به گزارش خبرنگار سیاسی خبرگزاری شبستان، تهران و ریاض روابط خود را در خلال سال های ۱۹۸۷ تا ۱۹۹۰ میلادی قطع کردند. تظاهرات حجاج ایرانی در حج سال 1366 در مکه درخصوص آزادی فلسطین، رد سیاست آمریکا و اعتراض به موضع عربستان سعودی در حمایت از عراق در جنگ ایران و عراق و مواجهه نیروهای عربستان با آنها و کشته شدن ۴۰۲ نفر باعث شد که تظاهرکنندگان ایرانی به سفارت عربستان در تهران و کنسولگری عربستان در مشهد هجوم ببرند و مجموعه این اتفاقات زمینه قطع روابط میان دو کشور را فراهم کرد.
بنابراین گزارش، ایران و عربستان تا سال ۱۹۹۰ میلادی با وجود تنش های گاه و بیگاه اما روابط اندکی با یکدیگر داشتند اما در سال ۲۰۱۶ پس از اعدام نمر النمر و حمله به نمایندگی‌های دیپلماتیک سعودی در ایران به مدت هفت سال روابط دو کشور به حالت تعلیق درآمد و سرانجام در مارس ۲۰۲۳ میلادی پس از مذاکرات با میانجیگری چین، ایران و عربستان سعودی بر برقراری مجدد روابط توافق کردند.
«علی شمخانی» دبیر شورای عالی امنیت ملی نیمه اسفند ۱۴۰۱ با هدف پیگیری توافقات سفر بهمن ماه آیت‌الله رئیسی، رییس جمهور به پکن، مذاکرات فشرده‌ای را به‌منظور حل و فصل نهایی موضوعات دوجانبه با همتای سعودی خود در چین آغاز کرد که ماحصل این مذاکرات امضای بیانیه سه‌جانبه‌ای در نوزدهم اسفند ۱۴۰۱ برای «حل و فصل اختلافات»، «پایبندی به اصول و اهداف منشور سازمان ملل متحد و سازمان همکاری اسلامی و اصول و رویه‌های بین‌المللی» از سوی شمخانی، نماینده مقام معظم رهبری و دبیر شورای عالی امنیت ملی، مساعد بن‌محمد العیبان، وزیر مشاور و عضو شورای وزیران و مشاور امنیت ملی عربستان سعودی و وانگ ئی، عضو دفتر سیاسی کمیته مرکزی حزب کمونیست و رئیس دفتر کمیسیون مرکزی امور خارجی حزب و عضو شورای دولتی جمهوری خلق چین بود.
در این بیانیه آمده است: جمهوری اسلامی ایران و پادشاهی عربستان سعودی ظرف حداکثر دو ماه، روابط دیپلماتیک خود را از سر گرفته و سفارت‌خانه‌ها و نمایندگی‌ها را بازگشایی و قرار شد وزرای امور خارجه دو کشور جهت اجرای این تصمیم و انجام تمهیدات لازم برای تبادل سفرا با یکدیگر ملاقات کنند.
در متن این بیانیه سه‌جانبه آمده است: «در سایه مفاد بیانیه سه جانبه مشترک جمهوری اسلامی ایران، عربستان سعودی، و جمهوری خلق چین مورخ ۱۹ اسفند ۱۴۰۱ (۱۰ مارس ۲۰۲۳ میلادی) در رابطه با از سرگیری روابط میان عربستان سعودی و جمهوری اسلامی ایران و همچنین در چارچوب هماهنگی میان دو کشور در رابطه با اقدامات لازم جهت از سرگیری فعالیت دیپلماتیک و کنسولی بین دو کشور، گفتگوهایی در تاریخ ۱۷ فروردین ۱۴۰۲ برابر با ۱۵ رمضان ۱۴۴۴ هجری قمری مصادف با ۶ آوریل ۲۰۲۳ میلادی در شهر پکن میان جناب آقای حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران جناب آقای امیر فیصل بن فرحان وزیر امور خارجه عربستان سعودی صورت گرفت.
دو طرف طی این گفتگوها بر اهمیت پیگیری اجرای توافق پکن و فعال سازی آن به نحوی که اعتماد متقابل و زمینه‌های همکاری را گسترش دهد و به ایجاد امنیت، ثبات و شکوفایی منطقه کمک نماید، تأکید نمودند.
دو طرف بر اهمیت گفتگو پیرامون راههای گسترش روابط دو جانبه و فعال سازی موافقتنامه همکاری‌های امنیتی بین دو کشور که در تاریخ ۲۸ فروردین ۱۳۸۰ ( ۱۴۲۲.۱.۲۲ مصادف با ۲۰۰۱.۴.۱۷) و موافقتنامه عمومی همکاری در زمینه اقتصاد، تجارت، سرمایه گذاری، فناوری، علوم، فرهنگ، ورزش و جوانان که در تاریخ ۶ خرداد ۱۳۷۷ ( ۱۴۱۹.۲.۲ مصادف با ۱۹۹۸.۵.۲۷) به امضا رسیده است، تاکید نمودند.
دو طرف توافق کردند نمایندگی‌های دو کشور طی زمان مورد توافق، بازگشایی شود و اقدامات لازم را برای گشایش سفارتخانه‌های دو کشور در ریاض و تهران و سرکنسولگریهای این دو کشور در جده و مشهد صورت دهند.
دو طرف توافق نمودند هماهنگی‌های لازم را میان هیئت های فنی برای بررسی راههای گسترش همکاری میان دو کشور از جمله از سرگیری پروازها و سفرهای متقابل هیئت های رسمی و بخش خصوصی، تسهیل اعطای روادید برای شهروندان دو کشور از جمله روادید عمره، ادامه دهند.
دو طرف با عنایت به برخورداری از منابع طبیعی و توانمندی‌های اقتصادی و فرصت های فراوان که برای تحقق منافع مشترک دو ملت برادر وجود دارند، دیدارهای مشورتی و گفتگو را پیرامون راههای همکاری برای تحقق هرچه بیشتر چشم اندازهای مثبت در روابط افزایش می دهند.
دو طرف بر آمادگی خود در راستای از بین بردن همه موانعی که پیش روی گسترش همکاری بین دو کشور است، تاکید نمودند.
دو طرف توافق نمودند همکاری خود را در هر زمینه ای که می‌تواند امنیت و ثبات منطقه را تامین نماید و منافع ملت ها و کشورهای آن را محقق کند، گسترش دهند.»
بنابراین گزارش، در پی این توافق؛ کشورمان سفارت، کنسولگری و دفتر نمایندگی سازمان همکاری اسلامی خود در عربستان را 16 خرداد با حضور علیرضا بیکدلی، معاون کنسولی وزیر امور خارجه و حسن زرنگار ابرقویی، سرپرست سفارت ایران در ریاض به طور رسمی بازگشایی کرد.
در همان تاریخ ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران در خصوص بازگشایی سفارتخانه، سرکنسولگری و نمایندگی کشورمان در سازمان همکاری اسلامی در عربستان سعودی اعلام کرده بود: «سفارت جمهوری اسلامی ایران در ریاض و سرکنسولگری جمهوری اسلامی ایران در جده قبل از عزیمت حجاج ایرانی فعالیت عملی خود را در جهت تسهیل امور حجاج بیت‌الله الحرام آغاز کرده و اکنون نمایندگی‌های مذکور با حضور مسئولان وزارت امور خارجه دو کشور رسما بازگشایی می‌شوند.»
حال فیصل بن فرحان، وزیر خارجه عربستان سعودی که در پاسخ به دعوت حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران به تهران سفر کرده، بعدازظهر روز گذشته (شنبه ۲۷ خرداد ماه) در محل وزارت امور خارجه مورد استقبال همتای ایرانی قرار گرفت و وزیران امور خارجه پس از آن بر سر یک میز به گفت‌وگو نشستند.
امیرعبداللهیان در این دیدار سفر وزیر خارجه عربستان به تهران را گامی مثبت در مسیر تکمیل گام‌های درست قبلی دو کشور برای پیشبرد و گشایش صفحه جدیدی در روابط دو کشور همسایه و مسلمان دانست و با ابراز خرسندی از گشایش سفارت جمهوری اسلامی ایران در ریاض و سرکنسولگری و نمایندگی جمهوری اسلامی ایران نزد سازمان همکاری اسلامی در جده از مساعدت‌ها و تسهیلات فراهم آمده توسط طرف عربستانی در این رابطه تشکر کرد.
وی گشایش قریب الوقوع سفارت عربستان در تهران و سرکنسولگری این کشور در مشهد را زمینه ساز تسهیل روابط دو ملت مسلمان و پیگیری‌ها و هماهنگی‌های مشترک بین دو دولت خواند و از تقویت همکاری‌های اقتصادی و تجاری دو کشور استقبال کرد و خواستار فعال سازی کمیسیون مشترک اقتصادی دو کشور و برگزاری اجلاس آن در آینده نزدیک شد.
همچنین در این دیدار پیشنهاد تشکیل کمیته‌های مشترک برای مشورت و تبادل‌نظر تخصصی به منظور تقویت روابط دوجانبه در زمینه‌های سیاسی، کنسولی، گردشگری، ترانزیت و حمل و نقل زمینی، دریایی و هوایی، انرژی، محیط زیست، شیلات و مبارزه با قاچاق مواد مخدر از سوی وزیر امور خارجه ایران مورد اشاره قرار گرفت.
فیصل بن فرحان، وزیر امور خارجه عربستان نیز در این دیدار استمرار گفتگوها و توافقات مشترک دو کشور در ماه‌های اخیر را زمینه ساز خیر و برکت برای دو ملت دانست و بر عزم کشورش برای توسعه روابط با جمهوری اسلامی ایران و گشایش صفحه‌ای جدید در روابط دو کشور تاکید کرد و از سرگیری روابط رسمی ایران و عربستان و تقویت روابط سازنده دو کشور را علاوه بر خیر و برکت برای دو ملت، دارای نتایج و آثار مثبت برای کشورهای منطقه دانست.
بنابراین گزارش، این سفر گامی مثبت و مهم در توسعه روابط دیپلماتیک ایران و عربستان است و استمرار این سفرهای دیپلماتیک زمینه بقای توافق صورت گرفته میان دو کشور را حفظ می کند؛ این توافق از آنجا که زمینه خشم بسیاری از کشورها از جمله آمریکا و رژیم صهیونیستی را در پی داشته از این رو نیازمند مراقب و حراست است تا دشمنی ها و دسایس آن را از مسیر اصلی خود منحرف نکند.
وزیر خارجه عربستان در دیداری که با همتای ایرانی خود داشت به دعوت رسمی قبلی پادشاه کشورش از رئیس جمهور ایران برای سفر به عربستان اشاره داشت و بر آمادگی کشورش برای استقبال از ایشان و انجام این سفر در آینده نزدیک تاکید کرد؛ دعوت های رسمی از روسای کشورها یک پیام استراتژیک و دیپلماتیک دارد که آن پیام هم «اراده طرفین برای گسترش روابط» است و این گونه دعوت ها که با رعایت پروتکل ها و تشریفات صورت می گیرد نشاندهنده حفظ حرمت کشورها و مسئولان آنهاست.
در همین رابطه صباح زنگنه، کارشناس مسایل منطقه در گفتگویی به ایسنا گفته است: «با سفر وزیر خارجه عربستان به ایران؛ اراده سیاسی عربستان برای تعامل با ایران نشان داده شده و این پیام را می دهد که عربستان به این توافق پایبند و جدی است. طبیعی است با توجه به حمله و آتش سوزی در سفارت عربستان در ایران و نیز کنسولگری این کشور در مشهد، این مکان‌های دیپلماتیک نیازمند بازسازی و ساخت و ساز هستند اما امیدواریم این روند چندان طولانی نشود و روند کارهای دیپلماتیک و کنسولی هر چه زودتر به سفارت‌خانه‌ها و کنسولگری‌ها منتقل شود.»
همچنین مجتبی فردوسی پور، مدیر گروه مطالعاتی غرب آسیایِ مرکز مطالعات سیاسی و بین المللی وزارت امور خارجه نیز در گفت‌وگویی با سایت العربی الجدید سفر فیصل بن فرحان وزیر خارجه عربستان به ایران را «بسیار مهم و تاریخی برای تقویت روابط تهران و ریاض» ارزیابی کرد و با ابراز امیدواری نسبت به ارتقای روابط به سطح همکاری‌های منطقه‌ای به‌ویژه در زمینه دریایی و امنیت منطقه‌ای دریایی گفته است: «تهران کاملاً آماده پیشبرد روابط با عربستان سعودی در همه زمینه‌های همکاری است. همچنین ایران دارای موقعیت ژئواستراتژیک در حمل و نقل منطقه ای است از این رو ایران و عربستان سعودی به عنوان دو کشور بزرگ اسلامی می‌توانند یک بازار بزرگ اسلامی را ایجاد کنند.»
در عین حال رسانه های خارجی نیز با توجه به ابعاد دیپلماتیک و منطقه ای این سفر به انعکاس اخبار مرتبط با آن و تحلیل و ارزیابی آن پرداخته اند. خبرگزاری آمریکایی آسوشیتدپرس در این خصوص نوشته است: «این آخرین گام برای احیای روابط دیپلماتیک میان این دو کشور رقیب در خاورمیانه است. ایران و عربستان سعودی در ماه مارس برای برقراری مجدد روابط دیپلماتیک و بازگشایی سفارت‌ها پس از هفت سال تنش توافق کردند. این اقدام موجب شوک در خاورمیانه به ویژه اسرائیل، دشمن اصلی ایران شد.»
روزنامه گاردین نیز در این زمینه در گزارشی آورده است: «ایران و عربستان سعودی به عنوان دو قدرت بزرگ خاورمیانه مصمم هستند به رقابت ۴۰ ساله خود در منطقه که باعث بی ثباتی و تنش شده است، پایان دهند. تمامی شواهد موجود نشان می دهند نزدیکی روابط میان دو کشور واقعی است. طبق توافق شکل گرفته، پروازهای غیرنظامی میان دو کشور از سر گرفته شد، در مسابقه قرائت قرآن در عربستان سعودی، قاری ایرانی توانست برنده جایزه ۸۰۰ هزار دلاری شود، فولاد ایران بار دیگر راهی بازارهای عربستان سعودی شد.»
باید گفت سفر وزیر امور خارجه عربستان به ایران زمینه ای برای افزایش همگرایی منطقه ای و دستیابی دو کشور ایران و عربستان به عنوان دو کشور بزرگ اسلامی به توافقات و همکاری های بیشتر است؛ این افزایش تعاملات جز منافع اقتصادی و سیاسی برای دو کشور و منطقه زمینه کاهش حضور نظامی قدرت های فرامنطقه ای در حوزه خلیج فارس را به همراه دارد. به نظر می رسد در حال حاضر عربستان و به دنبال آن کشورهای عرب حوزه خلیج فارس به این نتیجه رسیده اند که شاه کلید کاهش و شکست هژمون آمریکا و انزوای هر چه بیشتر رژیم صهیونیستی در منطقه و تضمین امنیت منطقه؛ تقویت رابطه با ایران است و این مهم نیز تنها با افرایش همکاری ها با ایران نتیجه خواهد داد.
نظر شما