آداب و رسوم ها از جمله امورات زیبایی است که از گذشته به یادگار مانده و البته برخی از آن نیز همچنان در شهرها و روستاها انجام می شود.
گذشتگان ما برای هر آداب و رسوم خود علتی داشتند که آن نیز به یک کار نیک ختم می شد و این رسم ها هم که در هر شهر و دیار متفاوت بود در طول سال و به مناسبت های مختلف صورت می گرفت.
از آداب و رسوم به جا مانده از گذشته، رسم هایی است که به مناسبت ماه مبارک انجام می شد و البته این مهم در جای جای استان فارس به شکلی متفاوت و زیبا توسط مردم انجام می شد.
اعلام ماه رمضان با شلیک گلوله در استهبان
مثلا مردم گراش در قدیم که هیچ گونه وسایل امروزی نبود برای رویت ماه اول رمضان به پشت بام مساجد یا خانه‌ها می‌رفتند و بعد از دیدن ماه برای اطلاع رسانی به مردم در چند نقطه شهر با شلیک گلوگه خبر فرارسیدن ماه مبارک رمضان را می‌دادند.
«کلوخ اندازون» شیرازی ها
شیرازی‌ها آخرین جمعه ماه شعبان را «کلوخ‌اندازان» یا «کلوک‌اندازون» می‌گویند. برخی رسم دارند در این روز به گردشگاه‌های اطراف شهر بروند و آن روز را با خوشی سپری کنند. غروب روز کلوخ‌اندازان مردم از کوچک و بزرگ، کلوخی در دست می‌گیرند و رو به قبله می‌ایستند و دعا می‌خوانند. آنها ضمن طلب بخشش و ابراز خوشنودی از آمدن ماه رمضان، کلوخی برمی‌دارند و آن را محکم به زمین می‌زنند تا خرد شود زیرا عقیده دارند با شکستن کلوخ، تمام اعمال بد آنها شکسته و نابود می‌شود.
«خون‌ریزی سی‌پاره» در کازرون
مردم فارس به‌همراه قاریان یا افراد باسواد قرآن کریم در روزهای ماه مبارک رمضان قرآن تلاوت می‌کنند که به آن «دوره» می‌گویند. در روستاهای کازرون، چون تلاوت قرآن به پایان رسید، شخص یا اشخاصی که نذر ختم قرآن را داشته باشند گوسفندی ذبح می‌کنند و گوشتش را بین خانواده‌های نیازمند تقسیم می‌کنند که به آن «خون‌ریزی سی‌پاره» می‌گویند.
«شب‌های برات» در خنج
مراسم «شب‌های برات» هم از رسم‌های ویژه ماه رمضان در خنج فارس است که در شب‌های ۱۵، ۱۷، ۲۱، ۲۳ و ۲۷ رمضان برگزار می‌شود و بین مردم خنج از حرمت ویژه‌ای برخوردار است. در این شب‌ها مردم با دادن نذورات و صدقه در مساجد مراسم خاص برگزار می‌کنند.
«روزْوالون» تازه عروس های شیرازی
شیرازی‌ها برای ماه رمضان رسمی دارند که به آن «روزْوالون» می‌گویند. این رسم مربوط به نوعروسانی است که تازه به خانه بخت رفته‌اند. در رسم والون خانواده عروس در اولین ماه مبارک رمضان بعد از عروسی دخترشان موظف هستند که یک افطاری کامل تهیه کنند و همراه با گل و شیرینی و هدیه‌ای مثل گوشواره، انگشتری، سینه‌ریز، النگو و غیره به خانه داماد بفرستند.
در شهرستان خنج نیز خانواده‌هایی که به‌تازگی عروس یا داماددار شده‌اند یا فرزندی در خانواده‌های آنها متولد شده است، شب‌های رمضان با سفره‌های افطاری از خویشان و همسایگان خود پذیرایی می‌کنند.
در خنج برگزاری مراسم قرآن‌خوانی در خانه‌ها برای بانوان است که هر شب زنان خنجی یک جا جمع می‌شوند و نماز تراویح و قرائت قرآن برگزار می‌کنند. کسانی که خواندن قرآن را می‌دانند، به‌‌نوبت «ریالران» می‌خوانند و به آن‌هایی که قرآن خواندن بلد نیستند قرآن می‌آموزند.
در شب‌های رمضان، در مساجد خنج، حلقه‌های تلاوت قرآن، معمولاً هر حلقه از 7 نفر تا 10 نفر، تشکیل می‌شود که به‌ترتیب به تلاوت قرآن می‌پردازند و در این میان فردی که به سوره اخلاص برسد باید شیرینی بدهد و همه بر این باورند که همه اجر و پاداش یک ختم قرآن به او می‌رسد.
«رمضونی» در جهرم
جهرمی‌ها شب دهم ماه عدس‌پلو می‌خورند و روز هفدهم را با کله‌پاچه و شب نوزدهم را هم با نان خشک و گل آبشن (آویشن) افطار می‌کنند. شب بیست‌وسوم گل آویشن و نان جو پیاز می‌خورند و برای همسایگان هم می‌فرستند.
در گذشته در جهرم جوانی که نامزد داشت اول ماه رمضان برای نامزدش به اصطلاح محلی «رمضونی» می برد. رمضونی شامل سه یا چهار من برنج، یک من روغن حیوانی، یک کله قند، یک کیلو چای، یک قرابه(بطری بزرگ) عرق طارونه و یک قرابه عرق بید مشک می شد.
روز عید فطر هم بسته به توانایی داماد یک پیراهن، یک چادر و یک جفت کفش برای عروس می فرستاد. اما رسم نبود که از طرف خانواده عروس برای داماد چیزی فرستاده شود.
«انت الغوث» در لارستان
شب‌های قدر در لارستان با غسل کردن و تمیز کردن شروع می‌شود و با نماز خواندن وسخنرانی و تلاوت قرآن کریم و دعای جوشن کبیر ادامه پیدا می‌کند. مردم لار به این شب به اصطلاح «انت الغوث» می‌گویند.
برای سرگرم شدن بچه‌ها و حرف نزدن و توجه به دعا هر آیه که تمام می‌شد بند باریکی داشتند و گره می‌زدند. در مجموع صد گره می‌خورد و فردایش در مدرسه یا در کوچه به دست یا گردن می‌انداختند تا دعایشان مستجاب شود.
«جمعه الوداعی» در شیراز
شیرازی‌ها به آخرین جمعه ماه رمضان «جمعه الوداعی» یا «جمعه الودی» می‌گویند. روز جمعه الوداعی مسجد جمعه شیراز بسیار شلوغ می‌شود، به‌طوری که داخل تمام شبستان‌ها، ایوان‌ها، صحن مسجد، حتی دالان‌ها سجاده پهن است و زنان شهر هر کدام به‌نیت خاصی از پیش‌ازظهر و اوایل روز برای گرفتن جای مناسب به مسجد هجوم می‌آورند.
در مسجد جامع شیراز منبری بلند و بسیار قدیمی با پله‌های متعدد وجود دارد که به منبر امام حسن(ع) معروف است. روز جمعه الوداعی بعد از نماز جماعت و وعظ و سخنرانی، عده زیادی از زن‌ها اطراف منبر جمع می‌شوند.
در حیاط مسجد درختان نارنج و حوض آبی است و هر حاجت‌مندی برگ نارنجی می‌چیند و به‌امید برآورده شدن حاجتش در حوض آب می‌اندازد. هر کدام از حاجتمندان هم در آخر مراسم دو رکعت نماز «تهیه» می‌خوانند و ثواب آن را به روان بانی و کسانی که مسجد را تهیه کرده‌اند می‌فرستند. مردم با انجام این عمل اعتقاد دارند تا جمعه آخر ماه رمضان سال بعد حاجتشان برآورده می‌شود.
ﻣﺠﺎﻟﺲ «ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ» کازرون
از ﺟﻤﻠﻪ مراسمی ﻛﻪ ﺑﻪ وﻳﮋه در ﻣﺎه مبارک رﻣﻀﺎن و از ﺷﺐ اول ﺗﺎ ﺷﺐ آﺧﺮ این ﻣﺎه در ﻣﺴﺎﺟﺪ ﻣﻬﻢ ﻛﺎزرون ﺑﺮﭘﺎ می‌شود، ﻣﺠﺎﻟﺲ «ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ» اﺳﺖ.
در ﻫﺮ ﻣﺴﺠﺪی چند ﻧﻔﺮ بانی ﻣﺨﺎرج روضه‌خوانی شده و ﻣﻮاد ﻻزم ﻣﺜﻞ ﻗﻨﺪ، ﺷﻜﺮ، ﭼﺎی، آﺑﻠﻴﻤﻮ، شربت و ﻏـﻴﺮه را در تمام ﻣﺎه مبارک رمضان ﻳﺎ قسمتی از این ماه را ﺑﺮعهده می‌گیرند.
در ﻣﺠﺎﻟﺲ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺧﺘﻢ ﻗﺮآن کریم صورت می‌گیرد و ﻫﺮ ﺷﺐ ﻳﻚ ﺟﺰء از قرآن ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ادﻋﻴﻪ وارده توسط ﻗﺎرﻳﺎن ﺗﻼوت می‌شود. در این مجالس زﻧﺎن ﻧﻴﺰ ﺷﺮﻛﺖ می‌کنند و میان آنها و ﻣردان حائل ﻛﺸﻴﺪه می‌شود.
بعد از ﺧﺘﻢ ﻫﺮ ﺟﺰء ﻗﺮآن کریم، ﺣﺎﺿﺮان بعد از ﺳﻪ ﺑﺎر ﺻﻠﻮات فاتحه قرائت می‌کنند و در این هنگام حضار با چای و شربت و خوراکی پذیرایی می‌شود و بعد یکی از قاریان دعای «اﻓﺘﺘﺎح» را می‌خواند و سپس واﻋﻈﻴﻦ ﺑﻪ ﻧﻮﺑﺖ ﺑﻪ ذﻛﺮ ﻣﺼﻴﺒﺖ و روﺿﻪ ﺧﻮانی می‌پردازند و ﺣﺎﺿﺮان آﻣﻴﻦ ﮔﻔﺘﻪ و ﺑﻌﺪ واﻋﻆ راﻫﻲ ﻣﺴﺠﺪ دﻳﮕﺮ ﻣﻲ ﺷﻮد در اﻳﻦ هنگام ﻧﻴﺰ ﺑﺮای دوﻣﻴﻦ ﺑﺎر از ﺣﺎﺿﺮان در مسجد پذیرایی می‌شود در ﺷﺐ آﺧﺮ ﻣﺎه رﻣﻀﺎن، ﺑﻪ ﻫﺮ واﻋﻆ، ﭘﺎﻛﺘﻲ ﺣﺎوی ﻫﺪاﻳﺎی ﻧﻘﺪی می‌دهند.
اگرچه شاید دیگر خبری از این آداب و رسوم در شهرها و میان مردم دیده نمی شود اما یادآوری آن می تواند صفا و صمیمت گذشتگان مان را تداعی کند که چگونه در میان گرفتاری های دنیایی اینگونه در کنار هم به سادگی و صمیمت زندگی خود را می گذراندند.
نظر شما