مجتهدی مواجهه با تجدد و سنتِ واقعی را در گرو فهم تاریخی از گذشته می‌دانست

به گزارش خبرنگار گروه دین و اندیشه خبرگزاری شبستان: آیین بزرگداشت زنده‌یاد دکتر «کریم مجتهدی» استاد پیشکسوت گروه فلسفه دانشگاه تهران، صبح روز سه‌شنبه ۱۱ اردیبهشت در دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران برگزار شد.

در این آیین که با حضور «غلامعلی حداد عادل»، «علی لاریجانی»، «غلامرضا اعوانی»، «سید موسی دیباج»، «حسین غفاری»، «سید موسی دیباج» و «شهرام پازوکی» برگزار شد، هریک از اساتید که خود روزگاری به عنوان دانشجو در محضر دکتر مجتهدی تلمذ می کردند به بیان خاطرات و ویژگی‌های شخصیتی او پرداختند.

بر پایه این گزارش «علی لاریجانی» در این آیین طی سخنانی با اشاره بزرگداشت روز معلم، ضمن اشاره به این مساله که شهید مطهری و دکتر مجتهدی هر دو در دانشگاه تهران حضور داشتند و هر دو نیز بسیار متواضع بودند، اظهار کرد: از سوی دیگر هر دو توجه به نحوه حدوث یک فکر در یک بستر تاریخی، سیاسی و اجتماعی داشتند یعنی وقتی تدریس می‌کردند نشان می دادند که چگونه این فکر به وجود آمد.

استاد گروه فلسفه دانشکده ادبیات و علوم انسانی افزود: من توفیق این را داشتم که شاگرد دکتر مجتهدی بودم، او همواره تلاش می‌کرد تا بگوید چرا «دکارت» به ریاضیات توجه داشت، البته همین خصوصیات را مرحوم مطهری داشت و اگر شرح مبسوط منظومه را مطالعه کنید همین رویکرد را از سوی ایشان می‌بینیم که تاریخچه هر مساله را عنوان می‌کرد، این رویکرد به دانشجو بسیار کمک می‌کند.

وی ادامه داد: هر دو این بزرگواران همواره بسترهای مختلف را برای تولید و حدوث فکر مطرح می‌کردند، همچنین معتقد بودند که تخصص باید با ساحت فرهنگ و جامعه همسو باشد، دکتر مجتهدی میگفت: (نیازمند هماهنگی و توازن تخصص هستیم به خصوص که در علم و فرهنگ در مراکز اصلی و سطوح بالای آن هیچ نوع تخصصی را بدون تامل و تفکر از آگاهی و فراز و نشیب های گذشته نمی‌ توان در نظر گرفت)، این مساله نشان می‌دهد که ایشان توجه ویژه به نحوه حدوث یک فکر داشت.

لاریجانی ادامه داد: دکتر مجتهدی تاکید داشت که اساتید در تدریس های خود باید به سنت جامعه توجه کنند، او می‌گفت: (اساتید قدیمی بدون اینکه تقلید کورکورانه از اسلاف داشته باشند نوعی وفای به عهد دارند در حالتی که به نوعی حالت درونی است)؛ از نظر او تخصص بدون تامل در مورد نحوه کاربرد آن معنا ندارد، چون معتقد بود وقتی کسی متخصص شد باید با اجتماع ارتباط یابد و تخصص خود را در اختیار جامعه بگذارد.

وی با بیان اینکه مجتهدی و مطهری هر دو عقل گرا بودند، افزود: کانت ویژگی اصلی روشنگری را در عقلانیت می‌داند، مرحوم مجتهدی می‌گوید روشنگری در اواخر قرن هفدهم به سمت انحطاط رفت، به سمت تمسخر سنت و کنار نهادن ارزش های قدیمی رفت؛ در واقع حرف مجتهدی آن است که روشنگری به نحوی در آن قرن سطحی‌نگری شد؛ حرف دکتر مجتهدی این بود که درست است مبنای روشنگری عقلانیت است اما به بیراهه رفت چون به سنت ها توجه نکرد لذا او اصطلاحی تحت عنوان سنت کاذب و تجدد کاذب در یکی از آثارش دارد، او نتیجه سنت کاذب و تجدد کاذب را بهره نبردن از گذشته و ایده نداشتن نسبت به آینده می دانست.

استاد گروه فلسفه دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران ادامه داد: دکتر مجتهدی همچنین می‌گفت سنت کاذب به معنای اَدای گذشته را در آوردن و زندگی عادی را از بین بردن است؛ او معتقد بود تجدد کاذب نیز این است که به اسم تجدد، گذشته را فراموش کنیم. او معتقد بود زمانی با تجدد و سنت واقعی مواجه می شویم که فهم تاریخی نسبت به گذشته خود و دیگران را درک کنیم.
وی در ادامه به سیره شهید مطهری اشاره کرد و گفت: ایشان بحثی در مورد اجتهاد دارند و معتقد هستند که مجتهدی که با فرهنگ جهانی آشناست تا مجتهدی که اشتغالات اش مسائل یک روستا است بسیار متفاوت است و این نشان می‌دهد که در حوزه تاملات فلسفی هم باید به فرهنگ و شرایطی که در آن زیست میکنیم توجه کنیم. 

لاریجانی افزود: اگر بخواهیم اساتید و دانشجویان با فرهنگ و سنت جامعه درگیر باشند یکی از راه‌هایش آن است که نیازهای جامعه را مورد توجه قرار دهند، باید کاری کرد که دانشجویان دانشگاه ها درگیر نیازهای کشور شوند.