به گزارش خبرگزاری شبستان به نقل از معاونت قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، علیرضا معاف، معاون قرآن و عترت وزارت فرهنگ وارشاد اسلامی در این نشست گفت: به اقتضای موضوع همایش که بحث دیپلماسی قرآنی و سیاست خارجی قرآن بنیان است، در یک صورت بندی نظری، اضلاع نظریه سیاست خارجی قرآن بنیان و روابط بین الملل قرآن محور را بیان می کنم.
وی یکی از اضلاع مهم نظریۀ سیاست خارجی قرآن بنیان را رفتارشناسی ما در نسبت با عناصر و اجزای داخل جهان اسلام و مبارزه با جبهه متکثر و متضلع دشمن دانست و گفت: به تعبیر برخی از اساتید، این دو موضوع با هم یک داد و ستدی پویا و یک رفت و برگشت پویا دارد؛ یعنی رفتاری که ما در دایرۀ امت اسلام داریم، با آنچه که در نسبت با دشمنان و بیرونی داریم و مرزبندی می کنیم، می تواند رفتار ما را در دو جهت تعیین کند. در آیات قرآن همین معنا یافت می شود: «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا مَنْ یَرْتَدَّ مِنْکُمْ عَنْ دینِهِ فَسَوْفَ یَأْتِی اللَّهُ بِقَوْمٍ یُحِبُّهُمْ وَ یُحِبُّونَهُ أَذِلَّةٍ عَلَی الْمُؤْمِنینَ أَعِزَّةٍ عَلَی الْکافِرین». این رفت و برگشت بین رفتار درونی امت اسلام که «رُحَماءُ بَیْنَهُمْ» و «أَذِلَّةٍ عَلَی الْمُؤْمِنینَ» است با بیرون که «أَشِدَّاءُ عَلَی الْکُفَّار» است در این دایره قرار می گیرند.
معاف افزود: بحث بعدی این است که بدانیم دشمن کیست. موضوع دشمن شناسی و مرزبندی صریح با دشمن در بین اندیشمندان بحث می‌شود، اما گاهی ادبیات سیاسی بر ادبیات علمی یا ادبیات قرآنی غلبه می کند. ما باید به یک رهیافت واحد برسیم. آیات ۸ و ۹ ممتحنه خیلی در این بحث پویا است. «لا یَنْهاکُمُ اللَّهُ عَنِ الَّذینَ لَمْ یُقاتِلُوکُمْ فِی الدِّین وَ لَمْ یُخْرِجُوکُمْ مِنْ دِیارِکُمْ أَنْ تَبَرُّوهُمْ وَ تُقْسِطُوا إِلَیْهِمْ إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُقْسِطین؛ خدا شما را از نیکی کردن و عدالت نسبت به کسانی که درکار دین با شما نجنگیدند و شما را از دیارتان بیرون نکردند باز نمی دارد؛ زیرا خدا عدالت پیشگان را دوست دارد.» خداوند نهی نمی کند در ارتباط با کسانی که با شما مقاتله نکرده اند بلکه «وَ مَنْ یَتَوَلَّهُمْ مِنْکُمْ فَأُولئِکَ هُمُ الظَّالِمُون؛» هرکه از شما نسبت به آنان تولا داشته باشد، پس آنان ظالمانند.» خیلی روشن می گوید دشمن چه کسی نیست و دشمن کیست که باید مرزبندی کرد.
وی ادامه داد: حال حد یقف با دشمن کجاست؟ در نظریات روابط بین الملل، سؤالاتی مطرح است؛ یکی از سؤالات این است که کدام یک از مسائل ما با دنیای دیگریِ ما، اصلی و اساسی و ریشه ای و کدام یک جزئی و قابل اغماض است. در اینجا آیات متعددی ما را راهنمایی می کند. مثل «وَ لَنْ تَرْضی عَنْکَ الْیَهُودُ وَ لاَ النَّصاری حَتَّی تَتَّبِعَ مِلَّتَهُمْ؛ یهود و نصاری هرگز از تو راضی نمی شوند تا آنکه از آیینشان پیروی کنی». این آیه نسبت ما با دشمنان را بیان می‌کند.
معاون قرآن و عترت وزارت ارشاد گفت: مسئله دیگر، دشمن اصلی و فرعی است، همین تعبیری که امیرمؤمنان فرمود بعد از من با خوارج مقاتله نکنید، آنها دشمن فرعی هستند. اینها دنبال حق بودند اما خطا کردند. این با کسی که دنبال باطل است، تفاوت دارد. در نسبت با دشمن اصلی و فرعی چهار روش مطرح می شود: ۱. چالش عاقلانه که اسمش را مقاومت فعال می گذاریم ۲. چالش احمقانه ۳. سازش ذلیلانه ۴. نرمش قهرمانانه. دو ضلع از این مربع یعنی چالش احمقانه و سازش ذلیلانه رد است. سازش ذلیلانه، سورۀ محمد آیۀ۳۵ است: «فَلا تَهِنُوا وَ تَدْعُوا إِلَی السَّلْمِ وَ أَنْتُمُ الْأَعْلَوْن؛ بنابراین [ با توجه به یاری و کارسازی خدا] سست نشوید و [ کافران و مشرکان را ] به آشتی و صلحی [ که برای شما خفّت بار است] دعوت نکنید.
وی چالش عاقلانه یا مقاومت فعال را پیشنهاد نظام جمهوری اسلامی دانست و افزود: نرمش قهرمانانه هم در مواردی مطرح می‌شود. چالش احمقانه هم نداریم. دشمن تراشی یا هرکسی را دشمن فرض کردن، غلط است. ساده لوحی در برابر دشمنی دشمن غدار و حیله گر غلط است. مقامت فعالانه در برابر دشمن اصلی، و چالش عاقلانه در برابر دشمنان اصلی را در این آیه می خوانیم: «إِنَّ الَّذینَ قالُوا رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ اسْتَقامُوا فَلا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لا هُمْ یَحْزَنُونَ؛ بیتردید کسانی که گفتند: پروردگار ما الله است، سپس [ در میدان عمل بر این حقیقت] استقامت ورزیدند، نه بیمی بر آنان است و نه اندوهگین می شوند.»
معاف ادامه داد: نظریۀ مقاومت، قاعدۀ نفی سبیل است. مدل دشمن، استخفاف است. مدل امپریالیسمِ فرعونی، مدل کپیتالیسم قارونی و مدل سامری‌ها، فَاسْتَخَفَّ قَوْمَه یا خوار کردن قوم است. یک سرفصل دیگر در تبیین نظریه دیپلماسی قرآنی و سیاست خارجی قرآن بنیان، مرزبندی دو منطق است: منطق الهیِ نورانیِ ایمانیِ قرآنی را منطق پوزیتیویستی، امانیستی، متریالیستیِ الحادی است. در آیات دیگری از قرآن به این مرزبندی اشاره می‌کند.
وی با تصریح بر اینکه منطق قرآن در مواجهه با دشمن منطق مادی نیست، گفت: در قرآن می‌خوانیم «إِنْ یَکُنْ مِنْکُمْ عِشْرُونَ صابِرُونَ یَغْلِبُوا مِائَتَیْنِ وَ إِنْ یَکُنْ مِنْکُمْ مِائَةٌ یَغْلِبُوا أَلْفاً مِنَ الَّذینَ کَفَرُوا؛ ای پیامبر، مؤمنان را به جنگ برانگیز که اگر از شما بیست نفر صابر باشند بر دویست نفر چیره می شوند و اگر از شما صد نفر [ صابر ] باشند بر هزار نفر از کافران چیره می شوند.» بیست به دویست و صد به هزار. یا آیۀ «وَ مَنْ یَتَّقِ اللَّهَ یَجْعَلْ لَهُ مَخْرَجاً»، یا آیۀ «مُمِدُّکُمْ بِأَلْفٍ مِنَ الْمَلائِکَةِ مُرْدِفین»؛ من مسلماً شما را با هزار فرشته که پی در پی نازل می شوند، یاری می دهم. یا آیۀ «وَ لَقَدْ نَصَرَکُمُ اللَّهُ بِبَدْرٍ وَ أَنْتُمْ أَذِلَّةٌ؛ بی تردید خدا در [ جنگِ ] بدر شما را یاری داد، در حالی که [ از نظر ساز و برگ جنگی و شمار نفرات نسبت به دشمن ] ناتوان بودید.»
معاون قرآن و عترت وزیر ارشاد دربارۀ نظریۀ قوی بودن گفت: آیات ناظر بر قوی شدن و قوت در قرآن است، از جمله «وَ أَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّةٍ وَ مِنْ رِباطِ الْخَیْلِ؛ و در برابر آنان آنچه در قدرت و توان دارید از نیرو [ و نفرات و ساز و برگ جنگی ] و اسبان ورزیده [ برای جنگ ] آماده کنید». مصداق امروزین رباط الخیل چه می‌شود؟ یعنی موشک هایپرسونیک هم باید داشته باشیم؟ پیشرفته ترین فناوری هایی که دشمن را ارهاب می کند، داشته باشیم «تُرْهِبُونَ بِهِ عَدُوَّ اللَّهِ وَ عَدُوَّکُم وَ آخَرینَ مِنْ دُونِهِمْ لا تَعْلَمُونَهُمُ اللَّهُ»؛ و در برابر آنان آنچه در قدرت و توان دارید از نیرو [ و نفرات و ساز و برگ جنگی ] و اسبان ورزیده [ برای جنگ ] آماده کنید تا به وسیله آنها دشمن خدا و دشمن خودتان ودشمنانی غیر ایشان را که نمی شناسید.
معاف افزود: یک مسئلۀ دیگر، سرفصل صلح است. ما در این باره کم صحبت کردیم. گاهی صحبت می‌شود که ایران دشمن تراش است. این گفتمان به خاطر این است که دیدگاه صلح را روشن نکردیم. «وَ إِنْ جَنَحُوا لِلسَّلْمِ فَاجْنَحْ لَها وَ تَوَکَّلْ عَلَی اللَّهِ إِنَّهُ هُوَ السَّمیعُ الْعَلیمُ»؛ و اگر دشمنان به صلح گرایند، تو هم به صلح گرای و بر خدا توکل کن که یقیناً او شنوا و داناست. به نظر می رسد که یکی از سرفصل های مهمی که می‌شود در نظامات حوزوی و دانشگاهی بررسی شود، مرز بین صلح عاقلانه با سازش ذلیلانه است.
وی مرزبندی بین دشمن را یکی دیگر از مسائل مهم معرفی کرد و گفت: یکی از آیات در سورۀ عنکبوت است که می‌خوانیم « مَثَلُ الَّذینَ اتَّخَذُوا مِنْ دُونِ اللَّهِ أَوْلِیاءَ کَمَثَلِ الْعَنْکَبُوتِ اتَّخَذَتْ بَیْتا»؛ داستان کسانی که به جای خدا سرپرستانی گرفته اند، مانند داستان عنکبوت است که خانه ای [ بی دیوار و بی سقف و بی حفاظ ] برای خود بنا کرده باشد ، و بی تردید سست ترین خانه ها خانه عنکبوت است.»
نظر شما