خط قرمز چاپخانه‌ها چیست؟/ خلأ سرمایه گذاری در صنعت چاپ

به گزارش خبرنگار شبستان، دفتر امور چاپ، یکی از ادارات تابعه معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است که طبق قانون، وظیفه انجام امور مربوط به چاپ و چاپخانه‌های کشور را برعهده دارد. در سال 1384 اداره کل چاپ و نشر به دو اداره جدا به نام‌های اداره کتاب و دفتر امور چاپ تقسیم شد و این فرصتی بود تا دفتر امور چاپ علاوه بر انجام وظایفی که پیش از این بر عهده داشت (نظارت و حمایت از صنعت چاپ)، سرفصل‌های دیگری را هم در دستور کار قرار دهد که از آن جمله می‌توان به ساماندهی وضعیت چاپ کشور، سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی کلان، ارایه شیوه‌های حمایتی برای توسعه ‌صنعت چاپ، اطلاع‌رسانی و آموزش اشاره کرد.

دفتر امور چاپ از پنج اداره شامل؛ حمایت و نظارت بر صنعت چاپ، صدور مجوزکارهای چاپی غیرکتاب، صادرات و واردات محصولات چاپی، بازرسی و برنامه‌ریزی امور چاپ تشکیل شده است. در حال حاضر «یوسف افراش» سرپرست دفتر امور چاپ وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است که در سال 88 عهده‌دار این سمت شده است. خبرگزاری شبستان به مناسبت روز ملی صنعت چاپ و همین طور آگاهی از برخی موضوعات تخصصی این حوزه، با یوسف افراش گفت‌وگویی را ترتیب داده که مشروح آن را در زیر می‌خوانید.

آقای افراش ضوابط و قوانین حاکم بر چاپخانه‌ها از سوی دفتر امور چاپ وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به چه صورت است؟ چند مورد را ذکر کنید.
آئین نامه ها و دستورالعمل‌هایی که در رابطه با عملکرد چاپخانه‌ها مورد توجه قرار می‌گیرند، شامل موارد بسیاری است، اما ذکر برخی از آنها خالی از لطف نیست. برای مثال، دارنده پروانه مسوول حسن اجرای دستورالعمل‌ها و پاسخگوی کیفیت و محتوای کارهای چاپی است و قبول هر کار چاپی باید با اخذ مجوز از مراجع ذیصلاح صورت پذیرد و کارهای چاپی باید با موازین قانونی کشور منطبق باشند. برای مثال استفاده از تصاویر خلاف عفت عمومی ممنوع است و یا استفاده از تصاویر و عناوین پیشوایان مذهبی و مقامات عالی رتبه کشوری روی محصولات چاپی ممنوع است و یا در خصوص رعایت تناسب نوشتاری 70 درصد فارسی و 30 درصد غیر فارسی در بسته بندی کالاها ضروری است.

مسوولیت بررسی مجوزهای صادر شده کارهای چاپی، بر عهده چاپخانه‌دار است یا خیر؟
مسوولیت بررسی مجوزهای موجود که از وزارتخانه‌ها و ارگان‌های مختلف برای کارهای چاپی صادر می‌شود، بر عهده چاپخانه‌داران است؛ بدین صورت که مدیر چاپخانه ملزم به رعایت موارد ابلاغ شده مکتوب در سفارشات چاپی است و چنانچه در نهایت بر اساس دستورالعمل ابلاغی، قادر به تصمیم نهایی نباشد در چنین مواردی از وزارت ارشاد استعلام و درخواست مجوز می‌کند.

*  افزایش حجم بازرسی های وزارت ارشاد در سال جدید

آیا خط قرمز چاپخانه‌ها نسبت به قبل تغییر کرده است یا خیر؟
از نظر آئین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌‎ها که همان رویه سابق جاری است، اما با توجه به اینکه رعایت 70 درصد فونت فارسی و30 درصد فونت غیر فارسی در چند سال اخیر مصوب شده است و از طرفی برای پیاده سازی هر مصوبه‌ای باید یک فرجه زمانی در نظر گرفته شود، لذا در دو سال اخیر از طریق اطلاع رسانی و یا اخذ تعهد رعایت این مصوبه، به صورت مرحله‌ای عملیاتی شده است اما در حال حاضر اجرای آن الزامی است لذا حساسیت قدری بیشتر شده و در صورت عدم رعایت، منجر به برخورد دفترچاپ با این گونه تخلفات می شود.
 

ضمن اینکه حجم بازرسی ما، طی سال گذشته و امسال افزایش یافته و با جدیت بیشتری دنبال می‌شود. بر این اساس، تعدادی از چاپخانه‌ها علیرغم اینکه طی یکی دو سال اخیر تذکراتی دریافت کرده بودند، در بازرسی ها متوجه شدیم که چاپ برخی کالاها بدون اخذ مجوزهای لازم ، صورت می گیرد. برای مثال اگر جعبه لوازم یدکی خودرو در حال چاپ است، حتما باید از نمایندگی مربوطه مجوز داشته باشند که گاهی اوقات مشاهده می‌شود تعدادی انگشت شمار چاپخانه‌ها، بدون مجوز این نوع بسته‌بندی‌ها را به چاپ می رسانند. باز هم برای مثال، بسته‌بندی‌ کالاهای آرایشی بهداشتی که نیاز به مجوز وزارت بهداشت و درمان دارد توسط برخی چاپخانه‌ها بدون کسب مجوز لازم، به چاپ می‌رسد که این بر خلاف مقررات است و باید برخورد قانونی شود.

 * راه اندازی کمیسیون رسیدگی به تخلفات واحدهای چاپی

برای جلوگیری از این‌گونه موارد تخلف، چه راهکارهایی را پیش‌بینی کرده‌اید؟
با توجه به پی‌گیری‌های اخیر طی یک سال گذشته و اوایل امسال، با چند مورد تخلف مواجه شدیم که نهایتاً با تشکیل کمیسیون رسیدگی به تخلفات واحدهای چاپی، با تخلفاتی که در این حوزه انجام می شود، برخورد خواهد شد. فعالیت این کمیسیون که چند سالی وقفه ایجاد شده بود ، با حکم مقام عالی وزارت اواسط سال قبل آغاز به کار کرد. در این کمیسیون مواردی از تخلفات، مطرح و در نهایت احکامی صادر شد که منجر به پلمپ تعداد اندکی از چاپخانه‌ها شد.

 * موج جدید کنترل ها بر چاپخانه ها

بنابراین اجرایی شدن این روند، به این معنی است که موج جدیدی از کنترل بر چاپخانه‌داران اعمال می‌شود؟
با تقویت واحد بازرسی این دفتر و کنترل بیشتر بر فعالیت چاپخانه‌ها، امیدواریم که بتوانیم میزان تخلفات را به حداقل ممکن برسانیم.

* پیگرد قانونی برای چاپخانه هایی که تیراژ دروغی اعلام می کنند

در بحث تخلفات چاپخانه‌ها، اعلام تیراژ دروغی کتاب‌ها، جزء تخلفات نیز محسوب می‌شود؟
چاپخانه‌ها نیز باید دقت کامل بر مورد چاپی داشته باشند و قطعاً درباره شمارگان غیر واقعی مقصر خواهند بود. این مورد، جزء مواردی است که هم سفارش دهنده و هم چاپخانه مقصر هستند، به این معنی که اگر موضوعی که به چاپ رسیده مشکل داشته باشد، قاعدتاً در پیگردهای قانونی مربوطه، پای چاپخانه هم به میان می‌‎آید.

البته در سال‌های گذشته زمانی که ناشران، حواله کاغذ به قیمت دولتی دریافت می‌کردند احتمال وقوع چنین اتفاقی بیشتر بود، زیرا بر اساس شمارگان کتاب و گزارش بازرسی، ناشر موظف به تسویه کاغذ دریافتی بود اما در حال حاضر رخداد این مسئله خیلی قریب به یقین نیست. لذا در صورت وجود چنین گزارشی، هم ناشر و هم چاپخانه مقصر بوده و پیگرد قانونی خواهد داشت.

آیا در دفتر امور چاپ، اقدامی برای پیدا کردن چاپخانه‌های زیرزمینی که به چاپ کتاب‌ها و مکتوبات زیرزمینی، ممنوعه و غیرقابل چاپ دست می زنند، شده است؟
چاپخانه‌های زیرزمینی و یا به عبارتی غیرقانونی، یا از طریق گزارشات واصله توسط بازرسان دفتر امور چاپ و یا بر اساس اطلاعات مردمی شناسایی شده و با هماهنگی نیروی انتظامی و اداره اماکن و بررسی های به عمل آمده اقدام و برخورد لازم انجام می‌شود.

آیا چاپخانه زیرزمینی در سال جدید شناسایی شده است؟
در سال جدید موردی گزارش نشده، اما در سال گذشته مواردی شناسایی و با آنها برخورد شده است.

آقای افراش در مورد صدور مجوز برای راه اندازی چاپخانه‌ها توضیح دهید.
متقاضیان راه اندازی واحد چاپی، ضمن ارائه درخواست خود به دفتر امور چاپ و تکمیل فرم های مربوطه تشکیل پرونده داده و سپس توسط این دفتر استعلامات لازم به عمل می آید و پس از بررسی چنانچه شخص متقاضی حائز شرایط مندرج در آئین نامه صدور مجوز واحدهای چاپی باشد، موفق به دریافت موافقتنامه اصولی می شود که به مدت یکسال دارای اعتبار است و در طول این مدت، صاحب موافقتنامه ملزم به خرید دستگاه و راه‌اندازی واحد چاپی و دریافت استعلامات لازم از وزارتخانه های بهداشت، کار و مراجع ذیصلاح است. و در نهایت بعد از فعال سازی واحد چاپی مربوطه، توسط این دفتر پروانه تاسیس چاپخانه صادر خواهد شد. این روند، سیکل خاص تعریف شده‌ای است که در اطلاعات مربوط به امور چاپ وزارت ارشاد و در سایت وزارتخانه نیز موجود و شرایط آن به طور کامل تشریح شده است.

* خلأ سرمایه گذاری در صنعت چاپ احساس می شود 

آیا بازار واحدهای چاپی اشباع شده است یا هنوز ظرفیت فعالیت دارد؟
نوع تقاضا در شهرستان های مختلف، متفاوت است؛ برای مثال در حوزه چاپ افست، به نظر می‌رسد که در تهران و برخی استان ها به واسطه حجم دستگاه‌ها، ماشین آلات و چاپخانه‌هایی که در آن حوزه است، اشباع شده است. اما در استان‌ها، کماکان نیازهای این حوزه احساس می‌شود؛ همچنان که مشاهده می‌شود در بعضی استان‌ها سفارشات چاپی‌شان را به استان‌های همجوار یا تهران می‌آورند، چرا که واحد چاپی مناسبی برای این کار در آن استان وجود ندارد. لذا بازار تهران تقریباً اشباع شده است، اما در برخی استان‌های دیگر خیر.

اما در حوزه چاپ‌های خاص چون فلکسی، روتو، هولوگرام، امنیتی و ... کماکان هنوز نیاز به سرمایه گذاری داریم. حجمی از نیازمندی‌های داخلی ما در این حوزه، متاسفانه از خارج کشور وارد می‌شود، به همین دلیل لازم است در این حوزه ها سرمایه‌گذاری داریم و خلأ آنها احساس می‌شود.

گفت‌وگو از آزاده فضلی