خبرگزاری شبستان، گروه مسجد و کانون‌های مساجد - فاطمه فرامرزی: «خدا که فقط متعلق به آدم‌های خوب نیست! خدا... خدای آدم‌های خلافکار هم هست و فقط خود خداست که بین بندگانش فرقی نمی‌گذارد؛ فی‌الواقع خداوند اِند لطافت اِند بخشش اِند بیخیال‌شدن و اِند چشم‌پوشی و اِند رفاقت است. رفیق خوب و بامرام همه چیزش را پای رفاقت می‌گذارد. اگر آدم‌ها مرام داشته باشند هیچ‌وقت دزدی نمی‌کنند ولی متأسفانه بعضا آدم ها تک‌خوری می‌کنند و این بدِ روزگار است … بایستی ما یک فکری به حال اهلی‌شدن آدم‌ها بکنیم اهلی‌کردن یعنی ایجاد علاقه‌کردن و این تنها راه رسیدن به خداست و خیلی هم مهم است… ».
نمایی از فیلم «مارمولک» در مسجد حاج قنبر علی خان
و این جملات برگزیده‌ای از دیالوگ‌های فیلم سینمایی «مارمولک» بود که یکی از لوکیشن‌های فیلمبرداری‌اش در مسجد تاریخی حاج قنبرعلی خان اتفاق افتاد. شاید کسی باور نمی‌کرد که سال‌ها پس از ساخته شدن این فیلم بخش‌هایی از کتیبه و کاشی‌های سردر این مسجد از بین برود؛ آن هم نَه یک مسجد معمولی. مسجد حاج قنبرعلی خان در دوره قاجار احداث شد و در تاریخ ۲۵ مهر ۱۳۸۳ با شمارهٔ ثبت ۱۱۲۰۹ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید؛ هرچند که در اثر تخریب و گودبرداری ملک مجاور مسجد در تیر ماه ۱۳۹۲ خطر ویرانی مناره مسجد را تهدید کرد و تا به امروز اتفاقات مختلفی علاوه بر آنچه که اشاره شد این مسجد را تهدید می کند.
نکته اینجاست که اگر کسی نمی‌دانست که این مسجد ثبت ملی شده و بنایی مربوط به دوره قاجار است، حداقل این مسجد را بابت فیلم مارمولک با نقش‌آفرینی فوق‌العاده «پرویز پرستویی» به عنوان یک خلافکار که با سرقت لباس یک روحانی خود را به جای او معرفی کرده بود، شناخت. فیلمی که توانست دگرگونی یک انسان را از مسیر مسجد و محافل دینی به شکلی متفاوت به نمایش بگذارد. اگر خوب به قضیه نگاه کنیم مسئولان مربوطه باید تلاش تام خود را بر حفظ این میراث متمرکز و حتی از آن کسب درآمد می‌کردند اما گویا ورق برگشته و قرار نیست نفعی نَه به ساختمان مسجد که به محله اطراف آن نیز برسد.
متاسفانه می‌توان از این جریان به عنوان یک داستان دنباله‌دار یاد کرد که هرازچندگاهی، سوژه‌اش یکی از اماکن و یا میراث تاریخی می‌شود، مثل داستان چند سال قبل مربوط به سرقت شبانه مجسمه‌هایی که به دستان هنرمندان شهیر این مرز و بوم ساخته و در برخی بوستان‌ها نصب شده بودند و البته گلچینی رنگارنگ که طرح آنها در این مجال نمی‌گنجد اما هرچه که هست همان طور که اشاره کردم این بار قرعه به نام مسجد حاج قنبر علی خان افتاده است.
در روزهای اخیر برای بررسی وضعیت مسجد راهی یکی از محلات جنوبی تهران شدیم تا از کم و کیف شرایط بنای آن خبر بگیریم. این مسجد که یادگاری از دوران قاجار است صرفاً یک بنای تاریخی نیست بلکه یک اثر هنری است. این مسجد در خیابان مصطفی خمینی، کوچه شهید علی مرادی قرار دارد و در سال ۱۲۸۸ توسط «سعدالدوله حاج قنبرعلی‌خان کرد مافی» ساخته شده است؛ این شخص گویا از نزدیکان دربار ناصرالدین شاه قاجار بوده و تمامی املاک دور مسجد و البته بسیاری دیگر از املاک خود را وقف کرده است. اما مسجد و مدرسه حاج قنبر علی خان، بنا و معماری منحصر به فردی دارد به طوری که مناره این مسجد با سه کاربری بادگیر، مأذنه و مناره ساخته شده است با این وجود انگار هیچ اهمیتی ندارد که این بنا چنین ویژگی‌هایی دارد.
اما اکنون که پی به ارزش تاریخی بنای این مسجد و مدرسه بردیم، سراغ اتفاقات و شایعاتی که پیرامون‌اش دور می زند می‌رویم. شنیده‌ها و دیده‌ها حاکی از آن است که چندی قبل کتیبه‌های مسجد و کاشی‌ها در چند جعبه موز جمع‌آوری و به داخل مسجد انتقال داده شده است؛ آن هم چه مسجدی؟ مسجدی که حوزه علمیه هم بوده است اما چه حوزه علمیه ای؟ حجره‌های داخل مسجد به دلیل عدم رسیدگی تخریب شده اند، در واقع اکنون حوزه علمیه‌ای (حداقل در ظاهر امر) که در کار نیست و تنها یک فضای نه چندان بزرگ به عنوان شبستان برای اقامه نماز وجود دارد.
مسجدی که حوزه علمیه هم بوده است اما چه حوزه علمیه ای؟ حجره‌های داخل مسجد به دلیل عدم رسیدگی تخریب شده اند، در واقع اکنون حوزه علمیه‌ای (حداقل در ظاهر امر) که در کار نیست و تنها یک فضای نه چندان بزرگ به عنوان شبستان برای اقامه نماز وجود دارد.
از آن گذشته شاید بد نباشد اشاره‌ای به در فلزی داشته باشیم که درب‌های نفیس و چوبی این مسجد و حوزه علمیه را با هدف محافظت پوشانده‌اند اما این اقدام زمانی ارزشمند می‌شود که به این پرسش پاسخی ارایه شود که کتیبه‌ها و کاشی‌های بالای همان درها کجا رفتند؟ اگر هدف حفظ میراث تاریخی است طبیعتا آن کاشی‌ها نیز تاریخ این شهر را با خود به یدک می‌کشند و جمع‌آوری صرف آنها نمی‌تواند (تنها) راهکار حفظ شان باشد.
برای بررسی همه این مسائل و با توجه به اینکه مِلکی در مجاورت مسجد قنبر علی خان در حال ساخت و اسکلت‌بندی است ابتدا سراغ شهرداری منطقه رفتیم که کمال همکاری را از سوی شهردار منطقه ۱۲ تهران و شهردار ناحیه شاهد بودیم. با پیگیری‌های انجام شده مشخص شد مِلکی که در مجاورت مسجد در حال ساخت است در واقع مرحله اسکلت‌بندی را پشت سر می‌گذارد و در زمان اجرای پروژه، سازه نگهبان و گودبرداری زیر نظر مهندس ناظر انجام شده و در واقع خلاف ساختمانی در این ملک وجود نداشته و هیچ آسیبی بنای مسجد را تهدید نمی‌کند؛ بنابراین فرض صدمه به مسجد از طریق این ساختمان، رد است.
بودجه‌هایی که صرف مرمت مسجد نشد؟
اما شایعات پیرامون این مسجد صرفا ارتباط به ساختمان مجاورش ندارد، بلکه از گوشه و کنار شنیده شده که چندین بار به نام مرمت این مسجد بودجه‌هایی دریافت شده است اما اینکه چرا تا به حال هیچ اقدامی برای سرپا کردن دوباره مسجد اتفاق نیفتاده جای سوال دارد؛ برای پیگیری این مساله و البته تهیه گزارشی از فعالیت‌های این مسجد به مدت یک هفته با مدرسه علمیه مروی که تولیت مسجد و مدرسه حاج قنبرعلی خان را نیز بر عهده دارد تماس گرفتیم تا بلکم بتوانیم با امام جماعت این مسجد مصاحبه‌ای پیرامون موضوعات یاد شده داشته باشیم؛ البته هرچند که قول همکاری با ما دادند و چندین بار با مدرسه مروی تماس گرفتیم اما پاسخی دریافت نکردیم.
از گوشه و کنار شنیده شده که چندین بار به نام مرمت این مسجد بودجه‌هایی دریافت شده است اما اینکه چرا تا به حال هیچ اقدامی برای سرپا کردن دوباره مسجد اتفاق نیفتاده جای سوال دارد
اکنون شرایط مسجد و مدرسه حاج قنبرعلی خان در هاله ای از ابهام است؛ در واقع شرایط مسجد و منطقه‌ای که در آن واقع شده است بیش از پیش این نیاز را پیش چشم هر عابر پیاده‌ای می‌آورد که این منطقه بازاری که محل حضور کسبه صنف سراجان است، نیازمند یک مسجد فعال است. منظور ما قطعا مسجدی نیست که یک نوبت یا دو نوبت باز شود و به طرفةالعینی بسته شود. به هر روی سابقه تاریخی مدرسه علمیه مروی و پیشینه علمی و جایگاه والای این مدرسه است که این انتظار را برای هرچه فعال تر کردن مساجد و مدارس زیر مجموعه‌اش بیشتر می کند.
خبرگزاری شبستان از پاسخ مدرسه علمیه مروی و دیگر نهادهای مربوطه در رابطه با وضعیت ساختمان و فعالیت های مسجد و مدرسه علمیه حاج قنبر علی خان استقبال می کند.
نظر شما