ترک عادت موجب مرض «نیست»!

خبرگزاری شبستان-استان فارس؛ مهدی رحمانیان: اگر ضرب المثل ترک عادت موجب مرض است را نادیده بگیریم برخی از عادت ها در نوع خود کار بدی نیست و می توان با تکیه بر آن سربلندی در دنیا و آخرت را از آن خود کرد  مانند عادت به نماز اول وقت که مزیت های دنیوی و اخروی آن نیاز به توضیح ندارد و یا عادت به کمک کردن به دیگران و یا صدقه دادن.

اگرچه واژه اعتیاد، در اولین نگاه انسان را به سمت و سوی اعتیاد به مواد مخدر می کشاند اما اعتیاد بد و خوب دارد و ممکن است انسان به کاری معتاد شود که در عین حال کار خوبی است و برعکس آن نیز مصداق دارد همچون اعتیاد به اسراف کردن یا وسواس داشتن و یا خدای نکرده اعتیاد به انواع و اقسام گناهان که البته در احادیث و روایات معصومین نیز به این امر اشاره شده است.

 بزرگان دین برای پیروان خود قسمت‌هایی از دین را پررنگ کرده‌اند؛ همچون معلمانی که بعضی از متون کتاب را برای امتحان مورد تاکید قرار دادند و این خدمت بزرگی است به کسانی که می‌خواهند کتاب را مطالعه و امتحان بدهند.

از جاهایی که در دین مبین اسلام پررنگ شده غلبه بر «عادات» است. این‌که انسان در زندگی عادت‌ها را مدیریت کند. اگر عادت بدی داشت آن را ترک کند و به عادت خوب تبدیل کند و اگر عادت خوب و ارزشمندی داشت کیفیت و کمیت آن را بهتر کند که فرمودند: «أفضَلُ العِبادَةِ غَلَبَةُ العادَةِ» البته این کار آسانی نیست.

معجزه ترک عادت

امام حسن عسکری (ع) فرمودند: «رَدُّ المُعْتادِ عَن عادَتِهِ کالمُعْجِزِ» ترک دادن عادت کرده به کاری مثل این است که کسی بخواهد معجزه انجام دهد که البته معجزه کار آسانی نیست. در ضرب‌المثل‌های خودمان هم داریم  که ترک عادت موجب مرض است؛ یعنی ترک عادت تبعاتی دارد.

به گفته امام جمعه جهرم، موظفیم برای عادت‌های نکوهیده‌ای که در زندگی داریم چاره اندیشی کنیم چرا که بزرگان اخلاق فرموده‌اند که مدیریت و ترک عادت برای جوان‌ها خیلی آسانتر است.

آنطور که حجت الاسلام محمدحسین مدبر گفته هرچه که فرد مسن‌تر می‌شود برای کندن عادت‌های زشت و بد ناتوان‌تر می‌شود چرا که هرکدام از این عادت‌های بد درواقع همان بوته خار و خاربن است که بارها به انسان و دیگران آسیب می‌رساند و باید برایشان کاری کرد.

نسخه ترک عادت

به اذعان این استاد حوزه و دانشگاه برای این مهم دو دستور عمل داده شده: اول این که انسان تا جوان است همت کند و آن را تغییر دهد چون در دوران جوانی این کار راحت‌تر است و می‌شود یکباره آنها را تبدیل کرد و دوم این که آنها را به یک کانون خوبی و نور مرتبط سازد. مانند پیوند زدن به یک شخصیت وارسته‌ای که وجودش گل و گلبُن باشد. چون گاهی انسان واقعا از پس مبارزه و ترک عادت‌های بد به سادگی برنمی‌آید و ایمان خیلی قوی لازم دارد. 
گاهی انسان واقعا از پس مبارزه و ترک عادت‌های بد به سادگی برنمی‌آید و ایمان خیلی قوی لازم دارد. 

در  فرازی از مناجات شعبانیه آمده که: «اِلهی لَمْ یَکُنْ لِی حَوْلٌ فَانْتَقِلَ بِهِ عَنْ مَعْصِیَتِکَ اِلا فِی وَقْتٍ أَیْقَظْتَنِی لِمَحَبَّتِکَ» خدایا من نمی‌توانم عادت‌های زشت و گناه را ترک کنم چون بدجوری در وجودم ریشه دوانده و اولیاء تو هم که فرموده‌اند مثل این است که بخواهی معجزه انجام دهی، پس خداوندا مگر این که محبت و عشق و ایمان به خودت را در دل من بکاری و این چراغ را آنجا روشن کنی و مرا شیفته و عاشق خودت کنی، آن گاه است که می‌توانم با توکل به تو و با ایمان و عشقی که به من می‌دهی از پس آنها  برآیم.

عادت‌های مبتلابه متاسفانه در روزگار ما به عنوان یک واقعیت تلخ شایع است و امید است کسانی که مبتلای هرکدام هستند به یاری خدای متعال و با همت بلند آنها را ریشه کن کنند.

حجت الاسلام مدبر به برخی از عادت های نامتعارف جامعه اشاره کرده و می گوید: حضور افراطی در فضای مجازی و معتادشدن به شبکه‌های اجتماعی و اینترنت از جمله این عادت های نامتعارف است که مورد گلایه بعضی از همسران بوده که حتی شب و در بستر هم گرفتار آن هستند.

 مصادیق عادت های ناروا

متاسفانه بچه‌ها و جوان‌های ما این روزها بیش از این که از خانواده و مدرسه و محیط‌های مذهبی تاثیر بپذیرند از همین فضای مجازی تاثیر پذیرفته‌اند. این بلای خانمان برانداز، عمر و شخصیت ما را به گونه‌ای که می‌خواهد مدیریت می‌کند.

این کارشناس علوم دین، اسراف و تبذیر را از دیگر عادت های نامتعارف جامعه عنوان می کند و ادامه می دهد: متاسفانه به طور خوشبینانه بین ۲۵ تا ۳۰ درصد تولیدات کشاورزی ما ضایع می‌شود و این نتیجه اسراف در خوراک و در سفره‌ها است.

جوان‌ها بیش از این که از خانواده و مدرسه تاثیر بپذیرند از فضای مجازی تاثیر پذیرفته‌اندY این بلای خانمان برانداز، عمر و شخصیت ما را به گونه‌ای که می‌خواهد مدیریت می‌کند.

وی به دیگر عادات ناروا در زندگی اشاره می کند و بی‌نظمی را از جمله این عادت ها می داند که برخی دچار آن شده و در همه کارها بی‌نظم هستند و گاهی این یک گناه بزرگ است وتبعات بدی دارد.

از نگاه این عالم دین، بدپوششی یکی از مخاطرات است که انسان را به خود دچار می کند مخصوصا هنگامی که قبح آن از بین برود و دیگر انسان احساس گناه نکرده و توبه و انابه و عذرخواهی و اصلاح کردن فراموش شود.

به اذعان وی، عادت به گناه بوی بد آن را که ابتدا حس می‌شود و وجدان شخص را ناراحت می کند از بین می‌برد، مانند این که طرف نماز صبحش مرتب قضا می‌شود اما بی‌خیال است و یا فرد مومنی که حجاب را به خوبی رعایت نمی‌کند و پس از مدتی عادی می‌شود و بالاخره قسمتی از موها و ساق دستش را بیرون می‌گذارد. علمای اخلاق گفته‌اند آدم وقتی وارد سرویس  بهداشتی می‌شود بوی تعفن آزارش می‌دهد اما مقداری که گذشت عادت می‌کند و این همان گرفتار شدن به عادت های بد و دردهای بی‌دواست.

تنبلی، بیکاری و بی‌عاری و گریز از فعالیت؛ نگاه های آلوده؛ بی‌برنامگی که شب بخوابیم و صبح برخیزیم بدون این که کار درستی برای خودمان و دیگران انجام دهیم؛ دروغ و خلف وعده که قولی بدهیم اما بعد از رسیدن به هدف مورد نظر همه چیز را فراموش کنیم؛ قانون گریزی مانند تخلف از مقررات راهنمایی رانندگی نیز دیگر عادت های نامتعارف است که حجت الاسلام مدبر آن را بیان می کند.

وی همچنین عادت به موسیقی هرچند حلال باشد(مرحوم علامه طباطبایی فرمودند هیچ چیزی به اندازه عادت به موسیقی اراده انسان را ضعیف نمی‌کند)؛ قضاشدن بعضی از نمازها؛ پرحرفی؛ عادت به خرید جنس خارجی؛ عادت به زودباوری و شایعه پراکنی؛ خود بدی و غریب پرستی؛ منفی‌بافی و منفی‌نگری؛ عادت به دخانیات و مواد مخدر و روانگردان و قرص‌های آرامبخش؛ هتاکی و فحاشی و بددهنی و عدم نزاکت در کلام و عادت به غیبت، تهمت، نمامی، نفاق، دورویی و دورنگی را از عادت های زشت و ناپسندی می داند که افراد را به خود مبتلا می کند.

 بزرگترین و شریفترین و ارزشمندترین عبادت این است که نگاهی به این عادت‌های بد بیندازیم و تا دیر نشده به یکبار یا به تدریج در پرتو انس و ارتباط با خدا، مردان خدا، اولیاء و انسانی‌های روشن ضمیر و خودساخته از خود دور کنیم.