هر دورة از زندگی امام حسن مجتبی(ع) سرشار از درس هاي انسان سازی است

به گزارش خبرنگار خبرگزاری شبستان از استان کرمانشاه؛صفورادانایی فرد

حسن بن على (ع)امام دوم شیعیان واولین فرزند امام علی (ع) و حضرت فاطمه (س) بنا بر مشهور در پانزدهم رمضان سال سوم هجری در مدینه به دنیا آمد. پیامبر اعظم (ص)به دستور خداوند، ایشان را حسن نام نهاد و گوسفندی قربانی کرد و موی سر آن نورسیده را تراشید و به اندازه وزن آن، نقره صدقه داد.

آن حضرت در ۳۷ سالگی به امامت و خلافت رسید و در سال ۴۱ه‍.ق. مجبور به صلح با معاویه شد. دوره حکومت آن حضرت شش ماه و سه روز طول کشید.

تنها کنیه امام مجتبی علیه السلام «ابومحمّد» است. ولی در القاب حضرت تعابیر مختلفی ذکر شده است. مشهورترین القاب حضرتش عبارتند از: تقیّ، زکیّ، سیّد، سبط، ولیّ است.

همچنین، روش، منش، رفتار و کردار امام مجتبی علیه السلام نمونه روزگار بود و مهم ترین برجستگی های اخلاقی آن حضرت را «بخشنده ترین، بزرگمنش ترین، با سخاوت ترین، حلیم ترین، زاهدترین، راستگوترین، پارساترین، عابدترین، گرامی ترین، پرگذشت ترین و دارای گشاده ترین سینه در میان مردم» است که  ثبت و ضبط شده است.

بمناسبت ولادت باسعات امام حسن مجتبی(ع) با روحانی مسجد حضرت ابوالفضل العباس(ع) سرپل ذهاب «حجت الاسلام حامد آرمند» گفتگویی ترتیب داده ایم که با هم می خوانیم.

امام حسن مجتبی(ع) که بود؟ و چه فضائل و مناقبی داشت؟
 

امام حسن مجتبی فرزند امام علی بن ابی‌طالب(ع) در شب نیمه ماه مبارک رمضان، سال سوم هجرت در شهر مدینه دیده به جهان گشود. در سن ۳۷ سالگی با وی برای خلافت و جانشینی امام علی(ع) بیعت شد. مدت حکومت و زمامداری حضرتش شش ماه و سه روز به طول انجامید. 

 امام مجتبی(ع) در کمالات و فضایل اخلاقی انسانی کامل بود: قرابت و نزدیکی آن‌حضرت به رسول الله(ص)، علاقه و محبت پیامبر نسبت به وی، دارا بودن بیشترین شباهت به رسول الله، یکی از مصادیق آیه تطهیر، حضور با پیامبر در جریان مباهله، تواضع و سخاوت فراوان، عبادت زیاد، به اتفاق برادرش(امام حسین) سرور جوانان بهشت بودن، برخی از بارزترین خصائص و ویژگی‌های اخلاقی و کمالات آن‌حضرت است.

در کلامش، راستگو بود به حيوانات ترحم مي کرد، بسيار حليم و بردبار بود. شجاعت بي نظيري داشت، به سئولات مردم جواب مي گفت. هرگز سخن ناصواب بر زبان جاري نمي کرد. به طور خلاصه حيات پر برکت امام حسن(ع)نمونه زندگي يک انسان کامل است که هر دورة آن سرشار از درس هاي انسان ساز مي باشد.

معنای «مجتبی» و «اجتباء» چیست؟ 

واژه «مجتبی»، برگرفته از ریشه «جبی» است. معنای اصلی «جبی» جمع کردن و جمع شدن است؛ مانند جمع شدن آب در حوض. وقتی این کلمه به باب افتعال برده شود، مصدر آن «اجتباء» می‌شود، و به ‌معنای جمع کردن با انتخاب و برگزیدن است. برخی نیز گفته‌اند وقتی «جبی» به باب افتعال برده می‌شود دلالت بر دقت و امتیاز خاص می‌کند. «مجتبی» نیز اسم مفعول از باب افتعال و به معنای «برگزیده شده» است.

شخصی که مُجْتَبی است، خداوند او را برای کارهای بزرگی؛ مانند رسالت و امامت و ولایت برمی‌گزیند.

بر اساس روایاتی، لقب «مجتبی» برای رسول خدا(ص) و امام حسن(ع) به کار رفته است، اما این لقب درباره امام حسن شهرت یافته است. به دیگر سخن؛ لقب «مجتبی» برای همه ائمه اطهار(ع) صحیح و شایسته است؛ چون همه آن بزرگواران برگزیدگان الهی و مقربان درگاه او هستند.

با وجود بزرگتر بودن امام حسن(ع) چرا امامت به فرزندان امام حسین(ع) رسید؟

در دست یابی به پاسخ توجه به نکاتی ضروری است:

شخصی که به مقام امامت می رسد باید دارای شرایط و ویژگی هایی از قبیل عصمت، علم، شجاعت، سخاوت باشد و چون تشخیص تحقق این شرایط در وجود کسی برای انسان ها ممکن نیست، از این رو منصب امامت منصبی انتصابی از جانب خدا می باشد نه انتخابی و چون خداوند این شرایط را در فرزندان حسین (ع) مشاهده نمود امامت را برای آنان قرار داد.

همچنین  از برخی روایات بدست می آید که بعضی امور در این جعل الهی بی تأثیر نیستند گرچه ما در چگونگی این نوع تاثیرات در منصب امامت، اطلاعات کافی در اختیار نداریم مثلا؛ در روایات آمده است که امام حسین (ع) دارای امتیازات ویژه ای  است که خدای متعال در مقابل شهادت آن حضرت به ایشان داده است. یکی از آن امتیازات قرار گرفتن  منصب امامت در فرزندانش می باشد.

آیا امامت امام حسن(ع) قبل از امام حسین(ع) دلیل بر برتری وجودی است؟

همه چهارده معصوم (ع) از یک نور واحد خلق شده اند و از جهت وجودی و مقام ولایت تکوینی یکسان هستند و امامت هر یک از امامان (ع) به امر و انتخاب الاهی بوده است و اگر امتیازی برای امامی نسبت به امام دیگر در احادیث یافت می شود، به خاطر این بود که هر کدام از امامان معصوم (ع) طبق شرایط خاصّ زمانه، بهترین رفتار و روش را در معرض دید انسان ها قرار می دادند و جلوه ای از اسماء و صفات الاهی را به فعلیت می رساندند.

امام علی (ع) طبق شرایط خود مأمور به یک الگوی رفتاری ظهور و بروز جلوه خاص اسماء و صفات الاهی بودند و امام حسن (ع) و امام حسین (ع) و دیگر ائمه (ع) هم همین طور است.

چرا امام حسن مجتبی(ع) را «کریم اهل بیت» می‌گویند؟

آن‌حضرت دارای سخاوت راستین، بخشندگى اصیل و بی‌پیرایه‌ای بودند که تنها براى خیر و احسان و کمک به مردم انجام می‌گرفت و هرگز آلوده به خواسته‌هاى ننگین شخصى و ارضای حس شهرت‌طلبى و مقام‌پرستى نگردید.

چنین سخاوت پاک و زیبا و مقدسى در وجود حضرت حسن مجتبی(ع) به اعلاء درجه درخشندگى تجلى می‌کرد تا به آن حد که او را به «کریم اهل بیت» توصیف می‌کنند.

کودکي و نوجواني امام حسن (ع)چگونه بوده است؟ 

امام حسن (ع) بهترين دورة زندگي خود را در زير ساية پرعطوفت جدّ بزرگوارش آغاز کرد. مادرش سيدة نساء العالمين و پدرش اميرالمؤمنين(ع) بود که مقام و منزلت آنها برکسي پوشيده نيست. پيامبر اعظم (ص)توجه و محبت خاصي به نوه اش داشت. او را بر دوش خود سوار مي کرد و با خود به مسجد مي برد و در بالاي منبر درکنار خود مي نشاند، آن حضرت مدام به امام حسن (ع)اظهار محبت مي کرد و مي فرمود:« اللهم إني اُحبهُ فأحبَّ من يحبّهُ» خدايا من او را دوست دارم پس تو هم دوست داران او را دوست بدار.

پايان دوران کودکي پايان خاطرات خوش آن حضرت بود، نزديک سن هشت سالگي، جد بزرگوارش به شدت مريض شد، حضرت فاطمه زهرا (س)او و برادرش امام حسين(ع) را پيش پيامبر ( ص) برد، رسول اکرم ( ص)به آنها ابراز محبت کرد و فرمود: فرزندم حسن، هيبت و سيادت مرا به ارث خواهد برد.

پس از رحلت جانگداز خاتم الانبياء (ص)ضربة روحي شديدي به امام حسن(ع)که در سن کودکي بود وارد شد و پس از اين ضايعة بزرگ مصائب آن حضرت شروع شد. و سيل مشکلات به سوي خاندان وحي جاري شد. ماجراي سقيفه، آتش زدن درگاه منزل، شهيد شدن برادرش محسن، بيعت گرفتن اجباري از پدرش و شهادت مظلومانة مادر مکرمه اش، حضرت صديقه طاهره و ديدن صحنه هاي ناگوار از ظلمي که بر او و خاندانش روا داشتند، روح لطيف او را به شدت آزرده کرد.

دوران نوجواني امام حسن مجتبي در حالي آغاز شد که نه از حمايت بي دريغ پيامبر گرامي اسلام برخوردار بودند و نه از وجود پر مهر مادر. امام مجتبي (ع)دراين مرحله از زندگي خود شاهد مظلوميت پدر گرامي اش بود، ايشان در مناسبت هاي مختلف براي مهاجرين و انصار سخنراني مي نمود و با بيان شيوا و کم نظير از مقام ولايت و امامت دفاع مي کرد، و حقانيت اميرالمؤمنين (ع) را به آنها تذکر مي داد.

دورة نوجواني آن حضرت دورة ظهور سجاياي اخلاقي و کمالات انساني ايشان بود. آن حضرت علاوه براينکه در خلق و خو شبيه پيامبر خدا (ص)بود از لحاظ قيافه ظاهري نيز شباهت زيادي به رسول الله (ص)داشت، صورتش سفيد و کمي گلگون، چشم هايش، درشت و سياه، گونه هايش لطيف بود به مستمندان کمک زيادي مي کرد و بر سر سفرة آنها مي نشست، در پيشگاه خداوند، بسيار خاشع بود به طوري که در وقت عبادت رنگش زرد مي شد و بدنش مي لرزيد، با ياد مرگ، قبر و قيامت اشک از چشمانش جاري مي شد.

نمونه هایی از کرامات امام حسن مجتبی (ع) را شرح دهید؟

نام گذاری امام حسن از سوی خداوند: جابر بن عبدالله می گوید: هنگامی که حضرت زهرا امام حسن (ع)را به دنیا آورد، به امام علی (ع گفت: برایش نام انتخاب کن. علی (ع) فرمود: من در نام گذاری این فرزند بر پیامبر (ص) پیش نمی گیرم. قنداقۀ امام حسن را خدمت رسول الله (ص) آوردند و گفتند، یا رسول الله، برایش نام انتخاب کن. پیامبر فرمود: در این نام گذاری بر خدای متعال سبقت نمی گیرم. پس خدای متعال به جبرئیل وحی فرستاد که محمد (ص) صاحب فرزند شد، به جانب وی برو، تبریک بگو، و به او بگو که علی نسبت به تو مثل هارون است نسبت به موسی، پس نام فرزند هارون را بر وی بگذار. جبرئیل بر پیامبر (ص) فرود آمد، تولد فرزند را از جانب خداوند بر وی تبریک گفت و گفت: خدای متعال فرمود: نام مولود فاطمه را به اسم پسر هارون نام گذاری کن. پیامبر فرمود: نام پسر هارون چیست؟ جبرئیل گفت: شبر.

پیامبر (ص) فرمود: زبان ما عربی است! پس جبرئیل در جواب گفت: او را حسن نام بگذار و پیامبر نام حسن را برایش برگزید.

 امام حسن (علیه السلام) سرور جوانان بهشت:جابر از پیامبر (ص) نقل می‌کند: هر کس خواست سرور جوانان بهشت را ببیند، پس به چهره حسن بن علی (ع) نگاه کند.

هیبت و ابهت امام حسن (ع) هیبت رسول خدا (ص)، امام مجتبی (ع) شبیه ترین مردم به رسول خدا (ص)، زهد و عبادت امام حسن (ع)،بذل و بخشش در راه خدا،  تواضع و محبت نسبت به فقرا از دیگر کرامات این امام مهربانی است.