجُ الصُّلَحَاءِ فَرِیضَهٌ عَظِیمَهٌ بِهَا تُقَامُ الفَرائِضُ و تَأمَنُ المَذاهِبُ و تَحِلُّ المَکاسِبُ و تُرَدُّ المَظالِمُ و تُعمَرُ الأرضُ و یُنتَصَفُ مِنَ الأعدَاءِ و یستَقِیمُ الأَمر؛ همانا امر به معروف و نهی از منکر، راه انبیای إلهی و شیوه صالحان است. فریضه بزرگی است که دیگر فرایض به واسطه آن برپا می‌شود و راه‌ها امن می‌گردد و درآمدها حلال می‌شود و حقوق و اموالِ به زور گرفته شده به صاحبانش بر می‌گردد و زمین آباد می‌شود و از دشمنان انتقام گرفته می‌شود و کارها سامان می‌پذیرد». به تعبیر امام محمد باقر (ع) به واسطه امر به معروف و نهی از منکر ثمرات دنیوی و اخروی شامل حال افراد جامعه خواهد شد. خداوند در قرآن کریم می فرماید بدترین قوم آن است که امر به معروف و نهی از منکر را انجام نمی دهند، بنابراین هر جا که امر به معروف و نهی از منکر اجرایی شود در آنجا رشد و تعالی رخ خواهد داد. بنابراین ضرورت امر به معروف و نهی از منکر قطعی است و اگر آثار و برکات مادی و معنوی آن برای مردم تبیین شود، کسی در مورد ثمرات امر به معروف و نهی از منکر تردید نمی کند.

وظیفه مردم و مسئولان در خصوص امر به معروف و نهی از منکر چیست؟

در اصل هشتم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران قانون گذار عنوان می کند: «در جمهوری اسلامی ایران دعوت به خیر، امر به معروف و نهی از منکر وظیفه‌ای است همگانی و متقابل بر عهده مردم نسبت به یکدیگر، دولت نسبت به مردم و مردم نسبت به دولت. شرایط و حدود و کیفیت آن را قانون معین می‌کند. و الموُمنون و الموُمنات بعضهم اولیاء بعض یامرون بالمعروف و ینهون عن المنکر». 

همچنین مسئول از حیث مسئولیت اش وظیفه دارد امر به معروف انجام دهد. همانطور که در آیه 41 سوره حج خداوند می فرماید: «الَّذِينَ إِنْ مَكَّنَّاهُمْ فِي الْأَرْضِ أَقَامُوا الصَّلَاةَ وَآتَوُا الزَّكَاةَ وَأَمَرُوا بِالْمَعْرُوفِ وَنَهَوْا عَنِ الْمُنْكَرِ ۗ وَلِلَّهِ عَاقِبَةُ الْأُمُورِ؛ (آنان که خدا را یاری می‌کنند) آنهایی هستند که اگر در روی زمین به آنان اقتدار و تمکین دهیم نماز به پا می‌دارند و زکات می‌دهند و امر به معروف و نهی از منکر می‌کنند و (از هیچ کس جز خدا نمی‌ترسند چون می‌دانند که) عاقبت کارها به دست خداست.»

امر به معروف و نهی از منکری که مسئول با قدرت و جایگاهی که دارد انجام می دهد باید با امر به معروف فرد عادی تمایز داشته باشد. امر به معروف مسئول به طور ویژه این است که ساختارهای درست را برای اجرای معروفات ایجاد کند. ساختارها و سیستم غلط و اشتباه را از بین ببرد و شرایط امر به معروف برای مردم را فراهم کند. شرایطی فراهم کند که اگر کسی امر به معروف انجام داد، آسیب نبیند و امنیت شغلی اش دچار خدشه نشود.

کارویژه کسی که متولی و مسئول در اجرای امر به معروف می شود، این است که شیوه های امر به معروف و نهی از منکر را تبیین کند، آموزش های لازم برای امر به معروف ارایه کند و قانون حمایت از آمران به معروف را تصویب و اجرایی نماید. قانونی که در سال 94 تصویب شده است به حمایت از آمران به معروف و ناهیان از منکر می پردازد.

خداوند در آیه ۷۱ سوره توبه قرآن می فرماید: « وَ الْمُؤْمِنُونَ وَ الْمُؤْمِناتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِیاءُ بَعْضٍ یَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ یَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَ یُقیمُونَ الصَّلاةَ وَ یُؤْتُونَ الزَّکاةَ وَ یُطیعُونَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ أُولئِکَ سَیَرْحَمُهُمُ اللَّهُ إِنَّ اللَّهَ عَزیزٌ حَکیمٌ؛ اما مردان و زنان با ایمان بر یکدیگر ولایت دارند، از اینرو یکدیگر را به کار شایسته فرمان می دهند و از کار ناپسند نهی می کنند و نماز را برپا می دارند و زکات می پردازند و از خدا و پیامبرش اطاعت می کنند. اینانند که به زودی خداوند رحمت خود را شامل حالشان می کند و هیچ کس نمی تواند مانع آن شود، چرا که خدا مقتدری شکست ناپذیر و کارهایش همه از روی حکمت است.»

خداوند قدرت امر به معروف نسبت به یکدیگر را داده است و درباره ارزش معروفات و نهی از منکر بسیار تاکید کرده به طوری که آیات و روایات متعددی در این خصوص داریم. مردم نسبت به هم وظیفه دارند تا یکدیگر را به معروف دعوت کنند و مسئولان نیز باید نسبت به اصلاح ساختارها و سیستم ها مسئولیت خود را به درستی انجام دهند، به عنوان مثال کارهای نادرستی را که انجام می شود با دیده اغماض از کنار آنها عبور نکنند و برخورد جدی و قاطع با مسایل نادرست داشته باشند و کار خوب سازمان را بیان کنند.

برای مسئولان نسبت به مسئولان نیز می توانیم امر به معروف و نهی از منکر را تبیین کنیم چرا که امر به معروف و نهی از منکر در همه جا اثر دارد و تاثیرگذار است مگر در سیستم های فاسد که در آنجا اجازه اجرایی شدن امر به معروف و نهی از منکر داده نشود.

جامعه ما اسلامی و حکومت اسلامی در آن حاکم است، بنابراین طبق آیات قرآن و منویات رهبر معظم انقلاب دغدغه اجرای امر به معروف و نهی از منکر در جامعه وجود دارد. حضرت علی (ع) می فرمایند:« بارها از رسول خدا(ص) شنیدم که مى فرمود: «لن تقدس امه لایوخذ للضعیف فیها حقه من القوى غیر متتعتع؛ امتى که حق ضعیفان را از زورمندان با صراحت و بدون خوف و ترس نگیرد، هرگز پاک نمى شود و روى سعادت را نمى بیند.» جامعه ما که اسلام در آن ساری و جاری است، اجرای امر به معروف و نهی از منکر باید به یک دغدغه جدی برای همه افراد جامعه تبدیل شود.

رهبر معظم انقلاب اسلامی بر دو واژه جهاد و تبیین تاکید کرده اند، چگونه می توان در عرصه امر به معروف و نهی از منکر جهاد تبیین را اجرایی کرد؟

رهبر معظم انقلاب در خصوص تبیین امر به معروف و نهی از منکر می فرمایند اگر اصل امر به معروف و نهی از منکر برای مردم درست تبیین شود، متوجه می شوند و این را به عنوان نظارت همگانی تلقی می کنند و امر به معروف و نهی از منکر را با دخالت اشتباه نمی گیرند. برخی افراد امر به معروف را دخالت نامتعارف تلقی می کنند و رسانه های بیگانه نیز به آن دامن می زنند و معرفی غلط و نادرست از امر به معروف و نهی از منکر ارایه می کنند در صورتی که اگر امر به معروف و نهی از منکر درست ترسیم شود، جامعه از آن استقبال خواهد کرد.

امروز باید جهاد تبیین در زمینه امر به معروف و نهی از منکر را به درستی انجام دهیم چرا که قوام جامعه به واسطه امر به معروف است. امر به معروف و نهی از منکر از منظر حضرت علی (ع) با فضیلت‌ترین اعمال بندگان خداوند، غایت دین، قوام شریعت، خلق الهی و بالاتر از جهاد در راه خدا معرفی شده است. عقل سلیم نیز به این موضوع پی می برد. در سنت اسلامی و فرهنگ ما نیز موضوع امر به معروف بسیار مورد تاکید قرار دارد. بر اساس تحقیقات انجام شده از سوی محقق انگلیسی به نام مایکل کوک که به نگارش کتاب امر به معروف و نهی از منکر در اندیشه اسلامی منتهی شده است؛ در کشورهای غربی یک فرهنگ و دستور مشخص وجود ندارد تا در آن وظیفه افراد در مواجهه با معارضین به حقوق مردم را مشخص کرده باشد در حالی که در ادیان الهی به ویژه دین اسلام به موضوع امر به معروف و نهی از منکر بسیار تاکید شده است.

بی تفاوتی در جامعه درد بزرگی است و هر عقل سلیمی به آن پی می برد. اسلام به صورت کامل به مسئله امر به معروف و نهی از منکر پرداخته است و وظیفه ما این است که آن را به درستی تبیین کنیم البته باید توجه داشته باشیم تبیین عملی مهم تر از تبیین لسانی و زبانی است چه بسا با یک عمل نادرست و ناشایست ولو سهوی تبیین امر به معروف و نهی از منکر زیر سوال برود.

دعوت عملی نقش مکملی در امر به معروف و نهی از منکر دارد که مهم تر از امر به معروف لسانی و زبانی است. باید امر به معروف های اشتباه، امر به معروف های فاقد شرایط اثرگذاری و مواردی از این دست که نتیجه معکوس و آثار و تبعات منفی به دنبال دارد، کم کم از جامعه برچینیم و آنها را به امر به معروف اثرگذار تبدیل کنیم که مجموعه این اقدامات به جهاد تبیین منجر می شود.

بسیاری از افراد پذیرش انتقاد را ندارند اما زمانی که مباحث امر به معروف و نهی از منکر به صورت عملی در جامعه پیاده سازی شود، قاطبه جامعه انتقادپذیر می شوند و زمینه اصلاح امور فراهم خواهد شد. در چنین شرایطی است که مردم مطالبه گر خواهند شد و انجام کار درست از مسئولان مطالبه می شود.