روی مبل دراز کشیده ام و در حالی که گوشی تلفن همراهم را در دست دارم با بی حوصلگی صفحات پیام رسان ها را یکی یکی چک می کنم؛ در میان انبوهی از مطالب و محتواهای به ظاهر به درد بخور، توجهم به مطلبی جلب می شود که از برگزاری رویدادی با عنوان «نشست کتاب خوان» خبر می دهد؛ نشست هایی که بعداً متوجه می شوم که سلسله وار و هر از مدتی برگزار می شود و هر بار ویژه یک صنف و قشر خاص است.
به نظرم سوژه مناسبی برای یک گزارش خبری خوب است و به همین منظور تصمیم گرفتم تا در این برنامه شرکت کنم. نشست کتاب خوان این هفته میزبان رفتگران است و برایم جالب است که بالاخره در یک برنامه فرهنگی و نشست رسمی و پس از سال ها، این قشر از جامعه هم دیده شدند و گوشه چشمی به این رفتگران زحمتکش هم شده است.
استقبال خوبی از برنامه شده بود و تقریباً سالن فردوسی اداره فرهنگ و ارشاد از جمعیت پر بود؛ جمعیتی که بیشتر آن را رفتگران و خانواده شان تشکیل داده بودند؛ جذابیت نشست کتاب خوان از این حیث است که ویژه یک قشر خاص برگزار می شود و افراد حاضر در برنامه، از یک جنس و پیشه هستند؛ جذاب تر اینکه افرادی از همان قشر به پشت تریبون آمده و به معرفی تعدادی کتاب می پردازند.
در این فکر بودم که این چنین برنامه های متنوع و با ایده های نو و جذاب می تواند برای جذب افراد به ویژه کودکان و نوجوانان به سمت کتاب موثر باشد و آنها را ترغیب به مطالعه کند؛ آن هم در روزگار وانفسای امروز که بهانه برای سرگرمی به وفور یافت می شود و آنقدر فضای مجازی وقت مان را گرفته که دیگر نه مجالی برای مطالعه پیدا می شود و نه حوصله ای!
جلسه که تمام می شود با تعدادی از افراد حاضر در سالن هم‌صحبت می شوم تا ببینم چقدر از محتوای جلسه توانسته است در جذب و ترغیب مخاطبان به سمت مطالعه موثر باشد.
جذابیت فضای مجازی عاملی برای دور شدن از کتاب
«امیرحسین رحمانیان» که یک نوجوان 16ساله است عوامل متعددی در دوری افراد هم سن و سال خود به سمت کتاب و مطالعه موثر می داند که از جمله آن عدم جذابیت برخی کتاب ها است.
وی می گوید: کتاب هایی هم که می تواند در جذب نوجوانان به سمت مطالعه موثر باشد یا در کتاب فروشی های شهر ما وجود ندارد و یا اینکه آنقدر قیمتش گزاف است که توان تهیه آن برای خانواده ها میسر نیست؛ مهیا بودن زمینه سرگرمی و تفریح در فضای مجازی و وجود عمده ای از مطالب متنوع نکته ای است که امیرحسین در مورد بی رغبتی نوجوانان به سمت مطالعه کتاب بر می شمرد.
نبودن کتاب در سبد خانوار
«از دیگر مواردی که در بی اعتنایی نسل جوان جامعه به سمت مطالعه کتاب موثر است، عدم توجه و اقبال خانواده ها به مطالعه بوده به نحوی که برای آنها آنقدر که پرداختن به مسائل دیگر دارای اهمیت است کتاب در سبد خانوار جایگاهی ندارد.» این نکته را «محدثه اسماعیل پور»، دیگر جوان جهرمی مطرح کرده و می گوید: خانواده ها آنقدر که برای پوشاک و خوراک فرزندان اهمیت قائل هستند برای غذای روح آنها آنچنان اهمیتی قائل نیستند.
به گفته این فارغ التحصیل رشته حسابداری، در مرحله نخست باید خانواده ها را به سمت و سوی مطالعه سوق داد تا این امر سبب فرهنگ سازی و تشویق کودکان به سمت خواندن کتاب و مطالعه شود. اسماعیل پور با اشاره به اینکه چنانچه پدر و مادر خود علاقمند به کتاب و مطالعه باشند، فرزندان شان نیز به این سمت سوق پیدا می کنند، عنوان می کند: البته داشتن ایده های نو از جمله برنامه های همچون نشست کتاب خوان، ایجاد نمایشگاه های دائمی و موقت کتاب، برگزاری مسابقات و سرگرمی با موضوع مطالعه و کتاب خوانی و... نیز می تواند در فرهنگ سازی و گسترش فرهنگ مطالعه و کتاب خوانی در سطح جامعه به ویژه برای فرزندان تاثیر بسزایی داشته باشد.
هم‌صحبت شدن با این 2 جوان برایم جذاب و تاثیرگذار بود و دوست داشتم بیشتر با آنها صحبت کنم اما در گوشه ای از سالن چشمم به رئیس اداره کتابخانه های عمومی شهرستان جهرم افتاد که در حال صحبت کردن با مدعوین بود؛ جلوتر رفتم تا کمی با وی پیرامون فعالیت های اداره کتابخانه عمومی، مشکلات حوزه کتاب و کتاب خوانی و دیگر مسائل پیرامون این حوزه صحبتی داشته باشم.
لزوم فرهنگ سازی مطالعه در خانواده
«مجتبی امیرزاده» معتقد است چنانچه فرهنگ مطالعه در خانواده ها نهادینه شده و کتاب خوانی به یکی از سرگرمی خانواده در دورهمی ها تبدیل شود؛ کودکان نیز از ابتدا به اهمیت کتاب خوانی آشنا می شوند و می توان امیدوار بود که در آینده فرهنگ کتاب خوانی بیش از پیش در جامعه نهادینه شود.
وی ادامه می دهد: وظیفه ما به عنوان نهاد ترویجی هم این است که سیر مطالعاتی برای خانواده ها و اقشار مختلف جامعه تعریف کنیم و به تعبیر مناسب تر راهنمای مطالعه مفید در جامعه باشیم.
به اذعان رئیس اداره کتابخانه های عمومی شهرستان جهرم هیچ فرد یا نهادی نمی‌تواند خود را بی نیاز از مطالعه بداند و از طرفی مسئله کتابخوانی مقوله‌ای فراسازمانی است؛ اداره کتابخانه ها آمادگی دارد با تمام نهادها، سازمان ها و بخش خصوصی جهت اجرای برنامه های ترویج کتاب خوانی همکاری کند.
از میانگین کشور پایین تر نیستیم
آنچه مسئولان و متولیان کتاب و کتاب خوانی در مورد سرانه مطالعه در کشور اذعان دارند، روزانه برای هر ایرانی 13 دقیقه تعیین شده است. امیرزاده در مورد میزان سرانه مطالعه کتاب در شهرستان جهرم می گوید: برآورد دقیق و علمی در خصوص سرانه مطالعه در جهرم انجام نشده است اما با توجه به میزان امانت و علاقه مندی شهروندان به مطالعه می‌توان برآورد کرد که سطح مطالعه شهروندان در جهرم از میانگین کشوری پایین تر نیست.
وی در عین حال به این نکته نیز اشاره کرد که پایین بودن سرانه مطالعه معضلی کشوری بوده و جهرم نیز از آن مستثنا نیست. «سیاست ما جهت بهبود بنیانی شرایط، سرمایه گذاری روی کودکان و والدین آنها بوده به همین منظور بخش کودکان تمام کتابخانه ها فعال‌ترین بخش هر کتابخانه است.» این نکته ای بود که رئیس اداره کتابخانه های عمومی جهرم در راستای فرهنگ سازی و ترویج امر کتابخوانی به آن اشاره کرده و عنوان می کند: تهیه منابع متنوع، اجرای برنامه های جذاب و مسابقات فرهنگی سه ضلع فعالیت ها برای حوزه کودک است.
به اذعان امیرزاده، در یک سال اخیر نزدیک به 2 هزار عنوان کتاب کودک به گنجینه بخش کودک کتابخانه عمومی جهرم اضافه شده و علاوه بر آن کلاس های قصه گویی، مسابقات نقاشی، اجرای برنامه های مناسبتی از جمله اقدامات فرهنگی در این بخش بوده است.
وی همچنین می گوید که در شرایط فعلی و به سبب شیوع بیماری کرونا این برنامه‌ها در بستر مجازی و در گروه های کتابخانه در حال انجام است.
کرونا؛ به کتابخانه ها هم رحم نکرد
شرایط کرونایی جامعه نه تنها سبب تعطیلی اصناف و واحدهای صنفی شده بلکه در چند مرحله به تعطیلی کتابخانه های عمومی نیز منجر شده است.
امیرزاده می گوید: متاسفانه به دلیل تعطیلی کتابخانه ها، خدمات حضوری ما محدود شده است اما همکاران ما در کتابخانه های عمومی سطح شهرستان جهرم در محل کار حضور داشته و در صورت نیاز مشاوره تلفنی می‌دهند.
وی که معتقد است به دلیل شیوع و همه‌گیری بیماری کرونا و تعطیلی کتابخانه ها در طول 10 ماهه اخیر فعالیت های حضوری کتابخانه ها محدود شده است، تصریح می کند که خدمات این مجموعه ها در ایام کرونایی به صورت مجازی و از طریق صفحات کتابخانه ها در شبکه های مجازی ادامه دارد.
مسابقات متنوعی همچون، جشنواره کتابخوانی رضوی، مسابقه نقاشی، نشست های کتابخوان، جلسات نقد و رونمایی کتاب و کارگاه های آموزشی از جمله برنامه هایی است که امیرزاده در دوران شیوع کرونا یادآور می شود و در عین حال می گوید: با وجود تعطیلی کتابخانه ها تقویت منابع کتابخانه‌ای و رفع مشکلات عمرانی در دستور کار بوده و به عنوان مثال در یک سال اخیر نزدیک به هفت هزار کتاب جدید به ارزش تقریبی سه میلیارد ریال به شیوه های مختلف از جمله خرید، اهدا یا سهمیه های مستمر به کتابخانه ها تزریق شده است.
وی ابراز امیدواری می کند با بهبود شرایط و بازگشایی کتابخانه ها همشهریان بتوانند از این منابع تازه بهره مند شوند.
شهرداری ها همکاری می کنند
قانون، شهرداری های را موظف کرده که نیم درصد از درآمدشان را به کتابخانه های عمومی اختصاص دهند؛ امری که با وجود تصویب آن از سوی مجلس شورای اسلامی، برخی از شهرداری ها به آن تن نداده و پرداخت ها به دشواری انجام می شود.
رئیس اداره کتابخانه های عمومی جهرم در این خصوص می گوید: خوشبختانه با توجه به تعاملی که با شهرداران مختلف شهرستان انجام شده و آن ها نسبت به اهمیت واریز به موقع سهم نیم درصد کتابخانه ها توجیه شده اند ما مشکل کمتری نسبت به سال های پیش در این زمینه داریم.
وی همچنین به فعالیت های عمرانی کتابخانه های عمومی در شهرستان جهرم اشاره می کند که در این راستا کتابخانه «امام صادق (ع)» شهر «قطب آباد» به صورت کامل به بهره برداری رسیده است. همچنین تنها پروژه در حال احداث طرح توسعه کتابخانه «شهید عبدالله رضایی در روستای موسویه» بوده و تکمیل این پروژه نیازمند همراهی بیشتر مسئولین و خیرین است.
جهرم در صدر
امیرزاده با یادآوری فعالیت های درخشان کتابخانه های عمومی سطح شهرستان جهرم، انتخاب روستای «علویه» به عنوان روستای «دوستدار کتاب کشور»، راهیابی جهرم به مرحله نهایی انتخاب پایتخت کتاب کشور و انتخاب قصه‌گوی بخش کودک کتابخانه «میرزانصیر جهرمی» به عنوان برتر کشور را از موفقیت های کتابخانه عمومی این شهرستان در یک سال گذشته عنوان می کند.
به گزارش شبستان، از قدیم گفته اند، «هر چیزی جدیدش خوب است جز دوست»؛ کتاب نیز به عنوان یک دوست خوب و قدیمی همیشه همراه ما خواهد بود و عصر ارتباطات با تمام تکنولوژی های نوینش نمی تواند جای کتاب را بگیرد.
گزارش: مهدی رحمانیان
نظر شما