به گزارش خبرگزاری شبستان به نقل از سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، همزمان با بیست و پنجم اردیبهشت ماه سالروز تولد حکیم ابوالقاسم فردوسی، شاعر بزرگ و حماسه سرای ایرانی، صبح امروز، دوشنبه ۲۴ اردیبهشت‌ماه همایش علمی با موضوع "شاهنامه و زبان فارسی" در محل کرسی ایرانشناسی دانشگاه دولتی ایروان برگزار شد.
در این همایش یک روزه که با حمایت و پشتیبانی سفارت و رایزنی فرهنگی کشورمان در ارمنستان و با حضور جمعی از ایرانشناس و استادان زبان و ادبیات فارسی دانشگاه‌های مختلف ایروان، دانشجویان رشته زبان و ادب فارسی این دانشگاه و دیگر دانشگاه‌های ارمنستان و جمعی از علاقه‌مندان به فرهنگ و تمدن ایران همراه بود، دانشجویان روابط بین‌الملل و مطالعات ایران شناسی حضور داشتند.
هاونسیان، رئیس دانشگاه دولتی ارمنستان، ملکومیان، رئیس دانشکده شرق‌شناسی و وسکانیان، رئیس کرسی ایرانشناسی، سبحانی، سفیر و محمد اسدی موحد، رایزن فرهنگی کشورمان و جمعی از شرق‌شناسان و ایرانشناسان و دانشجویان و فرهیختگان در این مراسم سخنرانی کردند.
این همایش با سرود ملی ارمنستان و سرود جمهوری اسلامی ایران توسط دانش آموزان فارسی آموز یکی از مدارس ارمنستان آغاز شد و در ادامه، اسکانیان، رئیس کرسی ایرانشناسی دانشگاه دولتی ایروان با بیان مقدماتی به نقش و جایگاه فردوسی در حفظ و صیانت از زبان و ادبیات فارسی اشاره کرد.
وی اظهار امیدواری کرد این همایش مقدمه برنامه‌های قوی‌تر و بهتری در حوزه ادبیات و تمدن ایران باشد.
هاونسیان، رئیس دانشگاه دولتی ارمنستان با بیان اینکه یقین دارم این نشست بسیار مهم و پر محتوا خواهد بود و در این نشست به تاریخ ارمنستان و بزرگان این کشور نیز خواهیم پرداخت، از سفیر جمهوری اسلامی ایران در ارمنستان تشکر ویژه کرد.
وی افزود: دکتر سبحانی همواره در کنار دانشگاه دولتی ارمنستان هستند و در خصوص مسایل مختلف با سفیر ایران گفت‌وگو داریم و کمک کرده‌اند که روابط جامع و دقیقی با دانشگاه‌های مختلف ایران برقرار شود.
مفاخر علم و ادب در ایران به کل بشریت تعلق دارند
مهدی سبحانی، سفیر کشورمان با تأکید بر اینکه بزرگداشت حکیم فردوسی بزرگ‌ترین حماسه‌سرای ایران و یکی از حماسه‌سرایان بزرگ جهان و گرامیداشت فرهنگ، ادب و پاسداشت زبان فارسی است، گفت: مفاخر فرهنگ و ادب ایران تنها متعلق به جغرافیای ایران‌زمین نیستند بلکه متعلق به تمام بشریت هستند؛ چراکه زبان آثار و منظومه فکری آنان نیکی، خردمندی، عدالت، نوع‌دوستی، انسانیت و پرهیز از خشونت بوده است.
سبحانی تأکید کرد: وقتی مفاخر علم و ادب را گرامی می‌داریم و آثار فاخر آنان را ترویج می‌کنیم گویی خیر را بر شر ترجیح داده‌ایم و به ترویج فضیلت‌های بشری و خوبی‌های عالم می‌پردازیم.
سفیر جمهوری اسلامی ایران در ارمنستان سروده حماسی "چو ایران نباشد تن من مباد" از حکیم فردوسی را قرائت کرد و ادامه داد: ایرانیان زبان ابراز احساسات، شادی، غم و به‌طور کلی سخن گفتنشان را مدیون فردوسی هستند.
وی با تأکید بر اینکه فردوسی شاعر گران‌سنگی است که با شاهنامه مرزها را درنوردیده است، بیان کرد: شاهنامه او بر تارک فرهنگ و ادب ایران‌زمین و تاریخ ادبیات حماسی جهان می‌درخشد.
سبحانی، فردوسی را نجات‌بخش زبان فارسی و همچنین پیوند دهنده تمدن‌ها دانست و گفت: زبان فارسی بالندگی خود را مدیون شاهنامه فردوسی است و به همین دلیل است که نام فردوسی با ماندگاری زبان فارسی گره خورده است.
وی با تأکید بر اینکه نبض زبان فارسی شاهنامه فردوسی یکی از کهن‌ترین اثر منظوم فارسی است، افزود: زنده‌ماندن تاریخ و فرهنگ و زبان فارسی به برکت شاهنامه فردوسی است؛ چراکه شاهنامه فردوسی یکی از پرمایه‌ترین و بی‌نیازترین گنجینه‌های ادب فارسی از نظر دربرداشتن لغات و اصطلاحات ادبی است.
سفیر ایران با بیان اینکه بدون شک شاهنامه نخستین کتابی است که کلمات درست و زیبای فارسی در آن آمده و با پذیرش این کلمات در سینه فراخ خود آنها را با صحت و امانت به نسل‌های بعدی سپرده است، تصریح کرد: شاهنامه کتاب اسطوره‌ها و تاریخ منطقه است، اگر فردوسی شاهنامه را نمی‌سرود امروز به این اسطوره‌ها و آداب و رسوم و سنت‌های کهن دسترسی نداشتیم.
وی با اشاره به وجود آیین‌های کهن آریایی در شاهنامه ابراز کرد: شاهنامه تقویم مصور حماسه، تاریخ و فرهنگ سرزمین فارس است.
سبحانی تأکید کرد: فردوسی را نمی‌توان تنها یک شاعر و اسطوره‌سرا نامید؛ چراکه او در پشت این اشعار فاخر و وزین به مدد زبان شیرین و رسای فارسی یک ملت فارس‌زبان و چند کشور را دوباره ساخت.
وی با بیان اینکه امروز وقتی از زبان فارسی می‌گوییم تنها از یک زبان و موضوعات زبان‌شناختی آن سخن نمی‌گوییم بلکه از یک تمدن دیرپا، یک ملت و چند کشور با ریشه‌های عمیق تاریخی سخن می‌گوییم.
سفیر ایران مطرح کرد: فردوسی با آنکه در دوران کهن و پرالتهابی زندگی می‌کرد اما هیچگاه از باورهای انسانی و شفقت‌آمیز خود عدول نکرد و سربلند و آزاده زیست. در نظرگاه فردوسی مفهوم داد و نیکی دو مفهوم به هم پیوند خورده در بینش و آرمان‌خواهی ایرانیان و فارسی زبانان است.
سبحانی با ابراز خرسندی از اینکه این مفاهیم ارزشمند امروز در کشور ادب‌پرور ارمنستان نشر می‌یابد خاطرنشان کرد: مفتخریم که زبان فارسی در کشور دوست و ادب‌پرور ارمنستان همسایه خوب و نجیب ایران رونق دارد و به سرمایه اجتماعی دو ملت شریف ایران و ارمنستان تبدیل شده است.
وی اهتمام موجود در ارمنستان برای ترویج و پاسداشت زبان فارسی، زبان عشق و ادب، حکمت و معنویت را ستود و همچنین از برگزاری این مراسم توسط کرسی ایرانشناسی دانشگاه دولتی ایروان تقدیر کرد و خواستار تدوین مقالات ارائه شده در این سمینار علمی در یک مجلد شد.
شاهنامه؛ حماسه ملی ایرانیان و گنجینه حکمت و اندیشه
محمد اسدی‌موحد، رایزن فرهنگی کشورمان نیز در سخنانی، شاهنامه را حماسه ملی ایرانیان و گنجینه حکمت و اندیشه دانست که دربردارنده مفاهیم انسانی و اخلاقی است.
وی با بیان اینکه فردوسی با بهره‌گیری از ذوق و هنر خود تصویر روشنی از فرهنگ و تاریخ و هویت ایرانی به خوانندگان ارائه می‌دهد، گفت: بعد از رودکی تمامی شاعران فارسی‌گو بر خوان فردوسی و شاهنامه او نشسته‌اند و در آثار شاعران بزرگ ایران، اثرپذیری از شاهنامه را می‌بینیم.
اسدی‌موحد ادامه داد: شاهنامه اثری اخلاقی، اجتماعی و تاریخی است که فردوسی توانسته با هنر شعر مفاهیم بلند را بیان کند.
وی با اشاره مفصل به خردورزی در اندیشه فردوسی بیان کرد: شاهنامه مملو از مفاهیم بلند خردورزی، تفکر و تعقل است که در جای جای آن حکمت، تدبیر و خردورزی به وضوح دیده می‌شود و به طور گسترده به مقوله خرد و خردورزی می‌پردازد و آن را از مهم‌ترین صفات انسان و کلید رستگاری در زندگی می‌داند.
اسدی‌موحد درباره دیدگاه فردوسی نسبت به خردورزی مطرح کرد: فردوسی خرد را نوری الهی می‌داند که در وجود انسان تابیده شده و او را از تاریکی جهل و نادانی به نور رهنمون می‌سازد.
وی با یادآوری اینکه شاهنامه با بیت "به نام خداوند جان و خرد" آغاز می‌شود که نشان‌دهنده اهمیت خرد در نظر فردوسی است، ادامه داد: او معتقد است که خرد، هم‌سان جان و روح انسان است و بدون آن، شادمانی در زندگی امکان‌پذیر نیست.
رایزن فرهنگی کشورمان با بیان اینکه حکیم توس در شاهنامه، خرد را "چشم جان" می‌داند بگونه ای که بدون خرد به شادکامی و شادمانی نمی‌رسد، افزود: از دید فردوسی خردمند کسی است که با استفاده از عقل و اندیشه، راه درست را از نادرست تشخیص می‌دهد و در مسیر صواب قدم برمی‌دارد.
وی با بیان اینکه شاهنامه پر است از داستان‌ها و حکایت‌هایی که در آنها نقش خرد و خردورزی در زندگی انسان به تصویر کشیده شده است، ادامه داد: در بسیاری از این داستان‌ها، پهلوانان و پادشاهان با استفاده از خرد خود بر دشمنان غلبه می‌کنند، مشکلات را حل می‌کنند و عدالت را در جامعه برقرار می‌سازند.
اسدی موحد به داستان رستم و سهراب و سیاوش اشاره کرد که در آنها فردوسی خرد را کلید رهایی از تباهی و ویرانی می‌داند و با یادآوری ارج‌نهادن فردوسی به مقام زن در شاهنامه افزود: در شاهنامه، نمونه‌های بسیاری از زنان خردمند نیز وجود دارند که از جمله آنها می‌توان به گردآفرید، مادر زال و رودابه، مادر سیاوش اشاره کرد که این زنان با استفاده از خرد خود، به فرزندانشان در گذر از سختی‌ها و مشکلات یاری می‌رسانند.
وی درباره کارکردهای خرد در شاهنامه نیز افزود: فردوسی در شاهنامه، کارکردهای متعددی برای خرد برمی‌شمارد. او خرد را راهنمای انسان در زندگی می‌داند که او را از لغزش و انحراف برحذر می‌دارد. همچنین خرد در شاهنامه ملاک قضاوت و داوری است.
رایزن فرهنگی کشورمان با بیان اینکه خرد در شاهنامه مایه پیروزی و سربلندی و مایه سعادت و رستگاری است به این موضوع که خردمند از دید فردوسی کیست نیز اشاره و بیان کرد: فردوسی انسان خردمند را کسی می‌داند که از هر دو جهان بهره می‌برد و به سعادت می‌رسد.
وی در ادامه به سخنی از محمد غزالی اشاره کرد و افزود: طبق گفته غزالی، فردوسی ثمره ۲۰ سال درس و بحث غزالی را در ابیات "ز روز گذر کردن اندیشه کن / پرستیدن دادگر پیشه کن// به نیکی گرای و میازار کس/ ره رستگاری همین است و بس" در شاهنامه آورده است.
رایزن فرهنگی کشورمان با اشاره به اینکه از دید فردوسی انسان خردمند دچار خشم و تندی بی‌جا که از عوامل ضایع کننده شادی هستند نمی‌شود، افزود: اگر انسانی هنرمند باشد اما از خرد بهره‌ای نبرده باشد، نمی‌تواند از هنرش در راه درست استفاده کند.
اسدی‌موحد با تأکید بر اینکه شاهنامه با ارائه آموزه‌های ارزشمند در مورد خرد، راهکارهایی برای سبک زندگی بهتر و غلبه بر مشکلات و رسیدن به شادی و سعادت در زندگی ارائه می‌دهد، گفت: شاهنامه، حماسه ملی ایرانیان، گنجینه‌ای از حکمت و اندیشه است که در آن، مفاهیم بلند اخلاقی و انسانی به زیبایی بیان شده و حکیم ابوالقاسم فردوسی، خالق این اثر ماندگار، با بهره‌گیری از ذوق و هنر خود، تصویری روشن از فرهنگ، تاریخ و هویت ایرانی به خوانندگان ارائه می‌دهد.
اجرای نقالی خوانی با هنرمندی استاد کاوسی یکی از بخش‌های این همایش اجرای نقالی از ابیات شاهنامه با صدای یکی از نقالان مشهور ایرانی استاد مهرداد کاوسی بود که به همین منظور از ایران به ارمنستان سفر کرده بود و در این همایش به اجرای برنامه نقالی پرداخت که بسیار مورد توجه حاضرین قرار گرفت.
سخنران بعدی، پروفسور گارگین کلکیان، استاد ممتاز ایرانشناسی دانشگاه ایروان بود. وی با تمرکز بر ترجمه‌های شاهنامه فردوسی به زبان ارمنی، به‌عنوان دیگر سخنران این نشست، بیان کرد: فردوسی و زبان فارسی مرا ناگزیر می‌کند که به زبان فارسی صحبت کنم.
ملکیان با اشاره به موضوع فردوسی در فرهنگ ارامنه، بیان کرد: اولین دانشمند و نویسنده‌ای که درباره فردوسی و شاعر بزرگ پارسی‌گو قلم‌فرسایی کرده استاد بزرگ دانشکده لازاریان است.
وی با اشاره به سپانوس لازاریان استاد دانشگاه که در سال ۱۸۴۹ برای تحقیقات علمی درباره شاهنامه به درجه دکتری در شرق‌شناسی نایل شد، به رافی دیگر نویسنده ارمنی که در ایران متولد شده و کتاب "سفر به ایران" او نیز اشاره کرد.
این ایرانشناس به ترجمه ساموئل گورزادیانس نیز اشاره کرد و گفت: در سال ۱۸۹۳ در شهر شوشی ترجمه شاهنامه فردوسی منتشر شد.
وی با تأکید بر اینکه نگون‌بخت کسانی هستند که تاریخ نمی‌دانند، تاکید کرد: گورزادیانس در جلفای نو به دنیا آمد و در قسطنطنیه تحصیل کرد و سپس به ایران بازگشت و در دربار ایران تقرب داشته است.
این استاد ایرانشناسی افزود: شوشی شهر متمدنی بود که سه چاپخانه بزرگ داشت و ۳۳ روزنامه و مجله به زبان‌های مختلف در شوشی منتشر می‌شد که بیشتر به زبان ارمنی بودند.
وی بیان کرد: در سال ۱۸۹۴ این مترجم با عنوان فردوسی، ضحاک و اژدها کتاب خود را منتشر کرد که مجوز را از طرف مامور ارزیاب کتاب تفلیس در تاریخ ۱۳ نوامبر ۱۸۹۳ دریافت کرده است و وی ۱۵ هزار بیت از شاهنامه را ترجمه کرده است و ترجمه بعدی او در سال ۱۸۹۴ باز هم در شوشی به چاپ رسیده است.
این استاد دانشگاه بیان کرد: گئورگ واساطور مترجم محقق و زبان‌شناس در مقاله‌ای ترجمه‌های سامول گورزادیانس را مورد بررسی قرار داد و به موارد قابل ملاحظه‌ای از آن پرداخت و سه دهه بعد واساطور ترجمه شاهنامه را به عهده گرفت و در سال ۱۹۲۴ در نشریه ادبی هنری نورگ در ایروان قسمتی از ترجمه شاهنامه را با محوریت بخش بیژن و منیژه به چاپ رساند.
در پایان، استادان و دانشجویان زبان فارسی این دانشگاه به ارائه مقالاتی درباره شاهنامه و اندیشه‌های فردوسی پرداختند.
نظر شما