حجت‌الاسلام و المسلمین «سید کاظم سیدباقری» در گفت‌وگو با خبرنگار گروه اندیشه خبرگزاری شبستان، با اشاره به دوران حیات امام صادق (ع) و تحقق رشد و شکوفایی علمی در جامعه آن روزگار اظهار کرد: این شرایط به سبب فعالیت علمی حضرت و تربیت شاگردان مختلف در ایجاد شد چراکه زمینه برای تعامل فکری میان متفکران و اندیشه‌وران محقق شده بود.
عضو هیات علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی ادامه داد: چنین وضعیتی امکان بیان حقایق و ابطال عقاید نادرست و همچنین بر ملا کردن نادرستی فرقه‌ها و مذاهب دیگر را فراهم کرد، از سوی دیگر رشد علوم در دوران امام صادق (ع) برخاسته از یک فضای گفت وگویی و تعاملی بود، امری که امروزه همه جوامع اسلامی به آن نیاز دارند.
وی گفت: در دوران امام صادق (ع) و در یک فرآیند تعاملی، آن حضرت و شاگردان مکتب ایشان با مخالفان و منتقدین، با خداناباوران، با اندیشمندان علوم مختلف وارد بحث و گفت وگو شدند و در نتیجه یک رشد علمی و شکوفایی معرفتی در این زمان رخ داد.
این پژوهشگر تصریح کرد: فرآیند این گفت وگوها با در نظر گرفتن شرایط مخاطب، شیوه‌های برهانی، موعظه نیکو، جدال احسن، استفاده از تمثیل، مقابله با تبلیغات و فعالیت‌های منفی، وحدت‌گرایی و تقیه صورت می‌پذیرفت و اساسا این موارد از اصولی بود که همواره مورد توجه امام صادق (ع) قرار می گرفت، در نتیجه در کنار همه این امور، نقل و کتابت حدیث نبوی که سالها ممنوع شده بود، از سر گرفته شد. تلاش برای تربیت شاگردان و استقلال فکری گسترش یافت.
حجت‌الاسلام و المسلمین سیدباقری در بخش دیگری از مباحث خود با اشاره به چند نکته کلامی که امام صادق (ع) در مورد مسایل مختلف مطرح کرده است، افزود: آن حضرت فرمود: «خَمْسُ خِصَالٍ مَنْ لَمْ تَكُنْ فِيهِ خَصْلَةٌ مِنْهَا فَلَيْسَ فِيهِ كَثِيرُ مُسْتَمْتَعٍ أَوَّلُهَا اَلْوَفَاءُ وَ اَلثَّانِيَةُ اَلتَّدْبِيرُ وَ اَلثَّالِثَةُ اَلْحَيَاءُ وَ اَلرَّابِعَةُ حُسْنُ اَلْخُلُقِ وَ اَلْخَامِسَةُ وَ هِيَ تَجْمَعُ هَذِهِ اَلْخِصَالَ اَلْحُرِّيَّةُ» (پنج خصلت است كه در هر كس يكي از آن پنج نباشد بهره فراواني ندارد نخست وفا است دوم تدبير سوم حيا چهارم خوش خلقي پنجم كه جامع همه اين صفات است آزادي است).
وی گفت: تاکیدی که امام صادق (ع) بر عنصر آزادی و اراده و همچنین عدالت دارد نشان از تعامل و ارتباط میان عدالت و آزادی دارد. اگر میان مردم به عدالت رفتار شود همه بی‌نیاز می‌شوند، این اشاره حکایت از این دارد که این دو اصل در اندیشه اسلامی از اهمیت والایی برخودارند؛ عدالت به آزادی کمک می‌کند و آزادی به عدالت یاری می رساند و این دو، فضا و بستر را برای رشد علوم فراهم می کنند.
این پژوهشگر تصریح کرد: جامعه ای که در آن آزادی و آزاداندیشی تجربه نشود و فضا برای تعامل و تضارب فکری وجود نداشته باشد هرگز به رشد علمی نخواهد رسید، لذا امام صادق در کلامی به مساله ای مهم اشاره می‌کند و آن شایسته سالاری است، امام صادق (ع) می‌فرماید: «یکی از عوامل بقای اسلام و مسلمانان این است که اموال در اختیار کسانی قرار گیرد که قدرش را بشناسند و آن را در امور خیر مصرف کنند و از عوامل سقوط اسلام و مسلمانان این است که اموال در اختیار اشخاصی باشد که حقّ آن را نشناسند و در معروف مصرف نکنند».
استاد حوزه و دانشگاه ادامه داد: این ویژگی بسیار مهمی است که می تواند در میان مدیران و کارگزاران وجود داشته باشد، از سوی دیگر امام صادق (ع) تاکید بر تعامل و همکاری و همیاری میان مسلمانان دارد به این معنا که مسلمین غمخوار یکدیگر باشند و در عرصه های مختلف با یکدیگر همکاری و همیاری داشته باشند.
حجت‌الاسلام و المسلمین سیدباقری در بخش دیگری از مباحث خود با اشاره به حدیثی از امام صادق (ع) خاطر نشان کرد: آن حضرت در باب شکل گیری فضای مطلوب در جامعه و نیاز مردم می فرماید: «ثَلاثَةُ أشياءَ يَحتاجُ النّاسُ إلَيها: اَلْأمنُ وَالْعَدلُ وَالْخِصبُ» (سه چيز است كه مردم به آنها نياز دارند: امنيت، عدالت و رفاه)، از این حدیث و از مباحث دیگری که طرح شد می توان به منظومه ای دقیق برخاسته از کلام و منطق اندیشه امام صادق (ع) رسید و آن چنین است که امنیت در پی خود عدالت و آزادی می آورد، با حضور همدلانه آزادی و عدالت، فراوانی و فضای مطلوب سیاسی فراهم می شود و از مجموعه این روابط، زمینه برای رشد علمی و شکوفایی فرهنگی فراهم می شود و گفت‌وگوهای علمی و آزاداندیشی در جامعه روند رو به رشدی را تجربه می کند.
نظر شما