«تولید حداکثری، مصرف حداقلی»؛ دستورالعمل مالی در جامعه اسلامی

حجت‌الاسلام والمسلمین محمدجواد محقق‌نیا، رئیس انجمن اقتصاد اسلامی حوزه علمیه و عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی در گفت‌وگو با خبرنگار شبستان، درباره نگاه اسلام به الگوی مصرف و شیوه هزینه‌کرد، گفت: الگوی اصلی ما در این زمینه، مسلک و سیره حضرت امیرالمؤمنین(ع) است؛ ایشان می‌فرمایند در جامعه اسلامی باید تولید حداکثری و مصرف حداقلی اتفاق بیفتد و لذا لازم است این رویکرد مدنظر قرار گیرد.

وی افزود: الگوی یک بسیجی و الگوی یک انسان مسلمان باید امیرالمؤمنین علی(ع) باشد. پیامبر خدا(ص) یکی از ویژگی‌های مؤمن را «قلیلُ المؤونةِ، کثیر المَعونةِ» عنوان می‌کنند یعنی مؤمن کمترین هزینه و زحمت را دارد و در ازایش بیشتر تولید را از او شاهد هستیم.

این کارشناس اقتصاد اسلامی بیان کرد: در فرهنگ غرب چنین موضوعاتی اهمیت ندارد و همه چیز را براساس نظام بازار تعریف و تحلیل می‌کنند. در اسلام، نظام اقتصادی مبتنی بر بازار جایگاهی ندارد چون این نوع نظام مصرف‌گرایی را ترویج می‌دهد و اگر هم باشد به مفهوم عام آخرِ کار یا کفِ مسئله است. آنچه که برای اسلام اهمیت دارد و فرد مسلمان باید آن را جدی انگار، جایگاه اخلاق در مصرف است.

محقق‌نیا گفت: اخلاق یعنی ایثار و ایثار هم یعنی «یوثرون علی انفسهم و لو کان بهم خصاصه» و به عبارتی فرد مؤمن با وجود فقر اما همچنان درصدد ایثار مال خود است ولی امروزه در جامعه ما این فرهنگ تقریباً رنگ باخته و خیلی‌ها انفاق و زکات و خمس را نادیده می‌گیرند.

وی با بیان اینکه اگر به فرهنگ اصیل اسلامی بازگردیم قطعاً الگوی مصرف تغییر خواهد کرد و دخل و خرج زندگی بهتر از قبل پیش می‌رود، اظهار کرد: اگر می‌خواهیم این باور را در جامعه ترویج و پرورش دهیم باید کار فرهنگی شود. در این مسیر الگوسازی واقعی امری لازم و ضروری است.

عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی گفت: همچنین مدنظر داشته باشیم اگر شهید سلیمانی موفق شد به خاطر این بود که خودش به آنچه که می‌گفت عمل می‌کرد و لذا نمی‌توان به مردم گفت مثل یمنی‌ها مقاومت کنید ولی مسئولان در منازل مسکونی بالای شهر و مناطق مرفه‌نشین سکونت داشته باشند و با این شیوه نمی‌توان موفق بود و مردم از ما چنین چیزی را نمی‌پذیرند و باور نمی‌کنند. مردم باید به چشم ببینند؛ مقام معظم رهبری از زمان ریاست جمهوری خود تا به امروز در مناطق نزدیک به پایین شهر تهران زندگی می‌کنند؛ درصورتی‌که امکان سکونت در بهترین جای تهران را داشتند ولی این کار را نکردند و همین سبک زندگی و پرهیز از تجملات دنیا باعث شده نفوذ کلام داشته باشند.

محقق‌نیا در پایان تأکید کرد: امروز برای اینکه سبک زندگی مردم تغییر یابد و الگوی مصرف طبق فرامین اسلام در زندگی مردم جایگاه پیدا کند نیازمند «فردِ عالمِ عامل» هستیم و مردم از اینگونه افراد تأثیر می‌پذیرند یعنی فردی که به حرف خودش عمل کند. مسئولان باید هم نشان دهند و هم عمل کنند، یعنی نشان دهند که بودجه دفاترشان را کاهش داده‌اند و از ریخت و پاش خبری نیست و یا هزینه‌های پذیرایی‌شان و هزینه‌های برگزاری یک همایش را کاسته‌اند. اگر همه اینها را در عمل نشان دهند سپس الگوی مصرف جامعه اصلاح خواهد شد. اصلاً کشوری که در شرایط تحریم قرار دارد مسئولان باید از خرج‌کرد اضافه بپرهیزند و سبک زندگی ساده را در پیش بگیرند. آنچه که مردم را کلافه کرده این است که قول و فعل مسئولان با هم تطابق ندارد.