بررسی جریان های فکری دو قرن اخیر در تفکر کلامی معاصر

خبرگزاری شبستان: کتاب سیری در تفکر کلامی معاصر به قلم حجت الاسلام والمسلمین محمدصفر جبرئیلی و به همت سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی منتشر شده است.
بنابراین گزارش، این کتاب با هدف شناخت طلاب و دانشجویان عرصه کلام و اندیشه از جریان‌های فکری - کلامی، شخصیت‌ها و متفکران نامدار و تأثیرگذار آنها در دو قرن اخیر به نگارش درآمده است و سعی کرده جریان‌های فکری و کلامی جهان اسلام را در 200 سال اخیر بررسی کند و منحصر به تشیع نیست و بلکه به تمام کشورهای اسلامی مربوط است. در جهان اسلام سه منطقه، از نظر فکری، حرف‌هایی برای گفتن دارند و بقیه مناطق جهان اسلام تحت تاثیر این سه منطقه هستند: مصر، شبه قاره هند و ایران.
در بخش نخست این کتاب، جریان‌های فکری مصر مطرح می‌شود که به تفصیل از بنیان‌گذار و شخصیت تأثیرگذار آن، سیدجمال الدین اسدآبادی، سخن گفته شده است. در ادامه، اصول فکری، آراء و دیدگاه‌های کلامی او در عرصه‌های گوناگون با استناد به مجموعه آثارش بررسی و تحلیل شده است. سپس از شاگرد نامدار و تأثیرگذارش امام محمد عبده و خدمات و حسنات و آراء و اندیشه‌های او سخن به میان آمده و با اشاره اجمالی به سیدعبدالرحمن کواکبی، از سیدمحمد رشیدرضا بحث شده و ضمن تبیین قرائن و شواهد تأثر او از تفکرگاه سلفی‌گری، برخی از دیدگاه‌های مثبت و منفی آنان در مباحث کلامی گزارش و گاه نقد شده است. در پایان این بخش به روشنفکران سکولار هم‌چون علی عبدالرزاق و قاسم امین و نومعتزلی‌ها مانند حسن حنفی و عابد جابری و امین خولی و ... اشاره شده است.
علاوه بر این، بخش دوم عهده‌دار بحث از شبه قاره هند است که از سه فصل شخصیت‌ها، جنبش‌ها، جریان‌ها و مکاتب و مدارس تشکیل شده است. در فصل نخست، از شاه ولی الله دهلوی، سیداحمدخان هندی و سپس با تفصیل بیشتری از آراء و اندیشه‌های علامه محمداقبال لاهوری سخن گفته شده است. در فصل دوم، از مهم‌ترین مکاتب و مدارس مانند دیوبندیه و بریلوی بحث شده است. در پایان، ضمن جمع‌بندی مباحث شبه قاره، برای آشنایی مخاطب ایرانی، به تعریف نه چندان مفصلی از آیین انحرافی و نوبنیاد قادیانیه اشاره شده است.
این گزارش می افزاید: بخش سوم مربوط به تفکر معاصر در ایران است که در سه فصل مورد بررسی قرار گرفته است. البته در این بخش وقتی در مورد ایران صحبت شود، عراق هم مدنظر است؛ چون حوزه‌های قم و نجف درهم تنیده است و باید حوزه نجف را هم در کنار ایران بررسی کرد. فصل اول از روشنفکران لیبرال و غرب زده عصر قاجاریه و دوره پهلوی اول مانند فتحعلی آخوندزاده، میرزاملکم خان، میرزا آقاخان کرمانی و محمدعلی فروغی صحبت شده و در فصل دوم از معارضان سنتی با عقاید تشیع مانند احمد کسروی، شریعت سنگلجی، علی اکبر حکمی زاده و سیدابوالفضل برقعی بحث شده و ضمن گزارش آراء آنها به نقد و بررسی مبنایی نیز پرداخته شده است.
در فصل سوم، از روشنفکر دینی - حوزوی بحث شده است. خدمات و حسنات آنها گزارش شده و آراء و اندیشه‌های کلامی دو شخصیت کلیدی و تأثیرگذار یعنی علامه طباطبایی و شهید مطهری تبیین و گزارش شده است.
شایان ذکر است، کتاب سیری در تفکر کلامی معاصر به قلم محمدصفر جبرئیلی در 512 صفحه، قطع رقعی، 2500 نسخه و بهای 110 هزار ریال به همت سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی برای نخستین بار منتشر شده است.
پایان پیام/