حجت الاسلام والمسلمین قاسم رزاقی موسوی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی شناخت ابعاد نهضت علمی امام باقر (ع) را نیازمند آشنایی با شرایط دوران زندگانی آن حضرت دانست و به خبرنگار شبستان گفت: دوران زندگانی امام باقر (ع) مقارن بود با رواج سیاست های ضدعلوی و حتی ضداسلامی بنی امیه که به عنوان اصول حاکم بر سیاست های آنها دنبال می شد.
وی با اشاره به کشورگشایی های انجام شده در دوران خلافت امویان اظهار کرد: البته این کشورگشایی ها در دوران عمر ابن عبدالعزیز متوقف شده بود. این فتوحات ثروت و نعمت فراوانی را به جهان اسلام وارد کرد که نوعی مادی گرایی و رفاه زدگی را به دنبال داشت. امری که بتدریج منجر به فاصله گرفتن مردم از امامان معصوم (ع) شد.
حجت الاسلام رزاقی موسوی ادامه داد: اگرچه در دوران کوتاه خلافت عمرابن عبدالعزیز اقداماتی اثرگذار بر جریان تشیع انجام شد. اقداماتی همچون بازگرداندن فدک، احترام به شیعیان و رفع ممنوعیت نقل حدیث از پیامبر (ص)، امری که در احیای فضای فرهنگی اسلام نقشی موثر ایفا کرد.
عضو انجمن تاریخ پژوهان حوزه علمیه قم تغییر شرایط اجتماعی سیاسی و تلاش برای برکناری بنی امیه از خلافت را از عوامل اثرگذار بر راه اندازی نهضت علمی امام باقر (ع) دانست و تصریح کرد: رفع ممنوعیت نقل حدیث از پیامبر (ص) در دوران خلیفه دوم به قانون تبدیل شده بود، گفتمان جدید فرهنگی را در جامعه به جریان انداخت. چراکه این ممنوعیت منجر شده بود که در طول زمان سخنان، روایات و تاکیدات پیامبر (ص) به فراموشی سپرده شود.
وی بیان کرد: این ممنوعیت در کنار جعل حدیث توسط امویان شرایط فرهنگی خاصی را به وجود آورده بود. به گونه ای که انحطاط از فرهنگ ناب اسلام به عنوان خطری جدی احساس می شد. چراکه پس از واقعه کربلا امویان که آبرو و حیثیت خود را از دست رفته می دیدند با جعل احادیثی از پیامبر (ص) می کوشیدند تا فضایلی را به معاویه و یزید نسبت دهند.
تلاش امویان برای نوگرایی دینی
حجت الاسلام رزاقی موسوی این اقدامات را مهندسی فرهنگی امویان برای مشروعیت بخشیدن به خلافت خود خواند و افزود: آنها درپی ایجاد نوگرایی دینی بودند از این رو به نهضت ترجمه آثار علمی ایران باستان و یونان روی آوردند تا با ورود مسائل جدید علمی ذهن علما را معطوف کرده و از نزدیکی آنها به منابع اصیل و اصلی علم یعنی ائمه (ع) ممانعت کنند. شرح شبهات علمی و درگیری ذهن مردم نیز دیگر حربه آنها برای تحقق این هدف بود.
وی ابراز کرد: اما در مقابل این تلاش ها امام باقر (ع) تلاش خود را بر اصلاح و بازسازی اندیشه های دینی متمرکز کردند تا پاسخ هجمات دینی بنی امیه را بدهند.
حجت الاسلام رزاقی موسوی در مقایسه نهضت علمی امام باقر (ع) با نهضت خونین امام حسین (ع) تاکید کرد: ایشان زمانی نهضت علمی را راه اندزای کردند که جامعه به لحاظ فرهنگی مسیر انحراف را می پیمود. به عبارتی امام حسین (ع) نهضت کربلا را برای جلوگیری از سقوط اجتماعی امت پیامبر (ص) و امام باقر (ع) نهضت علمی خود را برای مبارزه با انحراف و سقوط فرهنگی مردم پایه ریزی کردند.
وی با بیان این مطلب که گرامیداشت و احیای یاد و نام نهضت عاشورا از تاکیدات امام باقر (ع) بوده است، عنوان کرد: یاد کردن از مصائب سیدالشهداء (ع) این نهضت را در تاریخ ماندگار کرده است. در حقیقت نهضت علمی امام باقر (ع) نیز چیزی جدای از نهضت جدشان امام حسین (ع) نبوده است! هر دو برای اصلاح قیام کرده اند یکی قیام نظامی و دیگری قیام علمی.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با بیان این مطلب که ذکر مصائب سیدالشهداء در دنیا به شیعیان یاری می رساند، تصریح کرد: نمی توان میان آنچه ائمه اطهار (ع) در طول تاریخ انجام داده اند به لحاظ مبنا و هدف غایی تفاوتی قائل شد. صلح امام حسن (ع)، قیام امام حسین (ع)، دعاخوانی امام سجاد (ع) و نهضت امام باقر (ع) همگی در یک مسیر و مکمل یکدیگر هستند.
حضور امام صادق (ع) بر سفره ای گسترانیده
وی درباره تاثیر نهضت علمی امام باقر(ع) بر ایجاد مکتب تشیع توسط امام صادق (ع) ابراز کرد: می توان با قاطعیت گفت که امام صادق (ع) بر سفره ای حاضر شدند که به همت امام باقر (ع) و امام سجاد (ع) پهن شده بود. البته شرایط سیاسی اجتماعی زندگانی این دو امام نیز با یکدیگر تفاوت داشت. در دوران زندگانی امام صادق (ع) نه تنها ابهت بنی امیه از میان رفته بود بلکه درگیری با عباسیان بر سر خلافت آنها را از وجود امام صادق (ع و اقدامات ایشان غافل کرده بود.
حجت الاسلام رزاقی موسوی ادامه داد: امام صادق (ع) از این شرایط بهترین استفاده ها را کردند و نهال مکتب تشیعی را که امام باقر (ع) غرس کرده بودند را بارور کردند.
وی با اشاره به اقوال مختلفی که درباره حضور امام باقر (ع) در واقعه کربلا وجود دارد، گفت: بیشتر این اقوال حضور ایشان در حادثه عاشورا را تایید می کند. اما سن کم ایشان که چهار سال ذکر شده شاید مانع از آن بود که تاثیرگذاری مستقیم از این نهضت را بروز دهند. اگرچه همانگونه که بیان شد نهضت علمی ایشان در نهضت تاریخی جدشان سیدالشهداء (ع) ریشه داشته است.
پایان پیام/
نظر شما