کمکی که پژوهش به تکرار تجربه‌های طلایی مساجد می‌کند

به گزارش خبرنگار گروه مسجد و کانون‌های مساجد خبرگزاری شبستان، این روزها که فراوان از مشکلات و موانع فعالیت اثرگذار در مساجد صحبت می شود و مسئله بازگشت به مسجد به عنوان شعار و در قالب نهضت در دولت مردمی آیت الله رئیسی با تولیت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی دنبال می شود، بیش از پیش اهمیت پژوهش در حوزه مسجد قابل بحث و بررسی است.

اساساً پژوهش، تلاش علمی برای یافتن و ارائه بهترین راهکارهای حل مشکلات موجود و گشودن افق های تازه در عرصه های مختلف است؛ اهمیت مسئله پژوهش در افق‌گشایی های علمی و کاربردی هایی که دارد باعث شد وزارت علوم از سال ۱۳۷۹ هفته ای را با عنوان پژوهش و روز ۲۵ آذرماه را به نام روز پژوهش نامگذاری کند.

باید توجه داشت اینطور نیست که پژوهش مسئله ای صرفا آکادمیک و امروزی باشد بلکه سابقه آن را می توان در آموزه های قرآنی روایی با قدمت بیش از ۱۴ قرن جستجو کرد، که مخاطب خود را به کنکاش علمی و یافتن راه هایی برای حل مشکلات توصیه کرده اند.

با توجه به اهمیتی که پژوهش در حل مشکلات و ترسیم چشم انداز روشن در عرصه های مختلف دارد می توان به آن به عنوان عنصری کارآمد در حل مشکلات مساجد و مسجدی ها نگریست به شرط آنکه از شروط لازم برخودار باشد.

برای مثال دغدغه خیلی از ما درباره مسجد به کم رونقی خانه های خدا به ویژه از نظر حضور جوانان بازمی گردد، دغدغه ای بجا که خطر خالی شدن مساجد از نسل جوان را گوشزد می کند، اگرچه برخی نسخه های موقت مثل برگزاری جشنواره، مسابقه، جشن و برنامه های مناسبتی به ویژه در ماه های مبارک رمضان، محرم حسینی و نیز ایام فاطمیه باعث می شود مساجد شور و رونقی متفاوت را تجربه کنند اما برای درمان قطعی و دائمی این مشکل به پژوهش های راهبردی و کاربردی نیاز داریم تا به ما بگویند چطور باید آن شکوه و شور مسجدی دهه ۶۰ که از جنگ تا فرهنگ همه در مسجد راهبری می شد، دوباره احیاء شود و همان طور که نیروها از مساجد به جبهه جنگ سخت اعزام می شدند امروز هم سربازان و افسران جنگ نرم در مسجد تربیت و راهی عرصه نبرد شوند.

دیگر دغدغه در حوزه مساجد، برقرار بودن است اینکه درهای مسجد باز باشد و مسجد بتواند آن نقش اثرگذار را در زندگی اهالی محله ایفا کند و گره گشای مشکلات آنها باشد، این ممکن نمی شود مگر آنکه کارکردهای مسجد احیاء و ظرفیت های آن در عرصه های مختلف احصاء و فعال شود، چون تا ندانیم مسجد چه کارکردهایی دارد و این کارکردها چطور گره گشایی می کنند نمی توانیم بهره ای را که باید، از آنها ببریم.

با مروری کوتاه درمی یابیم در دیگر هدفگذاری های مسجد همچون تحقق مسجد تراز، تبدیل مساجد به پایگاه های قرآنی، پمپاژ سبک زندگی اسلامی ایرانی به محله از مسجد، مسجدمحوری در آموزش و راه اندازی مدارس مسجدمحور، نقش آفرینی مسجد در حق مشکلات قضایی، توانمندسازی اقتصادی محله، نقش آفرینی مسجد و مسجدی ها در رونق تولید و اشتغال زایی و کارآفرینی و ... به پژوهش نیاز داریم تا به قول معرف راه و چاه را نشان مان بدهد و مسیری را پیش پایمان بگذارد تا به مقصدی که باید برسیم!

البته باید توجه داشت پژوهش برای این نقش آفرینی باید خصایص و ویژگی هایی داشته باشد مثل اینکه بر اساس نیازهای روز طراحی و انجام شود، در فضای واقعی شکل بگیرد و دنبال راه حل باشد، نشستن کُنج کتابخانه ها و فارغ از نیازسنجی و در فضای فانتزی و انتزاعی نوشتن از مسجد، دردی از ما دوا نمی کند! مثل خیلی از پژوهش ها که در آرشیوها و کتابخانه ها خاک می خورند و اوج اثرگذاری شان پرتعداد نشان دادن قفسه های کتابخانه ای است.

پژوهش اگر بخواهد مشکلی از مشکلات مسجد و اهالی آن را طرفع کند باید با دید تیزبین مشکلات روز را رصد کند، توسط صاحبان فن و اصطلاحاً آدم اهل فن و دردش انجام شود، منسجم باشد و بکوشد پاسخی برای سوالات و دغدغه های مسجدی پیدا کند.

البته مثل هر کار دیگری، پژوهش هم باید زمینه ها و زیرساخت های لازم خود را داشته باشد نمی توان انتظار داشت بدون تأمین فضای مطلوب و انگیزه بخش، ایجاد فضای پژوهشی و زیرساخت هایی مثل کتابخانه های به‌روز و غنی انتظار داشت پژوهشگران به این عرصه رغبت و ورود داشته باشند و کار پژوهشی اثرگذار انجام دهند.

اگر می خواهیم تجربه های طلایی تاریخ انقلاب در حوزه مسجد را دوباره تکرار کنیم ناگزیر به پژوهش برای یافتن راه های جدید و اثرگذار هستیم.