به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری شبستان، هنر «تذهیب» همانند خوشنویسی از هنرهای قرآنی و قدسی بشمار می رود و ریشه در فرهنگ ایرانی و اسلامی دارد ؛ تذهیب از جمله هنرهای است که بسیار به نگارگری نزدیک است و در واقع از زیر مجموعه های این هنر ایرانی است، باید به این نکته توجه داشت که هنر تذهیب را ایرانیان به اوج کمال رساندند و آثاری را خلق کردند که در میان جوامع اسلامی به لحاظ زیبایی شناسی بسیار شاخص و دارای اهمیت است.
اما به چه هنری تذهیب می گویند؟ «هنر آراستن قرآن با نقش و نگارهایی از آب طلا و رنگهای دیگر را تذهیب قرآن می‌گویند». در واقع هنر تذهیب در بین مسلمانان که از همان بدو نوشتن قرآن برای جدا سازی سر سوره‌ها، آیه‌ها، جزوه‌ها و سجده‌ها آن پدید آمد؛ تذهیب‌کاران نخستین با استفاده از نوارهایی که معمولا دربرگیرنده نقوش درهم پیچیده یا هندسی ریز است فاصله میان دو سوره را تزیین می‌کردند. بعضی از شکلها ارتباط خاصی با معماری به ویژه ردیفهای طاق‌نما دارد و از نقوش گیاهی خبری نیست. پس از گذشت زمان و در طی قرن دوم هجری نوارهای تزیینی پیچیده‌تر شده و عنوان سوره به صورت زرین در میان نوار نوشته می‌شد.
گاهی نیز سر سوره در داخل نقوش گیاهی دیده می‌شود. سابقه هنر تزئین در ایران به دوران پیشا اسلام و دوران مانوی برمی گردد و محققان می گویند: «مانی»، خود کتابش «ارژنگ» را با نقوش و تصاویر زیبا می‌آراست. «محمدعلی رجبی»، پژوهشگر هنر اسلامی درباره سابقه استفاده از تذهیب برای تزئین قرآن می گوید: قرآن مهمترین یادگار فرهنگ اسلامی در بین امت اسلام است از همان زمان که قرآن به خط کوفی نوشته شد این مشکل پیش آمد که باید آیات از هم تفکیک شود تا مشکل پیش نیاید و برای همین دایره هایی برای پایان آیات و یا برای هر جزء علامت گذاشته می شد و برای سوره به همین ترتیب و بعد هم از طلا استفاده شد، تذهیب های اولیه از دو رنگ سیاه و طلا خارج نیست و سپس از بین رنگ ها به رنگ لاجورد روی آوردند و این رنگ را رنگ محمدی (ص) نامیدند رنگی که می توانست عناصر رنگی دیگر را در خود جای دهد بعدها روال خودش را طی کرد.
هنرهای تزئینی و آرایه های زینتی نه تنها در میان مسلمانان بلکه در میان دیگر ملل جهان نیز رواج داشت این پژوهشگر هنر اسلامی درباره سابقه تزئیین کتاب های مذهبی در ایران می گوید: هنرهای تزیینی برای کتاب هم در عالم مسیحیت رواج داشت و هم در ایران قبل از اسلام مرسوم بود در ایران پیشا اسلام در دوران مانوی «مانی» کتاب ارژنگ را تزیین کرد.
سابقه تزیین کتاب در ایران وجود داشت اما تزیین قرآن که بعدها به خاطر کاربرد طلا به آن تذهیب می گویند رواج پبدا کرد؛ محمد علی رجبی در این باره می گوید: بهترین کارهای تذهیب زمانی خلق شدند که ایرانیان به آن نقوشی که می شناختند مثل برگ کنگره ای در تزئینات استفاده کردند و بعد همین ها را جنبه تجویدی بیشتر به آن دادند تا از حالات طبیعی و متعین خود بیرون بیاید چون علما اعتقاد داشتند که در کنار کلام نباید تصویری باشد که سنخیتی با آن داشته باشد، کلام عنصر مجردی است که در آن کنار نباید تصویر باشد و به همین ترتیب آرام آرام صورت تجویدی به خود گرفت و در زمان تیموریان به عنوان هنر مستقل خود را نشان داد و سبک های زیادی در آن بوجود آمد .
در روزگار ما با رشد تکنولوژی و پیشرفت هایی که در صنعت چاپ و تزئینات کتاب قران صورت گرفته می بینیم آثار نفیس و ماندگاری خلق شده که در نوع خود بی نظیر هستند و این باز هم هنر هنرمندان ایرانی است که با عشق و ارادت به کلام خدا خلق شده اند، این پژوهشگر هنر اسلامی درباره روزگار معاصر و تاثیر رشد تکنولوژی بر تذهیب های قرآنی می گوید: در دوره جدید ما باز می بینیم که تذهیب انجام می شود. این هنر قرآنی در دوره پس از پیروزی انقلاب رشد شاخصی داشت و در این مسیر خانم ها گوی سبقت را از آقایان ربودند. تذهیب در همین زمان هم تجویدی ماند و کارهای متنوع انجام شده است، با آمدن تکنولوژی نیز اتفاق چندانی نیفتاده است و کارهایی که با کامپیوتر انجام می دهند همان نقش هایی بوده که از قبل وجود داشته و همان را می زنند و کپی می کنند و باید گفت شکل سنتی تذهیب کاربرد بیشتری دارد.
باید به این نکته اشاره کرد که تذهیب تنها هنر مجازی است که برای زیبایی های بصری قرآن کاربرد دارد و در بین مسلمانان دنیا رواج دارد اما این هنر را ایرانیان به اوج شکوفایی رساندند.
نظر شما