به گزارش خبرنگار گروه مسجد و کانون‌های مساجد خبرگزاری شبستان، فرا رسیدن سی و یکمین هفته کتاب جمهوری اسلامی فرصتی است مغتنم برای بررسی حوزه کتاب و کتابخوانی از ابعاد مختلف؛ ازجمله این ابعاد مربوط به مسجد می شود، که در گذشته نه چندان دور زمینه نخستین آشنایی های ما با کتاب و مطالعه را فراهم کرده است، از این رو، در گفتگو با مهدی عشقی رضوانی، مسئول گروه تاریخ شفاهی مسجد (مسجدنگاری) انتشارات راه یار و نیز محقق اثر مسجدی «سرود سوره» ارتباط بین مسجد و کتابخوانی را بررسی کرده ایم.
مهدی عشقی‌رضوانی در گفت و گو با خبرنگار گروه مسجد و کانون های مساجد خبرگزاری شبستان که به مناسبت سی و یکمین هفته کتاب جمهوری اسلامی انجام شد، اظهار کرد: در گذشته تقریبا همه مساجد همان طور که دارای پایگاه بسیج و انجمن اسلامی بودند، کتابخانه های پررونقی نیز داشتند و همین مسئله عامل مهمی برای جذب نوجوانان و جوانان به مسجد بود و با محوریت کتابخانه حلقه های کتابخوانی هفتگی، دورهمی های کتابخانه ای و معرفی کتاب انجام می شد.
مسئول گروه تاریخ شفاهی مسجد (مسجدنگاری) انتشارات راه یار ادامه داد: اما در سال های اخیر عمده کتابخانه های مساجد به بهانه تغییرات نسلی و یا کمبود فضا در مسجد و یا اینکه مسجد جای کار فرهنگی نیست، جمع شده اند در حالی که فضای کتاب و کتابخوانی در مسجد نباید صرفاً به قرائت قرآن، ادعیه خوانی یا در خوش بینانه ترین حالت صحیفه سجادیه خوانی محدود باشد چرا که در گذشته نه چندان دور همچون دوران پیروزی انقلاب و پس از آن دوران دفاع مقدس، کتاب های سیاسی روز در مساجد خوانده و تحلیل می شدند.
وی با بیان اینکه دیگر مثل سابق به فضای کتاب و کتابخوانی در مساجد اهمیتی که باید داده نمی شود، گفت: این در حالی است که مسجد ظرفیت بسیار بالایی برای ترویج فرهنگ مطالعه و جذب نسل جدید به کتاب و کتابخوانی دارد.
رضوانی با بیان اینکه در گذشته نه چندان دور کتابخانه های مساجد بستر مناسبی برای دانش افزایی بود، تصریح کرد: اما اکنون شاهد این اتفاق نیستیم و تبادل علمی و دانشی انجام نمی شود و نوجوانان رشدی را که می توانستند در سایه کتابخانه های مساجد داشته باشند، تجربه نمی کنند. در مدرسه هم که بیشتر تمرکز با کتاب های درسی است لذا عملا نسل جدید با کتاب انس لازم را پیدا نمی کند.
وی با اشاره به ارتباط تنگاتنگ کتابخانه های مساجد با کتابخانه های عمومی در گذشته ابراز کرد: متاسفانه این ارتباط هم در دوره کنونی کاهش یافته است در حالی که در گذشته نه چندان دور ورودی کتابخانه های عمومی اغلب از بچه های مسجد بودند که کتاب های مسجدی را خوانده و به شوق خواندن کتاب های جدید عازم دیگر کتابخانه ها می شدند.
مزایای کتابخانههای مسجدی
وی با اشاره به مزیت های کتابخانه های مساجد بیان کرد: از مهمترین این مزیت ها در دسترس بودن است به ویژه آنکه بعضا در شهرهای بزرگ باید مسافت طولانی برای حضور در کتابخانه و قرض گرفتن کتاب طی شود اما در مسجد این طور نیست و مرکزیت آن در محل باعث می شود به سهولت به کتاب ها دسترسی داشته باشیم. علاوه بر این، کتاب هایی که وارد مسجد می شوند، فیلتر شده و متناسب با سن و ذائقه مخاطب عرضه می شوند. به عبارت بهتر کتابخانه های مسجدی پاک هستند.
این محقق و پژوهشگر تالیفات مسجدی با بیان اینکه نسل ما بسیاری از تحقیقات دانش آموزی را در کتابخانه های مسجد انجام می داد، اضافه کرد: علاوه بر این ما در کتابخانه مسجد حلقه های مطالعاتی تشکیل می دادیم و کتابخوانی دورهمی داشتیم و همین باعث می شد که بر دانش و آگاهی ما افزوده شود.
ایجاد مدل همزیستی محلی
وی ابراز کرد: مزیت دیگر کتابخانه مسجدی آن است که این کتابخانه ها معمولاً در گردش هستند یعنی اهالی محل کتاب هایی را که خود خوانده اند در اختیار آنها برای مطالعه دیگران قرار می دهند. همچنین اغلب کتاب های مسجد ناشی از وقف و خیرات برای اموات است که این هم یک مدل همزیستی محلی بر مدار کتاب و کتابخوانی در محله را ایجاد می کند.
رضوانی با بیان اینکه کم رونق شدن کتابخانه های مسجدی آسیب های جدی دارد، تأکید کرد: متاسفانه، در کنار این کم رونقی ما جایگزین دیگری نیز برای کتابخانه های مسجدی نداشته ایم و این خلأ جدی ایجاد می کند لذا ضرورت دارد با توجه به ظرفیت مطلوب مسجد برای جلب اقشار مختلف به ویژه نوجوانان و جوانان به مطالعه در حوزه کتابخانه های مسجدی سرمایه گذاری شود.
وی با بیان اینکه از مهمترین مسائل در این دو حوزه تامین نیاز مخاطب است، گفت: بعضا کتاب هایی که در کتابخانه های مساجد می بینیم با ذائقه و نیاز کتابخوان مسجدی هماهنگ نیست. اگر نیازهای او را در عرصه های مختلف بشناسیم و پاسخ متناسب را داشته باشیم، مردم به شدت پذیرش و ظرفیت بازگشت به کتابخانه های مسجدی را دارند به ویژه اینکه شبکه کتاب رسانی مساجد وسیع، مویرگی و دم دستی است و با حداقل هزینه و مسافت در دسترس قرار دارد.
رضوانی با اشاره به اقدامات انتشارات راه یار برای نقل تاریخ شفاهی مساجد ابراز کرد: ما در شهر مشهد تجربیات موفق مساجد در حوزه های مختلف را ثبت و ضبط می کنیم و بدین منظور بیشتر سراغ مساجدی می رویم که یا در دهه ۶۰ و دوران دفاع مقدس یا در دهه اخیر و تجربه بحران هایی مثل کرونا نقش آفرین بوده و توانسته اند گره گشا باشند؛ به عنوان مثال در مشهد و در حوزه کتابخوانی مسجدی به نام «حاج آخوند» داریم که از مهمترین مزیت های آن وجود کتابخانه است که علاوه بر عرضه کتاب های به‌روز و پُرشمار فضای مطالعاتی برای کنکوری ها نیز فراهم کرده که خروجی های مطلوب داشته است.
وی در پایان خاطرنشان کرد: در جدیدترین کار انتشارات راه یار تجربه مسجد الجواد(ع) دانشگاه مشهد در دهه ۶۰ را روانه بازار نشر می کند. کار تحقیق و تدوین این کتاب انجام شده و اکنون در دست انتشار قرار دارد.
نظر شما