به گزارش خبرنگار شبستان از گیلان، اسپیه مزگت، مسجدی کهن و در واقع قدیمی ترین مسجد گیلان است که طی قرن ها، گنجینه ارزشمند تاریخ ما را در قلب خود حفظ کرده است.
اسپیه مزگت از دو کلمه «ایسپی» در زبان تالشی به معنای سفید و «مزگت» در زبان اوستا به معنای مسجد تشکیل شده است [مسجد سفید] که در روستای کیشه خاله در شمال دنیاچال یکی از دهستان های رضوانشهر واقع شده است.
این بنا یک آتشکده قدیمی و بزرگ است که در دوران پس از اسلام احتمالا بعد ازقرن سوم هجری به مسجد تبدیل شده و تا مدت های مدیدی مورد استفاده قرار گرفته است.
علت وجودی چنین بنایی در یک نقطه دور افتاده هر بیننده ای را به حیرت می اندازد، بنایی با آن قدمت تاریخی که کتیبه کوفی بر آن گواهی می دهد.
قدمت این بنا با توجه به کتیبه کوفی و سفال های به دست آمده به دوره سلجوقیان می رسد که با آهک اندود و نماسازی شده است، اطلاعات به دست آمده از نوع معماری و همچنین وجود سفال های مربوط به عصر ایلخانی، از قدمت حداقل 800 ساله این مسجد حکایت می کند. (برخی از روایات حاکی از آن است که بنای مسجد مربوط به دوره ساسانی است.)
بنای اسپیه مزگت پس از اسلام بدون هیچ تغییری به مسجد تبدیل شده و این در حالیست که در داخل آن محرابی وجود ندارد، این عدم تغییر و یا تخریب خود نشانی از حرمت و قداستی است که این مکان برای مراسم دینی در قبل و بعد از اسلام داشته است.
شاید نمونه ای این چنین که هم ویژگی های معماری قبل و هم بعد از اسلام را در خود جمع کرده باشد، در جای دیگر موجود نباشد. بنایی باقی مانده از یک آتشکده زرتشتی قدیمی و بزرگ پیش از اسلام که رواق چهار گوش داخلی آن محل نگهداری آتش مقدس بوده و مردم برای عبادت در دهلیزهای کناری آن می ایستادند و بعد از ورود اسلام به این منطقه بدون تخریب بنا، نحوه اداره آن تغییر کرده و به مکان مقدس مسلمانان برای عبادت خداوند تبدیل شد.
مصالح اصلی بنای این اثر تاریخی آجرهایی به ابعاد 6×23×23 سانتیمتر است و قطر دیوار آن 175 سانتیمتر است. گوشه ای از این بنا که یک ضلع آن 75.16 متر است، فعلا برپاست که دیوار یکی از دهلیزهای بناست، بر دیوار همین دهلیز است که پنج شش متر کتیبه کوفی ساده باقیمانده و کلمات "لم یخش الا الله فعسی اولعک ان یکونو امن المهتدین" رویش خوانده می شود.
این کتیبه که ابتدای آن در همین دهلیز بوده روزی چهار دهلیز اطراف را تزئین می داده است، اره دهلیزها نیز گچ بری عجیبی به ارتفاع یک متر داشته که فعلا دو متر از این اره بر دیوار شمالی مشخص است، شاید بتوان از آنچه باقی مانده حدس زد که این بنا شامل یک رواق در وسط و چهار دهلیز در چهار طرف بوده است.
این بنای شگفت انگیز در این منطقه زیبا و توریستی امروزه رو به خرابی است، بنایی که سال ها در زیر یک درخت عظیم الجثه، زیر شاخ و برگ هایش پنهان بود و به علت کاوش در منطقه و قطع درخت، نمایان شد.
در دراز مدت عوامل مختلف انسانی و طبیعی موجب تخریب بنای " ایسپیه مزگت " شده اند، برخی افراد سودجو، به طمع به دست آوردن گنج، با دخل و تصرف و بی مبالاتی و با حفر و ایجاد گودال جهت حفاری های غیر مجاز، باعث آسیب و تخریب هرچه بیشتر بنای این مسجد شدند، درختان جنگلی بزرگ بر بام آن رسته و ریشه های خود را میان دیوارها فرو برده و آنها را شکافته اند، رود خانه سیلابی دیناچال نیز قسمت جنوبی آن را کنده و برده است.
دکتر منوچهر ستوده در کتاب « از آستارا تا استار آباد » این بنا را یکی از عجایب هفتگانه گیلان نامیده است. از این بنا، در حال حاضر تنها قسمتی از رواق های شمالی و غربی بجا مانده که قسمت داخل با ستون های قطور و قسمت بیرون با دیوارهایی مستحکم، بر پاایستاده است. سقف آن با طاق هایی طولی و کوره پوش هایی چند، مسقف شده و سطح بام شیب دار است، که بدون محافظ رها شده و درحال تخریب کامل است.
پایام پیام/
نظر شما