به گزارش خبرنگار گروه مسجد و کانون‌های مساجد خبرگزاری شبستان، آموزش و پرورش از عناصر کلیدی در جوامع انسانی محسوب می‌شود که همواره برای تحقق این عنصر کلیدی و سرنوشت ساز راه‌های مختلفی طراحی و تجویز شده است؛ مدارس مسجدمحور ازجمله روش‌هایی است که اگرچه در فضای آموزشی ما سابقه طولانی ندارد اما در همین مدت کم و علی رغم وجود برخی موانع، توانسته اتفاقات خوبی را رقم بزند؛ مسأله‌ای که در گفتگو با مسئول ستاد این مدارس به بحث و بررسی گذاشته‌ایم و در ادامه مشروح آن تقدیم حضورتان می‌شود:
حسینعلی دیلم، مسئول ستاد مدارس مسجدمحور با بیان اینکه طبق آخرین آمارها حدود ۱۶۰ مدرسه مسجدمحور در سطح کشور فعال هستند که ۵۷ باب آن متعلق به تهران است، اظهار کرد: از اواخر قاجار و اوایل پهلوی که مدارس به سبک غربی رایج شد مقاومت‌های متعددی مقابل آن صورت گرفت و طرح‌های اصلاحی مختلفی نیز بعضاً خارج از سیستم رسمی و نیز در بدنه سیستم رسمی برای رفع نواقص آن مطرح شد که کم و بیش در تاریخ تحولات تعلیم و تربیت کشور ثبت و ضبط شده است.
۲ ویژگی اصلی مدارس مسجدمحور
وی با بیان اینکه فعالیت مدارس مسجدمحور نیز با همین رویکرد از حدود سال ۹۰ در مشهد مقدس آغاز شد، گفت: پس از آن به دلیل ویژگی‌هایی که داشت یعنی نیازمحور و مسجدمحور بودن باعث شد به سرعت گسترش بیابد و به جریانی اجتماعی تبدیل شود.
دیلم با بیان اینکه عده‌ای همیشه از وضعیت مدارس به دلایل مختلف ناراضی بوده‌اند، تصریح کرد: ریشه این نارضایتی بعضاً به دلایل علمی آموزشی و بعضاً به دلایل فرهنگی و... باز می‌گردد. با گسترش مدارس مسجدمحور بخشی از این خانواده‌ها جذب این مدارس شده‌اند. ویژگی اصلی مدارس مسجدمحور این است که تلاش میکند علاوه بر دروس متعارف، رشد و تربیت دانش آموزان در سایر ابعاد اخلاقی، اعتقادی، اجتماعی، اقتصادی، شغلی و مهارتی و... نیز تحقق یافته و انسان‌های توانمندی برای آینده جامعه تربیت کنند. به مرور زمان و گسترش این مدارس، ستادی تشکیل شد که در وهله نخست سعی در معرفی این طرح به نهادهای مختلف کشور و بعد از آن اتصال این جریان مردمی به ساختار رسمی آموزش و پرورش دارد تا بچه‌هایی را که به نوعی از سیستم آموزشی جدا شده‌اند، به فضای آموزش رسمی پیوند بخورند.
وی ادامه داد: نکته آنکه مدارس مسجدمحور و جریان‌های خارج از ساختار عمدتاً بر اساس مسأله و نیاز شکل می‌گیرند. لذا وقتی می‌خواهیم این بچه‌های جداشده از سیستم آموزش (بنابر خواست خانواده‌هایشان) را به داخل ساختار بازگردانیم باید به گونه‌ای باشد که نیاز و مسئله آنها را پاسخ دهد و الا اگر این‌ها به ساختار رسمی بازگردند و پاسخ مسئله و نیاز خود را دریافت نکنند به همان سرنوشت قبل دچار می‌شویم. برای مثال خانواده‌ای که شادابی و طراوت فرزند خود را در عرصه‌های مختلف آموزشی و مهارتی و همچنین رشد فرهنگی و اجتماعی او را در این عرصه‌ها تجربه کرده به سادگی نمی‌پذیرد فرزندش به یک محیط ایزوله، یکنواخت و فاقد طراوت و سرزندگی بازگردد. لذا نیازمند سعه صدر و تحول گرایی ساختار رسمی آموزش و پرورش هستیم.
دیلم تأکید کرد: اگر سند تحول بنیادین آموزش و پرورش واقعاً اجرا شود نسبت به آنچه که اکنون در حال رخ دادن است تحولاتی اساسی رخ می‌دهد و بسیاری از مشکلات حل شده و بسیاری از دغدغه‌های خانواده‌ها برطرف می‌شود. برای مثال، دیگر انسان تک ساحتی در نظام آموزش و پرورش ما تربیت نمی‌شود و ابعاد اخلاقی، اعتقادی، اقتصادی، مهارتی و سایر ابعاد دانش آموز نیز رشد میکند.
موانع ورود مدارس مسجدمحور به نظام رسمی آموزش
مسئول ستاد مدارس مسجدمحور در پاسخ به اینکه چرا طرح ورود مدارس مسجدمحور به نظام رسمی آموزش و پرورش در دولت آیت الله رئیسی هنوز به نتیجه نرسیده است، بیان کرد: ستاد مدارس مسجدمحور در سال ۹۶ شکل گرفت و مذاکرات با آموزش و پرورش را از دولت قبل آغاز کرد و تفاهمی هم طی جلساتی مشترک شکل گرفت تا کارگروهی شکل بگیرد و حداکثر طی ۱۰ روز کار را سامان دهد. اما متأسفانه این وعده آقایان عملی نشد و آن کارگروه هم هرگز شکل نگرفت! این برنامه تا دولت آیت الله رئیسی متوقف ماند و مجدداً در دولت سیزدهم مذاکره را شروع کردیم و مسیری طولانی طی شده است. دلیل طولانی شدن این مسیر هم یکی حضور برخی از همان افراد سابق در برخی گلوگاه‌های اصلی وزات آموزش و پرورش است؛ افرادی که علاقه‌ای به رویکردهای تحولی ندارند. از طرف دیگر برخی قوانین نیز مانع حرکت سریع و توافق در این باره است که مهمترین آنها قوانین نوسازی و استانداردهای ساختمان است.
وی در ادامه ابراز کرد: خوشبختانه، در بسیاری از محورها با بخش‌های مختلف وزارت آموزش و پرورش به توافق رسیده‌ایم اما در شرایط فعلی، محور اصلی مدنظر ساختمان و تأمین استانداردهای موردنیاز مدرسه است چون اغلب مساجد فاقد این استانداردها هستند. قوانین نوسازی به قدری سختگیرانه شده که بسیاری از مدارس غیردولتی هم دچار چالش شده و یا در حال تعطیلی هستند. لذا نیاز به بروزرسانی قوانین هست تا مدارس مسجدمحور را نیز تحت پوشش قرار دهد.
لزوم استاندارسازی مساجد برای تأسیس مدرسه
دیلم در پاسخ به این سؤال که چطور این همه مدارس فرسوده حتی کپری و کانکسی در کشور داریم که به طور رسمی فعالیت می‌کنند اما به مساجد و حتی مساجد نوساز و مجهز هم اجازه راه‌اندازی مدرسه نمی‌دهند، ابراز کرد: پاسخ‌ها در این باره متعدد است. در این باره با دوستان وزارتخانه در حال گفتگو هستیم و در تلاشیم برخی مساجد دارای استاندارد را و معرفی کنیم تا مدارس مسجدمحور رسمی شکل بگیرد کما اینکه در برخی موارد اتفاق افتاده است.
مانع تراشی قوانین فرسوده!
مسئول ستاد مدارس مسجدمحور تأکید کرد: تا جایی که بنده دیده‌ام مسئولان وزارتخانه‌ها در دولت آیت الله رئیسی فهیم، دلسوز و تحول خواه هستند اما بعضی قوانین موجود و نیز برخی ساختارهای فرسوده و عریض و طویل اداری به صورت مانع عمل می‌کنند.. علاوه بر این، بخشی از مشکلات به عدم تحول‌پذیری افراد و مقاومت آنها در رده‌های مختلف و پافشاری‌شان بر مدل‌های سنتی بازمی گردد که می‌خواهند صورت مسأله را پاک کنند! البته این فقط مربوط به مدارس مسجدمحور نمی‌شود بلکه عمده مدارس تحولی چنین مشکلی را داشته و با این موانع و مشکلات دست و پنجه نرم می‌کنند در حالی که طرح‌های تحولی آنها مطابق سند تحول بنیادین آموزش و پرورش است.
وی اعلام کرد: یکی از مهمترین کارکردهای مدارس مسجدمحور این است که بچه‌های خارج شده از سیستم رایج آموزشی را که اساساً مشخص نبود کجا هستند و چه می‌کنند را جذب و ساماندهی کرده‌اند. از حیث ستادی هم کار کلیدی که در ستاد مدارس مسجدمحور در حال انجام است، از سویی تجمیع این مجموعه‌ها و جریان‌های پراکنده و هم افزایی آنها و از سوی دیگر اتصال این ظرفیت مردمی و بچه‌های خارج شده از ساختار رسمی به ساختار رسمی آموزش کشور است.
توفیق مدارس مسجدمحور در جلب اعتماد عمومی
دیلم افزود: این بچه‌ها به مدرسه نمی‌رفتند یا از ساختار رسمی جدا شده بودند یا با مدیر مدرسه هماهنگ شده بود تا بچه مدرسه نرود و در امتحانات شرکت کند و مشخص نبود چطور آموزش می‌بیند؛ نکته کلیدی آنکه مدارس مسجدمحور اعتماد خانواده این بچه‌ها را که از ساختار رسمی جدا شده و قابل رصد و پایش نبودند، جلب کرده و توانسته است خانواده‌هایشان را به حضور فرزندان در این مدارس مجاب کند و این بچه‌ها را در فضای فعالیت شفاف آموزشی وارد کرده است.
دیلم افزود: بسیاری از این بچه‌ها به مدرسه نمی‌رفتند یا از ساختار رسمی جدا شده بودند و مشخص نبود چطور آموزش می‌بیند؛ نکته کلیدی آنکه مدارس مسجدمحور اعتماد خانواده این بچه‌ها را که از ساختار رسمی جدا شده و قابل رصد و پایش نبودند جلب کرده و توانسته است خانواده‌هایشان را به حضور فرزندان در این مدارس مجاب کند و این بچه‌ها را در فضای فعالیت شفاف ، علنی و قابل رصد آموزشی وارد کرده است.
وی تأکید کرد: ستاد مدارس مسجدمحور این مجموعههای پراکنده را جمع و تبدیل به جریان کرده است و می‌خواهد این ظرفیت مردمی را به ساختار رسمی پیوند بزند. مهم آنکه خانواده وقتی خروجی و تأثیر مجموعه را روی فرزند خود می‌بیند اعتمادش جلب شده و انتخاب میکند. خوشبختانه این مدارس به دلیل مسأله محور و نیازمحور عمل کردن، خیال این خانواده‌ها را بابت آموزش فرزندان راحت کرده‌اند
دیلم درباره وضعیت کنونی مدارس مسجدمحور در فضای عمومی آموزش و پرورش جامعه، بیان کرد: خوشبختانه، گفتمان مدارس مسجدمحور شکل گرفته و گسترش یافته است؛ اخیراً برخی مدارس مسجدمحور ما مجوز گرفته‌اند لذا اکنون دو گروه مدارس از این دست داریم یکی دارای مجوز که البته فعلا تعدادشان کم است و دیگری مجموعههای کاملا مردمی که در تلاشیم برای آنها کسب مجوز کنیم.
همراهی نهادهای حاکمیتی با مدارس مسجدمحور
مسئول ستاد مدارس مسجدمحور درباره همکاری نهادهای حاکمیتی با ستاد مدارس مسجدمحور، بیان کرد: قرارگاه خاتم الاوصیاء(عج) از سال ۹۸ مجمع تخصصی مدارس مسجدمحور را شکل داده، همچنین در سال ۹۹ مرکز مدیریت حوزه‌های علیمه با دستور آیت الله اعرافی ستاد راهبری مدارس مسجدمحور را راه اندازی کرده است. در سال جاری نیز سازمان تبلیغات اسلامی تاسیس مجمع ملی مدارس مسجدمحور را تصویب کرد و فعالیت این مجمع ملی آغاز شده است. اخیرا هم با مجوز وزارت کشور مجمع ملی فعالان تعلیم و تربیت مسجد و مدرسه را راه‌اندازی نمودیم.
ورود مدارس مسجدمحور به آموزش روستا و عشایر
وی با بیان اینکه در دولت آیت الله رئیسی قرارگاه‌هایی در برخی وزارتخانه‌ها و از جمله در وزارت کشور راه اندازی شده که یکی از آنها قرارگاه جهادی پیشرفت همه جانبه روستا است، گفت: این قرارگاه در پی حل مشکلات روستاها با هدف تثبیت جمعیت روستایی و رفع مسئله مهاجرت، حاشیه نشینی و... است. دو محور مدرسه و تعلیم و تربیت و پزشکی در میان محورهای ۱۶گانه‌ای که این قرارگاه احصاء کرده، مهمترین دلایل مهاجرت روستائیان هستند. به تصریح متولیان قرارگاه بعد از جستجو در طرح‌های داخلی و تجربه دیگر کشورها مدلی برای برطرف نمودن ضعف‌های مدارس روستایی و تقویت آنها و به تبع آن جلوگیری از مهاجرت از روستاها برای تعلیم و تربیت پیدا نشده بود اما با بررسی مدارس مسجدمحور و طرح‌های تحولی آن به این نتیجه رسیدند که این طرح، ظرفیت حل مشکل کشور در موضوع تقویت مدارس روستایی را دارد.
دیلم تأکید کرد: مدارس مسجدمحور به دلیل طراحی بومی، مسأله محور، چندساحتی، منعطف و کم هزینه بودن و... می‌تواند علاوه بر تحقق الگوهای شهری، وارد روستا شده و چالش کشور در مدارس روستایی و عشایری را نیز حل کند. لذا انجمن ملی فعالان تعلیم و تربیت مسجد و مدرسه در راستای ستاد مسجدمحور تاسیس و برای حل این مشکل به میدان آمده است.
وی با بیان اینکه ما در این مجموعه درصدد تربیت دانش‌آموزان مؤثر و مفید برای فرد، خانواده، و جامعه اسلامی هستیم، خاطرنشان کرد: اگر در حد توان، مدارس روستایی در قالب هیئت امنایی و...تقویت شده و چنانکه وزیر محترم نیز تاکید دارند پیوند مدرسه، مسجد و منزل حقیقتا صورت پذیرد اتفاق مبارکی است که برای تحقق آن میتوان از ایده مدارس مسجد محور کمک و الگو گرفت. این یعنی یک‌ایده و گروه مردمی به کمک ساختار رسمی برای ارتقای تعلیم و تربیت روستا و عشایر آمده است و می‌تواند الگوی همافزایی توان مردمی و دولتی برای حل مشکلات و ارتقاء وضعیت کشور در موضوعات مختلف باشد.
نظر شما