به گزارش خبرگزاری شبستان از مشهد، کتیبه نادری سنگ نوشته ای قدیمی، حک شده بر روی کوه است که روی آن به زبان ترکی و فارسی اشعاری جهت مدح نادرشاه افشار نوشته شده است. اشعار متعلق به گلبن افشار از شاعران دربار نادرشاه افشار می باشد. این کتیبه یکی از آثار باستانی عصر نادرشاه افشار و بیانگر واقعیت های زیادی از سیاست های این دوره پر فتوح از تاریخ ایران است. اشاره به اصالت نادرشاه، علاقه و اعتقاد قلبی او به خداوند، سیاست های خارجی و از همه مهم تر به رسمیت شناختن زبان ترکی و تلاش برای گسترش هر چه بیشتر آن به ایرانیان، موضوعاتی هستند که در کتیبه نادری کلات به آنها اشاره شده است.
در کتیبه کلات نادری کلات به اصالت نادرشاه افشار اشاره شده که به ترک و امیر تیمور برمی گردد. دولت نادرشاه افشار نقش مهمی در جایگاه امروز زبان و فرهنگ ترکی دارد. در دولت ترکی نادرشاه یکی از سیاست هایی که اتخاذ شده بود، گسترش زبان ترکی مخصوصا گسترش آن در سطح رسمی و دولتی بود. همین مورد یکی از مشخصه های نادرشاه بود که زبان ترکی را ارتقا داد، آنرا در سطح دیپلماسی کاربردی کرد و زبان ترکی را به عنوان زبان نوشتاری تثبیت کرد. از دیگر مطالبی که در این کتیبه اشاره شده، وجود اعتقاد و علاقه قلبی نادرشاه به خداوند یکتا و تمایل قلبی او به آیین اهل سنت است. شاعر نیز در ابیات پایانی کتیبه به نام خود «گلبن» اشاره کرده است. در کل بسیاری از مسائل روز عصر نادرشاه افشار، سیاستهای خارجی، مذهبی و اصل و نسب نادرشاه را می توان از آن استخراج کرد.این کتیبه تاریخی از مکان های دیدنی کلات نادری به شمار می رود که ارزش بازدید دارد.
محمود طغرایی در خصوص ثبت این اثر ارزشمند گفت: کتیبه نادری سنگ نوشته‌ای باستانی به زبان ترکی خراسانی است که در مدخل ورودی قدیم شهر کبود گنبد کلات نادری موسوم به دربند ارغون‌شاه و در فاصله ۱۰۰ متری برج تاریخی ارغون‌شاه، در ارتفاع ۱۵ متری از کف رودخانه ژرف رود، حجاری شده است.
رئیس اداره ثبت و حریم آثار تاریخی اداره کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خراسان رضوی ادامه داد: این کتیبه به دستور نادرشاه افشار در تاریخ ۱۱۵۵ هجری قمری، در متنی با ۲۴ بیت شعر و به خط نستعلیق نگاشته شده است تا رهگذران بتوانند از فاصله دور آن را ببینند. به‌این منظور ابتدا چارچوبی از نقوش زیبای اسلیمی را بر بدنه سنگی تراشیده و طرح های ختایی های یکسان متشکل از گل‌های پنج‌پر نقش اندازی نموده تا تمام کتیبه را در بر بگیرد. سپس در میان این چارچوب، قاب‌بندی محرابی شکل را حجاری و متن کتیبه را در آن نگاشته اند.
وی تصریح کرد: فضای میان طاق محراب (سرلوحه) و قاب پیرامون را با اسلیمی های دهان اژدری پر کرده و پیرامون قاب محرابی را نیز با گل‌های لاله شاه عباسی زینت داده‌اند. به‌نظر می‌رسد پس از نقر کتیبه میخواسته اند در پایین آن چیز دیگری نیز به این کتیبه بیافزایند که هرگز کامل نشده است و تنها سطح صخره را صاف نموده‌اند.
رئیس اداره ثبت و حریم آثار تاریخی اداره کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خراسان رضوی گفت: این کتیبه با عبارت «و هو الأعلی/ بسم‌الله الرحمن‌الرحیم» آغاز میشود و عبارات شعری در ۴ ردیف عرضی و ۱۲ ردیف طولی تنظیم شده‌اند. موضوع این کتیبه، مشتمل بر شعری از گلبن افشار، از شاعران گمنام دربار نادر شاه است که به مدح و ثنای خداوندگار و پیامبر اسلام و نادرشاه سروده است. بیت نخست این قصیده، به زبان فارسی است و مابقی آن به زبان تُرکی خراسانی است. البته امروزه برخی از کلمات کتیبه محو شده است.
طغرایی افزود: این اثر بسیار ارزشمند به عنوان یک سند تاریخی فوق العاده از نظر شناخت تاریخ فرهنگی خطه کلات نادری قابل توجه است. همچنین اشعار موجود در آن بخش مهمی از ادبیات ترکی خراسانی در قلمرو ایران دوره افشاری را نیز نشان می‌دهد و از منظر تاریخ هنر نگارش خط و خوشنویسی و بکارگیری هنر طراحی نقوش اسلیمی نیز از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است.
متن کتیبه به این شرح است؛
و هو الأعلی
بسم‌الله‌الرحمن الرحیم
ابتدا حمد خدای احد و فرد و قدیم قادر لَمیَزَل و عالم دانا و حکیم او کی بو کون و مکانی یارادوب قدرتدن او کی بو بحر و بری خلق ایدوب شوکتدن ایکی عالمده اودور بنده لره یاور و یار حکمتدن نور بنده لره هر آثار خلق عالمی هامی محتاج دور او درگاهه او رورب نور و ضیا کوکب و مهر ماهه حمد حق دن سوره الدی قلم نورافشان به ثنا گستری ختم رسل فخر جهان بنب¬هاشم او احمد و محمود صفات کیم خدان اوله دایم که سلام و صلوات آل اصحا بنه هم رحمت بسیار اوله اله حق یاوری هر کیم اولاره یار اوله حمد حق نعت نبی دن سوده با صدق زبان فرض دور بنده لره مدح شهنشاه جهان او شهنشاه فلک مرتبه چرخ سریر شاه نادر که آدی تک او نا یوق مثل و نظیر دیمک اولماز بو شهنشاه که اولا پیغمبر یا مقرب ملکی دور اولوب از نوع بشر لیک چون قدرت حق ظاهر ایووب بیش از بیش نظر حق اونا هر کیمه دیمه حق دیمیش نسبت ایله شرف و فخر اوجاق تیمور حسب ایله به جهان شاه شهان دور مشهور مصطفی خلقت و عیسی دم و یوسف طلعت بوعلی دانش و حاتم کف و لقمان حکمت قابلیت له اونا وردی خداوند کریم تاج و تخت شهی و عدل و کرم خلق عظیم هر شرافت که دیم شاه شهان دور کامل مرحمتدن اونون الطاف خدا دور شامل اعتقادی بیویور او شه پاکیزه نهاد باقلیمیش صدق خداوند ایدر بو بیله یاد ایله گرمز بیله اقبال به فضل و تدبیر اوله بیلمز بیله اقبال به فضل و تدبیر سن ویروب سن اونا بو سلطنت و تخت و سپاه سن ویروب سن اونا تاج و کمر و فر و کلاه دولتیم حافظی سنسن سنه دیر اومیدیم من سنه با غلامیشام صدق بودور تاییدیم دولتیم منکرینی سن ایله دین خوار و ذلیل دشمنیم کورلوقینه یاور اول ای رب جلیل چون که صدقی بیله دور حقنه از روی یقین بو سبب دن اونا الطاف خدا اولدی معین النی دوتدی خداوند جهان قدرت دن کامیاب ایتدی اونی معدلت و شوکتدن بخت و اقبال ایله هیچ کیم بیله اولمز باقی گون کیمی دولتینه عالم روشن طاقی شاخ گل نشو نما بولسه نم فیضدن که بو اشعار اولوب مدح سرا گلبندن.
گفتنی است برنامه ریزی به منظور حفاظت و ایجاد امکانات معرفی مطلوبتر این اثر فاخر ملی به گردشگران و اهل فرهنگ و میراث فرهنگی، از جمله اقدامات است که باید مدنظر قرار گیرد.
پایان پیام/
نظر شما