خبرگزاری شبستان-خراسان جنوبی؛ زهرا مهرور- روزهای ماه رمضان چشم بر هم زدنی گذشت تا به ۱۸ رسید و امشب، موعد قدر است؛ شبی برتر از هزار سال، شب نزول قرآن، شب فریاد «فزت ورب الکعبه». نخستین شب قدر مقارن است با شب ضربت خوردن رستگارترین بنده خدا حضرت علی(ع) ایشان در سحرگاه نوزدهم رمضان سال چهلم هجری برای اقامه نماز صبح به مسجد اعظم کوفه رفتند، وارد محراب مسجد شدند و پس از راز و نیاز با پروردگار به نماز ایستادند، سر از سجده اول برنداشته بودند که فریاد عبدالرحمن بن ملجم مرادی در مسجد طنین انداز شد: «لله الحکم یا علی، لا لک و لا لأصحابک!» و شمشیر خویش را بر فرق نازنین مردترین مرد عالم فرود آورد و سر مبارکش را تا به محل سجده گاهش شکافت.
ابن ملجم با شمشیر کین خود فرق امام اول شیعیان را شکافت و محراب را غرق به خون کرد و در آن هنگامه بود که امیرالمومنین(ع) فرمود: «بسم الله و بالله و علی ملّه رسول الله، فزت و ربّ الکعبه» سوگند به خدای کعبه، رستگار شدم.
شب قدر که در این ماه نهان است، انگیزه‌ای می‌شود تا مردم دست کم سه شب را به عنوان شب‌های قدر احیا بگیرند. بر اساس روایات و احادیث یکی از شب‌های ۱۹، ۲۱ و ۲۳ رمضان، شب قدر است و مؤمنان و روزه‌داران در این سه شب به دعا و راز و نیاز با خداوند می‌پردازند و شب زنده‌داری می‌کنند و امشب نیز همان شبی است که فرشتگان خداوند از عرش به زمین می‌آیند و مهمان دل‌های شب زنده‌داران می‌شوند و سرنوشت یکساله همه مقدر می‌شود.
با توجه به اینکه امشب ۲۰ فروردین ۱۴۰۲ مصادف با نوزدهمین شب از ماه مبارک رمضان و نخستین شب از میان سه شبی است که احتمال شب قدر بودن آن وجود دارد. در همین راستا گفتگویی را با حجت‌الاسلام والمسلمین علیرضا نخعی‌پور کارشناس مذهبی استان خراسان جنوبی در خصوص اینکه حقیقت شب قدر چیست که این گونه مردم برای درک و احیای آن هیجان دارند و شوق انتظارش آنان را به شور و وجد می آورد، ترتیب دادیم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید:
۱- «لیلة‌القدر» چه لیلی است و چه ارتباطی به بحث «قدر» دارد؟ تعابیر قرآنی و روایتی ما را به این مطلب سوق می‌دهند که شب قدر باید در ماه مبارک رمضان باشد چون خداوند فرمود:« انا انزلناه فی لیله القدر؛ این قرآن عظیم الشأن را در شب قدر نازل کردیم». نکه دیگر این است که خداوند در ایه ۱۸۵سوره بقره فرمود:«شَهْرُ رَمَضانَ الَّذی أُنْزِلَ فیهِ الْقُرْآنُ...ماه رمضان [همان ماه] است که در آن، قرآن فرو فرستاده شده است». واژه «قدر» با توجه به تعبیرهای که از آن شده شب قدر را معنا می‌کند. در برخی از تعابیر در خصوص اینکه چرا به این شب، قدر می‌گویند آمده است چون قدر به معنای ارزش و جایگاه عظیم است. در آیه‌ای می خوانیم: «ماقدروا الله حق قدره؛ قدر ندانستند [و نشناختند] خدا را آنگونه که حق عظمت او بود.»
اما در تعبیر دیگر قدر به معنای اندازه‌گیری و مقیاس است. براساس روایت در شب قدر اندازه‌گیری یک سال مخلوقات الهی انجام می‌شود و تقدیر آنان در این شب رقم می‌خورد و به تصویب می‌رسد. از امام باقر(ع) نقل شده است که «در شب قدر، هر چه در آن سال تا شب قدر آينده از خير و شرّ يا اطاعت و معصيت، يا مولود و مرگ و يا روزى خواهد شد، مقدّر مى‌گردد. پس، آنچه در آن شب، مقدّر و حتمى گردد، از امور قطعى خواهد بود و خواست خداوند، همان است.»
همچنین برخی گفته‌اند که قدر به معنی تنگی و ضیق است. از این جهت به این شب قدر می‌گویند که «تَنَزَّلُ الْمَلَائِكَةُ وَالرُّوحُ...» كه در این شب زمين با نزول ملائكه تنگ می‌گردد یعنی رحمت الهی نازل می‌شود و سرتاسر زمان، مکان و مخلوقات الهی را دربر می‌گیرد.
۲-چرا می‌فرماید: «لیلة‌القدر» و نمی‌گوید یوم القدر؟ و اینکه چرا شب قدر مخفى است؟ روز قدر هم به لحاظ عظمت و ثواب و رحمت الهی تابع شب قدر است اما باید این را بدانیم که ما پاسخ همه سوالات را نمی‌توانیم داشته باشیم یعنی ما عالم به همه اسرار عالم نیستیم. ولی در عین حال از فضای روایات و آیات برمی‌آید که شب یکی ویژگی دارد که روز ندارد که ویژگی شب، آرامش و فرصتی برای تفکر و تأمل است. شب شرایطی فراهم می‌کند که انسان با حضور قلب بیشتری در محضر خدای متعال حاضر شود همانگونه که فرمود: «إِنَّ نَاشِئَةَ اللَّيْلِ هِيَ أَشَدُّ وَطْئًا وَأَقْوَمُ قِيلًا * إِنَّ لَكَ فِي اَلنَّهَارِ سَبْحاً طَوِيلاً؛ البته نماز شب (و دعا و ناله سحر) بهترین شاهد اخلاص و صفای قلب و دعوی صدق ایمان است* [و] تو را در روز آمد و شدى دراز است.» بنابراین شاید بتوان گفت علت اینکه شب قدر عنوان شده همین فرصت و زمینه بهتر برای عبادت خدای متعال باشد.
۳.فلسفه احیا گرفتن شب‌های قدر چیست؟ واژه احیا در به معنی زنده کردن است و احیای شب قدر یهنی شب را انسان زنده بدارد. وقتی انسان خواب است طبیعتا هیچ رفتار عبادی اختیاری از او سر نمی‌زند البته در تعابیر داریم کسی که با وضو و نیت خوب بخوابد برای او ثواب می نویسند اما وقتی شب را به جای اینکه بخوابد، بیدار باشد و مشغول عبادت شود یعنی این زمان را زنده کرده است. ما زمان‌ها مرده زیاد در زندگیمان داریم که به انجام کارهای بیهوده سپری شده است اما وقتی کار مفید انجام دهیم آن زمان زنده است بنابراین احیای زمان مهم است. تعبیر احیا در فرهنگ دینی ما یعنی همان زنده کردن زمان به عبادت، رشد و تکامل و تفکر.
در بین شب‌ها، شب قدر ویژگی بسیار بزرگی دارد که در آن قرآن نازل شده و آنقدر فرشتگان الهی نازل می‌شوند که عرصع زمین تنگ می‌شود. این شبی را که خدای عالم آن را با عظمت دانسته و به آن کرامت و شرفت بخشیده است، ما نیز بر همین اساس باید این شب را محترم و باعظمت بداریم و به گونه‌ای برنامه‌ریزی کنیم که با دعا و نماز و ... بتوانیم از زمان به بدست آمده استفاده بهتری را داشته باشیم.
۴- ملاک برتر یا بهتر از هزار ماه بودن یک شب چیست که می‌فرماید: «لیلة القدر خیرٌ من الف شهر». شب قدر، شبی است که قرآن در آن نازل شده است و مقدرات تمام بندگان خدا در این شب تعیین و تقدیر می‌شود اما منظور از بهتر بودن این شب از هزار ماه، بهتر بودن از حیث فضیلت عبادت است که ارزش بیشتری پیدا می‌کند.
۵. «قدر، تقدیر و قضا» به چه معناست؟ کلمه «قدر» به معنی اندازه است. اما «تقدیر» به معنای اندازه‌گیری کردن و یا تعیین و تشخیص اندازه است و «قضا» نیز بر هر قول یا عملی دلالت می‌کند که متقن، مستحکم و استوار باشد یعنی به معنی حتمی شدن آن اتفاقی است که تقدیر برایش رقم خورده است.
۶- آیا «قضا و قدر» برای هرکس سرنوشت محتوم رقم زده یا این که امکان تغییر در قضا و دگرگونی در تقدیر وجود دارد؟ رابطه قضا و قدر با جبر و اختیار و سعادت و شقاوت ذاتی چیست؟ قضا و قدر به هر دو معنی با اختیار انسان منافات ندارد و اراده انسان در طول اراده و قضا و قدر الهی است و با آن منافاتی ندارد. در بین علت‌هایی که برای ایجاد اتفاق، خدای متعال برای ما ایجاد فرموده یکی از آن علت‌ها اختیار انسان است بنابراین قضا و قدر سرنوشت محتوم رقم زده به این معنای که انسان هیچ کاری نتواند انجام دهد، نیست؛ چه بسا کسی مریض شود و دارو به اختیار خودش بخورد و سالم شود یا صدقه‌ای می‌دهد و اتفاق دیگری برای او رقم خورد.
۸- چه عواملی در تقدیر انسان موثر است؟ دعا کردن در تقدیر انسان موثر است و شب‌های قدر فرصتی است تا انسان بتواند تقدیر خود را رقم بزند و به وسیله دعا و عبادات، آینده‌ای بهتر برای خود ترسیم کند. لذا با اینکه خدواند سرنوشت انسان را معین می‌کند و همه امور به خدواند منتهی می‌شود، اما تلاش انسان در سرنوشت او بی‌تاثیر نیست هماهنگونه که در آیه ۳۹ سوره نجم آمده است: «لَيْسَ لِلْإِنسَانِ إِلَّا مَا سَعَى» خداوند به اندازه تلاش انسان سرنوشت او را معین می‌کند.»
۹.بهترین تقدیر شب قدر برای انسان چه می تواند باشد؟ عاقبت بخیری بهترین تقدیر شب قدر برای انسان است. عافیت جسمی و روحی به خصوص در دوره آخرالزمان شاید بهترین تقدیری است که باید بیشتر از خداوند مسئلت کنیم. البته همین عافیت زمینه نیاز دارد اگر شما در جایی زندگی کنید که فضای مسمومی باشد خیلی سخت است که خود را حفظ کنید بنابراین خیلی تفاوت است که شما در فضای سالم زندگی کنید. ما در دوره‌ای زندگی می‌کنیم که حکومت عدل الهی بر عالم استقرار ندارد اما در زمان حمکرانی انسان کامل بر عالم است که دیگر فضا مسموم نیست یعنی خیر بر شر غلبه پیدا می‌کند و «يَمْلَأُ الْأَرْضَ قِسْطاً وَ عَدْلًا؛ زمین را پر از عدل و قسط می کند.»
بهترین دعا و خواسته در شب قدر می‌تواند دعا برای فرج امام زما(ع) باشد چون با ظهور ایشان عافیت جمعی ایجاد می‌شود.
۱۰. چرا امام علی(ع) را در یکی از این شب‌ها به شهادت رساندند؟ شخصیت و جایگاه امیرالمومنین(ع) به گونه‌ای است که باید در بهترین مکان مسجد(محراب) و بهتر زمان(شب قدر) و بهترین حالت(سجده نماز) ختم به خیر شود و این عظمت حضرت است که در چنین شبی به شهادت می‌رسند. اما اینکه چرا ابن ملجم این شب را برای شهادت حضرت علی(ع) انتخاب کرد شاید به تعبیر برخی از بزرگان دلیش این باشد که به دلیل جهل خود فکر می‌کرد این کارش ارزشمند است پس باید این عمل را در شب قدر انجام بدهد که ثوابش بیشتر باشد.
اعمال مشترک و اختصاصی اولین شب قدر
برای شب نوزدهم رمضان اعمالی وارد شده که برخی اعمال انجامش به صورت مشترک در هر سه شب قدر مستحب است از آن جمله می توان به شب زنده داری، غسل، دعا، واسطه قرار دادن قرآن و اهل بیت علیهم السلام، زیارت امام حسین علیه السلام و نماز اشاره کرد.
اعمال و دعا‌های مخصوص شب نوزدهم ماه مبارک رمضان نیز به شرح ذیل است: صد مرتبه «اَستَغفُرِاللهَ رَبی وَ اَتوبُ اِلَیه» بگویید. صد مرتبه «اللّهُمَّ العَن قَتَلَةَ اَمیرَالمومنینَ» بگویید. دعای زیر را بخوانید: «یا ذَا الَّذی کانَ قَبْلَ کُلِّشَیْءٍ ثُمَّ خَلَقَ کُلَّشَیْءٍ ثُمَّ یَبْقی وَیَفْنی کُلُّشَیْءٍ یا ذَا الَّذی لَیْسَ کَمِثْلِهِ شَیءٌ وَ یا ذَاالَّذی لَیْسَ فِی السَّماواتِ الْعُلی وَلا فِی الاْرَضینَ السُفْلی وَ لا فَوقَهُنَّ وَلا تَحْتَهُنَّ وَلا بَیْنَهُنَّ اِلهٌ یُعْبَدُ غَیْرُهُ لَکَ الْحَمْدُ حَمْداً لا یَقْوی عَلی اِحْصاَّئِهِ اِلاّ اَنْتَ فَصَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ الِ مُحَمِّدٍ صَلوةً لا یَقْوی عَلی اِحْصاَّئِها اِلاّ اَنْتَ».
این دعای زیر را بخوانید: «اللَّهُمَّ اجْعَلْ فِیمَا تَقْضِی وَ تُقَدِّرُ مِنَ الْأَمْرِ الْمَحْتُومِ وَ فِیمَا تَفْرُقُ مِنَ الْأَمْرِ الْحَکِیمِ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ وَ فِی الْقَضَاءِ الَّذِی لا یُرَدُّ وَ لا یُبَدَّلُ أَنْ تَکْتُبَنِی مِنْ حُجَّاجِ بَیْتِکَ الْحَرَامِ الْمَبْرُورِ حَجُّهُمْ الْمَشْکُورِ سَعْیُهُمْ الْمَغْفُورِ ذُنُوبُهُمْ الْمُکَفَّرِ عَنْهُمْ سَیِّئَاتُهُمْ وَ اجْعَلْ فِیمَا تَقْضِی وَ تُقَدِّرُ أَنْ تُطِیلَ عُمْرِی وَ تُوَسِّعَ عَلَیَّ فِی رِزْقِی وَ تَفْعَلَ بِی کَذَا وَ کَذَا».
نظر شما