«هوشنگ جاوید»، پژوهشگر آئینی و نویسنده کتاب «آواها و نغمه های رضوی» درباره سابقه چاووشی خوانی رضوی در میان ایرانیان به خبرنگار فرهنگی خبرگزاری شبستان گفت: هنر چاووشی خوانی مربوط به دوران پس از اسلام است و از لغت ترکی خوارزمی به معنای بانگ کردن و صدا زدن می آید و در سوره حج به آن اشاره شده است؛ این اصطلاح در میان ایرانیان از زمانی که شاه عباس صفوی با دولت عثمانی مشکل پیدا می کند و جاده مشهد را ترمیم می کند رواج پیدا می کند در واقع شاه عباس بعد از مشکلی که با دولت عثمانی پیش می آید نمی خواهد حجاج ایرانی به حج بروند و پول ایرانی ها به جیب عثمانی ها برود جاده مشهد را ترمیم می کند و مشهد مرکز حج ایرانی می شود این واقعه بزرگی در تاریخ ایران است. پس از این اقدام جاده مشهد به جاده عباسی نامگذاری می شود و کاروانسراهایی در این مسیر راه می افتد و عده ای به عنوان خدمتکار در کاروانسراها استخدام می شوند و موقعی که زائرین به مشهد می رفتند در این کاروانسراها اقامت می کردند. در آن زمان همان طور که برای حج و عتبات رفتن رسم بود «چاووشی خوانی» انجام شود برای زیارت مشهد هم که حج فقرا نامگذاری شده بود «چاووشی خوانی» رسم می شود.
این پژوهشگر آئینی با بیان اینکه «چاووشی خوانی» رضوی از دوره شاه عباس صفوی در میان ایرانیان راه می افتد، اظهار کرد: «چاووشی خوانی» رضوی از آن زمان در بین ایرانیان رواج پیدا کرده و تاکنون ادامه دارد اما در دوره قاجار چاووشی خوانی به شکل امروز مرسوم نبوده است. گاهی به عنوان یک آیین در هنگام ورود به حرم حضرت این کار را انجام می دادند. بنابر روایات رسیده برخی از شعرهای چاووشی حضرت رضا (ع) منسوب به شاه عباس است. این یک واقعیت است که چاووشی خوانی به دوران صفویه باز می گردد و از آن زمان سفر به مشهد و دیدار بارگاه امام رضا (ع) مطرح می شود.
جاوید با اشاره به اینکه حضور حضرت رضا (ع) در شهر مشهد باعث سرودن اشعاری از سوی ادیبان شده است، گفت: آمدن حضرت رضا (ع) به مشهد پرونده ای بین ادیبان و هنرمندان ایران ایجاد می کند که اولین آن ستایش شخصیت امام رضا (ع) در قالب «مناقب خوانی» و «منقبت سرایی» می شود؛ آنها حضرت رضا (ع) را در قالب شعر می سرایند و هنرمندان هم در مجالس مختلف آن را در قالب ستایش حضرت رضا می خوانند. در طول دوره صفویه که صفویان حرم و بارگاه امام رضا (ع) را تکمیل می کنند اشعاری به زبان های مختلف راجع به حرم و بارگاه ایشان و ستایش آن می سرایند و این ستایش حرم و بارگاه به یک بخش هنری آوازی برای امام رضا (ع) تبدیل می شود. اشعاری هم به عنوان مراثی رضوی مربوط به شهادت امام رضا (ع) سروده می شود.
این پژوهشگر آئینی با اشاره به «سلام خوانی» رضوی گفت: «سلام خوانی» را وقتی زائران به داخل حرم می رسند در زیارت نامه در کنار سلام و صلوات خاصه خوانی برای امام رضا (ع) می خوانند؛ در کنار این سلام برای امام رضا (ع) شعر سلام سروده می شود و هنرمندان آن را به خوانش درمی آورند. «سلام خوانی» شاخه دیگری از هنرهای رضوی است که بعد از دوران صفوی رایج شده چون حضرت رضا (ع) برای مردم ایران مهم بوده است.
جاوید با اشاره به «دوبیتی های رضوی» که برای امام رضا (ع) سروده می شود، گفت: ایرانیان در زمان های شادی، هجران و غم و غربت و شادی های خاصی مثل عشق پاک بین دو جوان ابراز اراداتی به حضرت رضا (ع) داشتند که آن را در قالب دوبیتی های رضوی بیان می کردند. برخی شعرهای دوبیتی مردمی بوده و به گویش های مختلف سروده شده اند و هنرمندان اینها را در قالب آوازی اجرا کرده اند.
نویسنده کتاب «آواها و نغمه های رضوی» اظهار کرد: توسل و مددخواهی یکی از شیوه های مرسوم در بین ایرانیان است که به حضرت رضا (ع) توسل می جستند؛ مردم بر اساس باورهای قلبی به سیره حضرت رضا (ع) و عنایت های ایشان در زمان گرفتاری توسل و مددخواهی می کنند و این مددخواهی به قصه های بومی کشیده شده است، در این قصه ها گاهی شخصیت ماجرا به امام رضا متوسل می شوند که در داستان اصلی اینگونه نبوده و بعد که کحلی شده این شکلی در آن روایت می شود. شعرایی شعر توسل و مددخواهی را سرودند و بخشی ها و عاشیق ها اینها را سروده اند. شاعران مثل مخدوم قلی در اقوام ترک و جعفرقلی در اقوام کرمانج درباره امام رضا شعر خوانده اند.
نظر شما