به گزارش گروه اندیشه خبرگزاری شبستان: حجت الاسلام و المسلمین «حسین درودی»، استاد دانشگاه فرهنگیان، کارشناس و پژوهشگر عرصه تعلیم و تربیت و مدرس کارگاه‌های آموزشی سند تحول بنیادین به منظور تبیین بیانات مقام معظم رهبری (مدظله العالی) در دیدار معلمان و دست‌اندرکاران دستگاه تعلیم و تربیت؛ دغدغه‌های معظم‌له را در قالب چهل پرسش و پاسخ تبیین کرده و در قالب یادداشت اختصاصی در اختیار گروه اندیشه خبرگزاری شبستان قرار داده است، در ادامه بخش اول این یادداشت را می خوانید:
مقصود و مفهوم علم نافع در اسلام و ارزش بی بدیل آن که در آیه شریفه ۹۷ سوره نحل آمده است : مَنْ عَمِلَ صالِحاً مِنْ ذَکَرٍ أَوْ أُنْثی وَ هُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْیِیَنَّهُ حَیاةً طَیِّبَةً وَ لَنَجْزِیَنَّهُمْ أَجْرَهُمْ بِأَحْسَنِ ما کانُوا یَعْمَلُونَ هر کس از مرد یا زن، عمل نیک مؤمنانه انجام دهد پس او را بی تردید ( در دنیا ) به زندگی پاکیزه ای زنده خواهیم داشت و ( در آخرت ) پاداششان را در برابر عمل های باورمند در بالاترین سطح خواهیم داد.مقام معظم رهبری با توجه به محتویات سازنده علم نافع که همان دشمن شناسی ظاهری و باطنی منطوی در سند تحول است اصرار می ورزند.
در همین راستا بیانات مقام معظم رهبری بمناسبت روز معلم در اردیبهشت ماه 1402 اگر محققانه و مدبرانه مطالعه شود باید از کلید واژه علم نافع در آن نام برد که در سالجاری بی شک روح معلمان فرزانه و فرهیخته را نوازش داده است، زیرا علم نافع همان باطن پاکیزه از وسوسه های شیطان است که در مدرسه توحید تدریس می گردد وخروجی آن تربیت انسان کامل است.
اگر انقلاب اسلامی در زیر ساخت سازی علم نافع و تربیت نیروی انسانی آن سرعت و دقت به خرج ندهد آسیب های اجتماعی از جامعه به مدارس سراریز خواهد شد و دشمنان بی رحم از فضا و صفای جوانان برای استحاله جموری اسلامی اقدامات بیشتری خواهند کرد که مستمرا رهبری در نشست های با مسئولین این امر مهم شده اند.
دو سال فاصله دانش آموزان با فضای تربیتی مدارس و نیز تلخی های ایام اغتشاشات محرومیت های فراوانی تولید کرد که از جمله آن خانه نشین شدن سند تحول بنیادین آموزش و پرورش بود و نیز از پس لرزهای آن یاریگیری دشمنان از دانش آموزان برای کف خیابانها بود.
اکنون بر آن شدیم بیانات معظم له را در قالب سئوال جواب بر آمده از رهنمودهای خلف صالح پیر جماران به عنون نقشه راه تبیین نماییم.
1- کدام بخش سرود معلمان مورد تحسین رهبری قرار گرفت؟
از سرودی هم که اجرا کردید تشکّر میکنم؛ سرود متفاوتی بود که با توحید الهی شروع شد، با مدح معلّم ادامه پیدا کرد؛ انصافاً جای همین هم هست که بعد از حمد الهی، انسان به مدح معلّمین بپردازد؛ خیلی خوب بود.
2- مسئولان و مدیران آموزش و پرورش برای نوشته های شهید مطهری و تنظیم شده های سخنرانی ایشان چه فعالیت هایی داشته یا در دست اقدام دارد؟
من توصیه میکنم نوشته‌های ایشان و تنظیم‌شده‌های سخنرانی‌های ایشان را، بخصوص معلّمین، حتماً نگاه کنند و بخوانند؛ خیلی به دردتان میخورد.
3- از منظر رهبری آموزش و پرورش باید به معلمان چگونه بنگرد؟
معلمان به عنوان سربازان گمنام نظام اسلامی و اسلام و مسلمین که در اطراف کشور، در دورترین نقاط کشور، بی‌سروصدا مشغول کارند، مشغول مجاهدتند و با سختی‌ها، با مشکلات فراوان، دارند کار میکنند. در واقع، فرزندان ملّت را این جامعه‌ی معلّمین دارند تربیت میکنند و آنها را برای آینده‌ی روشنی آماده میکنند.
4- مشوق جوانان و دانش‌آموزان دبیرستانی برای اعزام به جبهه چه کسانی بودند؟
معلّمان کشور چهار هزار و نهصد و خرده‌ای شهید دادند. دانش‌آموزانی که غالباً تحت تأثیر نَفَس گرم معلّمین به جبهه رفتند و شهید شدند، حدود ۳۶ هزار نفرند؛ این دانش‌آموزان ممکن است تحت تأثیر خانواده و مسجد و رفقا هم بودند، امّا اغلب یا بسیاری از این جوانان دانش‌آموز و دبیرستانی که جبهه رفتند، تحت تأثیر نَفَس گرم این معلّمین بودند.
5- بزرگترین خدمت از نظر رهبری در کشور چیست؟
تربیت انسان آگاه، عالم، اهل فکر کردن، متفکّر، اهل منطق، با ایمان، با اراده، متشرّع، پایبند به اخلاق اسلامی، پایبند به تعهّدات ملّی، بزرگترین خدمت به کشور انجام گرفته است.
6- رهبری دانش آموز ایرانی را به چه چیزی تشبیه و توصیف کردند؟
اگر ما با یک جامعه‌ی جوان و نوجوانِ متوسّط از لحاظ ذهنی مواجه بودیم، یک جور بود؛ حالا که با یک قشرِ جوانِ هوشمند مواجهیم که از متوسّط هوش جهانی بالاترند، قضیّه جور دیگر است. این ثروت عظیمی است. اگر ما این موجود باارزش، یعنی این جوان هوشمند را ــ که هوشمندیِ خودش را در المپیادها، در مسابقات جهانی، در همه چیز ثابت کرده ــ تربیت نکنیم و به جایگاه شایسته نرسانیم، واقعاً جفا شده؛ این جواهرِ قیمتی‌ای است، این را باید خوب ساخت.
7- ارتباط میان آموزش و صلاحیت های انسانی دانش آموزان از نگاه رهبری چیست ؟
معلّم در واقع معمار آینده‌ی کشور است. امروز شما دارید فردای کشور را میسازید. معلم شاگرد را مثل فرزند خودش بداند. شما در مورد پسر خودتان، دختر خودتان چه آرزوهایی دارید؟ نمیخواهید خوشبخت باشد؟ نمیخواهید سربلند باشد؟ نمیخواهید عاقل باشد؟ نمیخواهید با سواد باشد؟ نمیخواهید رفتار او احترام‌برانگیز باشد در جوامع، در خانواده‌ها؟ انسان راجع به بچه‌اش این چیزها را میخواهد. عین همین‌ها را از این شاگردتان هم بخواهید. در خلال درس با رفتار، با کردار، با بیان، ایمان را، صلاح را، صلاحیتهای انسانی را در این شاگرد پرورش بدهید فرض کنید فرزند خودتان است.
8- آیا رهبری با تجمیع پرورش با آموزش موافق هستند؟
اوّلین توقّعی است که انسان از معلّمین دارد. البتّه این غیر از مسئله‌ی «پرورشی» است که بعداً عرض خواهم کرد؛ آن امور پرورشی، مستقلّاً یک مسئله‌ی جداگانه‌ای است؛ بعضی‌ها اینها را با هم مخلوط میکنند.
9- دیدگاه رهبری در خصوص مستقل بودن برنامه پرورشی چه بود ؟
آنهایی که میخواستند «پرورشی» را تعطیل کنند، میگفتند «معلّم در همان حالِ تعلیم، پرورش هم بدهد»، که خب این حرف ناقص و ناتمامی است.
10- کانون های برکت آفرین از نگاه رهبری کدام است ؟
یک نکته‌ی دیگر تشویق دانش‌آموزان به حضور در مراکزی است که آن مراکز برکت‌آفرین است، نورآفرین است، مثل مساجد، مثل هیئت ها. به‌تجربه ثابت شده جوانی که با مسجد سر و کار دارد و ارتباط دارد، خیرش بیشتر به جامعه میرسد؛ یعنی احتمالش بیشتر است. نه اینکه آدمِ جوان یا غیرجوانِ مسجدی منحرف نمیشود؛ چرا، همه‌ی احتمالات وجود دارد، لکن این زمینه یک زمینه‌ی بسیار باارزشی است.
11- از منظر رهبری چرا مدرسه موضوعیت دارد؟
شاگرد، دانش‌آموز، غیر از یادگیری و شنیدن درس، احتیاج به حضور در فضای آموزشی دارد؛ احتیاج دارد به اینکه بین همسالان خود، همکاران خود، همسانان خود حضور داشته باشد؛ این هم‌افزایی ایجاد میکند، این خیلی مهم است. باید سعی بشود که دانش‌آموز در مدرسه حضور پیدا بکند؛ مدرسه موضوعیّت دارد.
12- چگونه برخی نا امنی ها در خیابانها به ناامنی در مدارس مرتبط می شود؟
عرض کردیم کرونا ضربه زد، این فتنه‌ها و اغتشاشها و مانند اینها هم ضربه میزند؛ یعنی اینها با این نا امنی‌هایی که در خیابان و از این قبیل درست میکنند، یکی از ضرباتی که به کشور میزنند همین (عدم حضور در مدارس) است.
13- تعبیر رهبری از معلم چیست؟
معلّم در واقع معمار آینده‌ی کشور است. امروز شما دارید فردای کشور را میسازید.
14- آیا همه مفاهیم اسلامی و مفاخر ایرانی لازم است در تمام کتب درسی دانش آموزان بیاید؟
مفاهیم اسلامی در کتابها بیاید؛ همان‌طور که عرض کردم، اینها میتواند در همه‌ی رشته‌های درسی بیاید، منتها به‌تناسب؛ در کتاب رشته‌ی علوم انسانی یک جور، مثلاً در کتاب رشته‌ی علوم طبیعی یک جور دیگر، امّا میتواند بیاید؛ هم مفاهیم اسلامی، هم مفاخر اسلامی و ایرانی. در کتابهای علمی، مفاخر ایرانی معرّفی بشوند. ما یک روزی سردمدار علم در همه‌ی دنیا بودیم. من از افراد مطّلع شنیدم که گفتند تا چند سال قبل از این ــ مثلاً تا ده بیست سال یا سی سال پیش؛ حالا من دقیق نمیتوانم بگویم ــ کتاب قانون ابن‌سینا در مراکز علمی مهمّ اروپا مطرح بوده و ترجمه شده بود. آن زمان که به من گفتند، کتاب قانون که ابن‌سینا آن را عربی نوشته، به فارسی ترجمه نشده بود، [در حالی که] به زبانهای اروپایی، انگلیسی، فرانسه ترجمه شده بود.
15- احساس مسئولیت جامعه و مسئولان در برابر معلم به چه معناست؟
"وقتی نظام از جامعه‌ی معلّمی توقّعی دارد، باید در قبال این جامعه احساس مسئولیّت هم بکند. این احساس مسئولیّت [هم] در همه‌ی ابعاد است؛ فقط مسئله‌ی معیشت نیست. البتّه مسئله‌ی معیشت خیلی مهم است، امّا فقط مسئله‌ی معیشت نیست، مسئله‌ی تجربه‌آموزی است، مسئله‌ی مهارت‌آموزی است."
16- مهمترین کانون تربیت معلم از نظر رهبری کجاست؟
دانشگاه فرهنگیان خیلی مهم است و دستگاه‌های تربیت معلّم کلّاً خیلی مهمّ اند، رسیدگی به اینها خیلی مهم است.
17- خطای راهبردی برخی مسئولان درخصوص آموزش و پرورش از دیدگاه رهبری چه بود؟
به نظر بنده، بعضی هنوز قادر نیستند نقش آموزش‌وپرورش را در پیشرفت همه‌جانبه‌ی کشور درک کنند. یک خطای راهبردی در بین برخی از مسئولین در گذشته وجود داشته که خسارتهایی هم وارد آورده، و آن کوچک‌انگاریِ این دستگاه حیاتی است. [برخی مسئولین] قدر و عظمت و ابعاد تأثیر این دستگاه حیاتی را نشناختند، بعضی آن را به صورت یک مزاحم و به صورت یک مجموعه‌ی مصرفی نگاه کردند.
18- راه برون رفت از مشکلات اساسی و گره‌های سخت کشور چیست؟
به نظر بنده، عبور از گردنه‌های دشوار پیشرفت ــ که ما دنبال پیشرفت همه‌جانبه کشور هستیم و در این مسیر گردنه‌های دشواری وجود دارد ــ بدون کمک آموزش‌وپرورش ممکن نیست. امروز انسان می‌شنود که وقتی راجع به... بحث میشود، علاج کار را در مدرسه جستجو میکنند.
19- رهبری از کدام مساله در وزارت آموزش و پرورش تعجب کردند؟
ما در یک دهه پنج وزیر و چهار سرپرست در آموزش‌وپرورش دیده‌ایم! این چیز خیلی عجیب‌وغریبی است. خب در وزارتهای دیگرِ ما، [مثل] وزارت خارجه یا وزارت جهاد کشاورزی، هفت سال، هشت سال، گاهی بیشتر، یک وزیر در دو دولت میمانَد؛ چرا در وزارت آموزش‌وپرورش این‌جور بی‌ثباتی در مدیریّت وجود دارد؟ ببینید، همه‌ی. خب وقتی وزیر عوض شد، خیلی‌های دیگر هم عوض میشوند؛ معاونها عوض میشوند، مدیرها عوض میشوند، مدیران میانی عوض میشوند، حتّی شنیده‌ام گاهی مثلاً تا سطح مدیر مدرسه با رفت‌وآمد وزیر عوض میشود. این هم یک مسئله است. یکی می‌آید یک برنامه‌ای میریزد، یک کاری را شروع میکند، [با رفتنِ او] نیمه‌کاره رها میشود، دیگری می‌آید.
هر که آمد عمارتی نو ساخت رفت و منزل به دیگری پرداخت
20- ماموریت های رهبری به شورای عالی انقلاب فرهنگی و شورای عالی آموزش و پرورش را برشمرید؟
مسئله‌ی انطباق یا عدم انطباق نظام آموزشی آموزش‌وپرورش و نظام ساختاری آموزش‌وپرورش با نیازهای کشور است. ساختار آموزش‌وپرورش ما ــ مثلاً وضع کلاس‌بندی‌های دبستان و دبیرستان یا [برنامه‌ریزی‌های] منطقه‌ای و امثال اینها ــ و همچنین ترتیب درسی و علمی در این دستگاه عظیم، چقدر با نیازهای کشور تطبیق میکند؟ این یکی از آن مسائل بسیار مهم است. مسئولان عالی فرهنگی کشور، بخصوص در خود آموزش‌وپرورش، باید روی این فکر کنند. البتّه در شورای عالی انقلاب فرهنگی هم باید فکر کنند و آن شورای عالی آموزش[و پرورش] باید روی این فکر کنند، مدیران اجرائی آموزش‌وپرورش هم باید روی این فکر کنند.
نظر شما