صلح امام حسن(ع) مقدمه ساز قیام امام حسین(ع) شد

به گزارش خبرنگار گروه قرآن و معارف خبرگزاری شبستان، حسن بن علی بن ابی‌طالب  ۱۵ رمضان سوم هجری قمری متولد شده اند. امام دوم شیعیان است. فرزند علی بن ابی‌طالب حضرت علی (ع) و حضرت فاطمه زهرا (س) و نوه محمد بن عبدالله، پیامبر اسلام (ص) است. مسلمانان و به ویژه شیعیان از وی با عنوان امام حسن مجتبی (ع) یاد می‌کنند. کنیه وی ابومحمد است. او از اهل بیت (ع) و نیز آل کسا به‌شمار می‌آید. القابی برای حسن آورده‌اند که از آن میان، علاوه بر مجتبی، زکی و تقی کاربرد بسیار دارند و کریم اهل بیت در نزد شیعه بسیار مشهور است. با توجه به فرا رسیدن 28 صفر سالروز شهادت امام حسن مجتبی (ع) خبرنگار گروه قرآن و معارف خبرگزاری شبستان گفت و گویی با دکتر «سید ابوالحسن مخزن موسوی» استاد دانشگاه شهید بهشتی انجام داده است که در ادامه می خوانید.

چرا به امام حسن مجتبی (ع) کریم اهل بیت (ع) گفته می شود؟
کریم اهل بیت بودن یک صفت است که همه ائمه این صفت را دارا هستند و اقتضای شرایط اجتماعی باعث می شود که یکی از ویژگی های ائمه اطهار (ع) برجسته شود. امام حسن مجتبی (ع) با توجه به شرایط روز جامعه سفره شان برای عامه مردم پهن بود و به فقرا اطعام می دادند و به مردم کمک می کردند و مثال های زیادی از کمک و سخاوت امام حسن مجتبی (ع) در تاریخ وجود دارد و از این رو این ویژگی در ایشان برجسته شده است و حضرت را کریم اهل بیت (ع) می نامند. باید به این نکته توجه داشته باشیم که ویژگی های اخلاقی و رفتاری ائمه اطهار (ع) مشابه و یکسان است و اقتضای شرایط اجتماعی باعث می شود که یکی از این ویژگی های اخلاقی برجسته تر شود.

مهم ترین دغدغه امام حسن مجتبی (ع) در دوران امامت شان چه بود؟

در زمان امام حسن مجتبی (ع) دو مشکل و مساله وجود داشت؛ یک مساله داخلی فرهنگی و دیگری مشکل خارجی که آن هم از مشکلات و مسایل داخل نشات می گرفت. مسئله اول مربوط می شد به شرایط پیروان امام حسن مجتبی (ع) چرا که درک لازم از جایگاه امام را نداشتند از طرفی بصیرت لازم را هم دارا نبودند؛ بنابراین در بسیاری جاها با کلام و رفتارشان به امام حسن مجتبی (ع) ضربه می زدند البته این شرایط در زمان حضرت علی (ع) هم برقرار بود اما در آنجا در قالب خوارج بودند اما اینجا شیعیانی کج فهم بودند که بصیرت لازم را نداشتند به طوری که زمانی که امام حسن مجتبی (ع) بنا به مصالح جامعه مسلمین با معاویه صلح کرد به ایشان نسبت «یا مذل المومنین» دادند در حالی که تدبیر بلند امام حسن مجتبی (ع) را از صلح با معاویه درک نمی کردند، اجتهاد و داوری کرده و در مورد ایشان حکم هم صادر کردند، حتی در مواردی به امام حسن مجتبی (ع) حمله کردند. از طرفی جریان طاغوتی که در دل جهان اسلام و در دستگاه معاویه شکل گرفته بود این جریان داخلی را پشتیبانی و هدایت می کرد، بنابراین امام حسن مجتبی (ع) با یک دشمن خارجی به عنوان معاویه و یک دشمن داخلی به عنوان عدم فهم و درک مردم از جایگاه امامت مواجه بود.

چه دیدگاه هایی درخصوص صلح امام حسین (ع) با معاویه مطرح است؟

امام حسن مجتبی (ع) در مواجهه با معاویه وقتی با وی صلح کرد، شرایطی با تدبیر خویش در صلح نامه قید کردند که یکی از شرایط برجسته آن این بود که معاویه پس از خود جانشینی تعیین نکند. بر اساس اسناد موجود که در منابع اهل سنت نیز ذکر شده است، معاویه پس از صلح با امام حسن مجتبی (ع) و پذیرش شرایط صلح نامه علنا اعلام کرد که چنین تعهدی به امام حسن مجتبی (ع) داده است اما به آن عمل نخواهد کرد.

معاویه در زمان حیات خود و حیات امام حسن مجتبی (ع) علنا اعلام کرد به تعهدی که در جریان صلح نامه مبنی بر عدم تعیین جانشین داده است، پایبند نیست و پس از شهادت امام حسن (ع) که با دسیسه معاویه رخ داد، عملا این بند برجسته از عهدنامه صلح نامه را زیر پا گذاشت و برای یزید شهر به شهر بیعت کرد با این عنوان که نگران آینده امت پیامبر (ص) هستم و امام حسین (ع) شاهد همه این صحنه ها بودند.

صلح امام حسن (ع) چگونه مقدمات و زمینه قیام عاشورا را فراهم کرد؟

در چنین شرایطی مسلمانان از امام حسین (ع) در این خصوص کسب تکلیف می کردند که امام به مسلمانان توصیه می کرد که صبر کنند تا شرایط مهیا شود. زمانی که معاویه درگذشت بستری برای قیام امام حسین (ع) فراهم شد چرا که پس از درگذشت معاویه و به حکومت رسیدن یزید نقض عهدنامه برای مسلمانان مسجل شد؛ بنابراین امام حسین (ع) در قالب یک مسیر منطقی و تاریخی زمینه قیام و عاشورا را فراهم کرد و در مسیر این قیام به جامعه بشری درس آموخت.

پس از شهادت امام حسن مجتبی (ع) امام سوم شیعیان جامعه را به مرور زمان برای قیام در مقابل ظلم و جور آماده کرد. زمانی که در مدینه امام حسین (ع) توسط نماینده یزید و حاکم مدینه برای بیعت با یزید مورد تهدید قرار گرفت به مکه هجرت کردند و در مکه نیز دوباره از سوی عمال یزید تهدید شدند و حتی تیم تروری به مکه فرستاده بودند و یزید دستور داده بود که امام حسین (ع) یا دستگیر کنید یا به شهادت برسانید؛ بنابراین امام حسین (ع) به دعوت مردم کوفه از مکه به سمت کوفه حرکت کرد، ایشان با اطلاع مسیر منطقی و مقدمات قیام عاشورا را فراهم کرده بودند و به یاران خود نیز اعلام کردند که مسیری که می روم سرانجام اش شهادت است و هر کس می خواهد ما را همراهی کند و هر کس نمی تواند جمع ما را ترک کند. بسیاری از یاران امام حسین (ع) خواستند تا مانع رفتن امام شوند اما امام حسین (ع) فرمودند جمعیت زیادی از من دعوت کرده است و من وظیفه دارم به سمت آنها بروم و در طول مسیر درس های بسیاری به یارانش می آموزد که از آن جمله می توان به این بیان از امام حسین (ع) اشاره کرد که فرمودند: «مثلی لایباع مثله، یکی مثل من با یکی مثل یزید بیعت نمی کند.» و این درس بزرگی برای همه مسلمانان است که حاکم اسلامی باید عادل باشد و نه شرایط لازم حکومت داری را داشته باشد و جامعه با چنین حاکمی باید بیعت کند.