حجت السلام قاسم خانجانی، عضو هیات علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، در تبیین و تشریح جایگاه زیارت جامعه کبیره به عنوان یکی از یادگارهای ارزشمند امام هادی (ع) به خبرنگار شبستان گفت: زیارت جامعه کبیره که به عنوان اساس نامه شیعه و منشور فکری و اعتقادی او و در برگیرنده مجموعه ای از تعالیم و آموزه های تشیع در قالب زیارت است که اگرچه به عنوان منشور امام شناسی قلمداد می شود اما محورهای مختلف و مهم دیگری را نیز دربرمی گیرد.
وی تصریح کرد: حضرت هادی (ع) قریب به 20 سال اول زندگی و سالهایی از دوران امامت خود را در مدینه گذراندند اما به دلیل آن که آن حضرت نقش بسیار موثری در ارتباط با پاسخگویی به مسایل شرعی و فقهی یا حتی امور مالی شیعیان و جهت دهی به عقاید و افکار آنها داشتند، حضرت به سامرا احضار شده و تحت نظر قرار گرفتند.
حجت الاسلام خانجانی افزود: امام با وجود سکونت در مدینه، از طریق نمایندگان خود، ارتباطی عمیق و وثیق با مردم جامعه اسلامی داشتند و انتقال حضرت به سامرا به این دلیل بود که بتوانند امام را محدود کرده و ایشان را از ادامه فعالیت های سیاسی و اجتماعی در مدینه باز دارند، در چنین شرایطی و با توجه به وجود حوزه های مختلف فعالیتی در بخشهای علمی و فرهنگی حضرت هادی (ع) زیارت جامعه کبیره را انشاء کرده و به اصحاب آموزش دادند. این زیارت نامه که به عنوان اساس نامه و منشور فکری و عقیدتی شیعه شناخته می شود، در برگیرنده مجموعه ای از تعالیم و آموزه های تشیع در قالب زیارت است که اتفاقاً محورهای دیگری علاوه بر شناخت ائمه را نیز شامل می شود.
این عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه خاطرنشان کرد: گاه ممکن است نگاه های تنگ نظرانه ای نسبت به این زیارت نامه وجود داشته باشد و جنبه های تقدس و قداست ائمه پررنگ تر از واقعیت قلمداد شود و اینگونه القا شود که جامعه کبیره تنها زیارتی مختص به شناخت ائمه است، اما می بایست آن را فراتر از این دانست.
وی با اشاره به پیش بینی حضرت هادی علیه السلام از بروز برخی تفکرات انحرافی دراین زمینه تصریح کرد: گویا امام به جهت علم به مسایل و اتفاقات آینده چنین استنباط می کنند که ممکن است در آینده این زیارت، رنگ و بوی غلو به خود بگیرد و شاید از باب پاسخ به شبهات آینده که ممکن است بعدها کسی با این مضامین نگاه غلوآمیز نسبت به اهل بیت داشته باشد برای جلوگیری از القای این تفکر نادرست و یا سوء برداشت از این زیارت، حضرت پس از چند فقره اول زیارت نامه، بلافاصله به صراحت شهادتین را بیان کرده و به وحدانیت و یگانگی خدا و سپس نبوت پیامبر شهادت می دهند.
حجت السلام خانجانی افزود: امام هادی علیه السلام صفاتی را برای ائمه برمی شمرند که توجه به آنها بخصوص برای شیعیان بسیار مهم است. چرا که به ما یادآوری می کند که کلیه این شان و منزلتی که پیروان اهل بیت برای ائمه قایل هستند، در پرتو اطاعت خداوند است. حضرت تعابیری مانند « المطیعون لله؛ القوامون بامره؛ العاملون بارادته» را در معرفی ائمه به کار می برند؛ افرادی که مطیع پروردگار، اقامه کننده اوامر الهی و عامل به اراده خداوند متعال هستند، امام کلیه این صفات برجسته را منتسب به اراده و عنایت خدا می کنند. یعنی خداوند این افراد را برگزیده است و این دقیقاً برخلاف نگاه غلوآمیزی است که امروز به خصوص وهابیون شیعه را به آن متهم می کنند یعنی اتهام به غلو یا حتی شرک.
این محقق علوم دینی تاکید کرد: کلیه صفاتی که ما برای اهل بیت (ع) برمی شمریم، در پرتو اطاعت آنها از خداوند و در پرتو گزینشی است که خداوند نسبت به ائمه داشته است و به تناسب کمالات روحی و معنوی ائمه آنان را برگزیده است و چنان که در قرآن به صراحت آن را بیان فرموده که «.. لیذهب عنکم الرجس .» ، در اینجا نیز به همین اشاره شده است که «...و اذهب عنکم الرجس و یطهرکم تطهیراً.»
وی خاطرنشان کرد: این فقرات از جامعه کبیره در واقع محتوا و مفاد آیات قرآن است که حضرت در قالب این بیان و تعابیری نغز و گویا، این مفاهیم بلند را مطرح می کنند. نکته مهم دیگری که در این زیارتنامه باید مورد توجه قرار گیرد آن است که حضرت هادی (ع) با این عبارات به پیروان و شیعیان این مساله را گوشزد می کنند که اگر ما سلام و درودی نسبت به ائمه می فرستیم، اگر به زیارت آنها مشرف می شویم این به نفع خود ما و به جهت کسب پاکی و طهارت از آن ها است چرا که ما ائمه را وسیله ای برای جلب رحمت و مغفرت الهی نسبت به خود می دانیم. زیارت در واقع، کفاره گناهان ما و به خاطر تزکیه نفس خود ما است نه این که برای آنان نفعی داشته باشد.
حجت الاسلام خانجانی با اشاره به وجود نوعی دیدگاه غلط و نادرست در موضوع زیارت تصریح کرد:برخی این گونه به مسئله زیارت می نگرند که اگر ما به زیارت ائمه و بزرگان دین مشرف می شویم ، این کار ما بیانگر نوعی تفقد و توجه ما نسبت به این بزرگواران است در حالی که این ائمه هستند که به دلیل فراهم کردن امکان زیارت بر ما منت دارند تا بتوانیم با خواندن این زیارتنامه ها به معنویت و طهارت باطنی و روحی رسیده و به واسطه وجود و حضور آنها از لطف و عنایت الهی بهره مند شویم. توجه به این موضوع، نوع نگاه ما به زیارت را متحول می کند. اگر زیارتهای ما با این دیدگاه و این طرز تفکر انجام شود هم به لحاظ ظاهر و هم ازجهت معنوی، آثار فراوانی در زیارت های ما اتفاق می افتد.
وی با اشاره به وجود برخی آداب ناصحیح در زیارت خاطرنشان کرد: ما در تشرف های خود به مشاهد مشرفه ائمه تصور می کنیم تا وقتی خود را به ضریح امام نرسانیم زیارت ما قبول نیست و چه بسا در این میان متاسفانه چند فعل حرام از قبیل تضییع حقوق دیگران نیز مرتکب شویم. به جهت اینکه فکر می کنیم زیارت یعنی چسبیدن به ضریح ائمه، زیارت یعنی گرفتن ضریح و عرض حاجت و ... و گاه حتی شنیده می شود که برخی افراد وقتی به دلیل ازدحام جمعیت موفق به رسیدن به ضریح نمی شوند، اینگونه اظهار نظر می کنند که چه فایده ما رفتیم اما زیارت نکردیم.!!
حجت الاسلام خانجانی افزود: این نوع برخوردها و اعمال نشانگر آن است که ما تا چه حد سطح زیارت را تنزل داده و آن را در دست کشیدن به ضریح و ... معنا می کنیم در حالی که زیارت نامه هایی با چنین محتوای غنی و عظمت برای ما ذکر شده است. اگر این نگاه، نگاه درستی باشد و با این دید زیارت نامه قرائت شود، یعنی خود را در محضر ائمه ببینیم آنگاه برکات این زیارت و استجابت دعاها را البته در صورت مصلحت الهی خواهیم دید.
وی گفت: اگر این نوع نگاه در تمام ارتباطات ما با ائمه از دعاها و زیارت ها و زیارتنامه ها تزریق شود، ما بیشتر و بهتر می توانیم بهره مند شویم. اما با توجه به این نکته مهم و اساسی که ائمه به واسطه تبعیت از فرامین الهی در نزد ما چنین مقام و جایگاهی دارند و ما ایشان را واسطه فیض میان خود و خدا می دانیم. ائمه مجرای فیض الهی هستند. اما کلیه نیاز و درخواست های ما در اصل متوجه درگاه خداوند است. جامعه کبیره عملاً منشوری از تعالیم و آموزه های ناب دینی است که البته بخش اعظمی از آن بر محور ائمه، ولایت و محبت به آنهاست اما باید توجه کرد که اگر ما ائمه را شفیع دانسته و واسطه قرار می دهیم تنها و تنها به دلیل اطاعت آنها از خدا و موقعیتی است که به خاطر انجام فرامین الهی به آن دست یافته اند.
پایان پیام/
نظر شما