مسجد سلطان احمد؛ شاهکار معماری اسلامی در شهر هزار مسجد ترکیه

خبرگزاری شبستان: مسجد سلطان احمد (که در زبان ترکی Sultanahmet Camii نام دارد) مسجدی است که در شهر استانبول واقع شده‌ است. این شهر که در زمان امپراطوری عثمانی طی سال های 1453 تا 1923 پایتخت این کشور بوده‌است، هم اکنون بزرگترین شهر ترکیه است. این مسجد یکی از زیباترین شاهکارهای معماری اسلامی است و به علت وجود کاشی‌های آبی رنگ در طراحی داخلی به "مسجد آبی" شهرت دارد.

این مسجد طی سالهای 1609 تا 1619 به دستور سلطان احمد اول بنا شد و به همین دلیل پس از مرگ وی مسجد را مسجد سلطان احمد نامیدند. وی در همین مسجد دفن شده‌است. این مسجد در قدیمی‌ترین بخش استانبول واقع شده که این منطقه در قبل از سالهای 1453 (میلادی) مرکز قسطنطنیه، پایتخت امپراطوری بیزانس، محسوب می‌شده ‌است. این مسجد در نزدیکی هیپودروم قسطنطنیه واقع شده ‌است و تا کلیسای بزرگ مسیحیان با نام ایا صوفیا فاصله اندکی دارد.


نمای دور مسجد آبی با شش مناره در چند قدمی کاخ توپقاپو قرار دارد، کاخی که محل اقامت سلاطین عثمانی تا سال 1835 بود و فقط تا ساحل بوسفوروس چند دقیقه‌ای فاصله دارد. اگر از دریا به مسجد نگاه کنید، قبه‌ها و مناره‌های مسجد در بخش قدیمی شهر برجسته هستند و هدف سازندگان هم ایجاد چنین چشم انداز زیبایی بوده‌ است.

این مسجد به عمد در مقابل عمارت ایا صوفیا ساخته شده تا نشان دهد که معماران عثمانی و مسلمان می‌توانند رقبای سرسختی برای اجداد مسیحی خود باشند. با این وجود، معمار نتوانسته قبه‌هایی بزرگتر از قبه عمارت ایا صوفیا بسازد و به همین دلیل تلاش کرده با تنظیم دقیق موقعیت قبه‌ها، شبه قبه‌ها و مناره‌ها جلوه‌ای زیبا را پدید آورد. علیرغم تلاش معمار، ابعاد ساختمان کوچکتر از ابعاد عمارت ایا صوفیا است که این مساله سلطان احمد را بسیار خشمگین کرد. بنابراین دو عمارت آثار تاریخی و معماری بسیار ارزنده‌ای هستند که جلوه‌ای منحصر به فرد را به این بخش از شهر می‌دهند.

در غرب این مسجد را با نام مسجد کبود می‌شناسند، چرا که در نقاشی‌های طرح داخلی از رنگ آبی استفاده زیادی شده ‌است. با این وجود، این نقاشی داخل مسجد بخشی از دکور داخلی اصلی نبوده و امروزه آنرا از دکور داخلی حذف کرده‌اند. بنابراین دکور داخلی مسجد دیگر منحصراً آبی رنگ نیست. سده فار محمد آقا، معمار سلطان احمد دستور داشت تا در ساخت زیباترین و مجلل‌ترین مکان عبادت مسلمانان در جهان از هیچ تلاشی فروگذار نکند. ساختار اصلی مسجد تقریباً شبیه مکعب است که طول و عرض آن 53 و 51 است. جهت گیری مسجد به گونه‌ای است که وقتی مسلمانان نماز به پا می‌کنند، رو به سمت مکه داشته باشند و "محراب" در روبرویشان قرار داشته باشد.

یکی از قسمت‌های فرشدر واقع در بالای مکعب مجموعه‌ای از قبه‌ها و شبه قبه‌ها فضا را تسخیر می‌کنند و به سمت قبه اصلی اوج می‌گیرند، قبه اصلی 33 متر قطر و 43 متر ارتفاع دارد. جلوه نهایی یک هارمونی بینایی بسیار زیباست که چشم را به سمت انتهای قبه هدایت می‌کند.

مسجد سلطان احمد تنها مسجد ترکیه ‌است که شش مناره دارد. وقتی تعداد مناره‌ها اعلام شد، عده‌ای از سلطان انتقاد کردند و وی را به علت تقلید از شش مناره مسجد الحرام در مکه سرزنش کردند. وی با پرداخت مبلغی، مناره هفتم مسجد کعبه را ساخت تا این انتقادها را آرام کند.

دور تا دور صحن مسجد در پایین‌ترین قسمت توسط 20 هزار کاشی سرامیک دست ساز تزیین شده‌است که این سرامیک‌ها در ازنیک (نیشای باستان) ساخته شده‌اند. بخش بالایی نقاشی شده‌است. بیش از 200 پنجره شیشه‌ای نور را به درون صحن اصلی هدایت می‌کنند و از لوسترهای بزرگ نیز برای نورپردازی مسجد کمک گرفته شده‌است. در دکوراسیون از آیاتی از قرآن استفاده شده‌است که بسیاری از آنها به خط سید کاظم غباری نوشته‌اند که بزرگترین خطاط آن زمان بوده ‌است. صحن اصلی فرش شده ‌است و این فرش‌ها در زمان مقتضی تعویض می‌شوند. 

 
مهمترین بخش صحن داخلی "محراب" است که از مرمری با تراش ظریف و کنده کاری زیبا ساخته شده و دیوارهای کناری آن از جنس سرامیک است. در سمت راست محراب "منبر" قرار دارد که امام جماعت در زمان خطابه به هنگام نماز ظهر یا در روز جمعه یا روزهای تعطیل بر روی آن می‌ایستد. طراحی صحن اصلی به گونه‌ای است که حتی در زمان شلوغی همه افراد بتوانند امام جماعت را ببینند و سخنانش را بشنوند.

هر مناره سه بالکن دارد و تا چندی قبل "مؤذن" می‌بایست پنج بار در روز از یک پله مارپیچ باریک عبور می‌کرد تا اذان بگوید. امروزه از یک سیستم بلندگو استفاده می‌شود و صدای اذان که توسط مساجد همجوار نیز اکو می‌شود در اغلب مناطق قدیمی شهر به گوش می‌رسد. عده زیادی از مردم ترک و توریست‌ها در هنگام غروب در پارک روبروی مسجد جمع می‌شوند تا صدای اذان مغرب را بشنوند و با غروب آفتاب، نورپردازی زیبای صحن مسجد را تماشا کنند.

مسجد سلطان احمد پنج در دارد که سه در از آن به صحن و دو در نیز به محل اقامه نماز منتهی شده است و در بزرگ‌ترین در که به صحن منتهی می‌شود، تأثیرپذیری از هنر معماری زیبای ایرانی به چشم می‌خورد.

کفپوش مسجد نیز با قالی پوشانده شده که توسط مؤمنان به مسجد اهدا می شود و به طور مرتب پس از فرسوده شدن تعویض می شوند. مهمترین عامل داخلی این مسجد محراب آن است که از سنگ مرمر تراشیده و حکاکی شده شده است. در سمت راست محراب نیز منبر قرار دارد. طراحی این مسجد به نوعی بوده که هنگام حضور جمعیت بسیار مسلمانان همه آنها می توانند امام جماعت را دیده و صدای وی را بشنوند. هر کدام از این مناره ها دارای سه بالکن است و حتی تا همین اواخر مؤذن مسجد پنج بار در روز برای اعلام وقت نماز از پلکان مارپیچی و باریک آن بالا می رفت، اما امروزه از بلندگوهای مخصوصی استفاده می شود که صدای اذان در سراسر بخش قدیمی شهر استانبول به گوش می رسد. هنگام غروب آفتاب مسجد سلطان احمد به واسطه نورافکنهای رنگین منور و درخشان به نظر می رسد.

پایان پیام/