بازگشت به مسجد از معبر کانون‌های فرهنگی هنری

به گزارش خبرنگار گروه مسجد و کانون های مساجد خبرگزاری شبستان، «نادر سقاء»، نویسنده و پژوهشگر حوزه مسجد در یادداشتی به ارائه ایده های نهضت بازگست به مسجد با محوریت کانون های فرهنگی هنری مساجد پرداخته است، متن این یادداشت به شرح زیر است.

بی شک هویّت اسلامی و دینی دربررسی تاریخی و در تحلیل عناصر اصلی و نقش سازان از جهات مختلف چنان با نهاد مقدسی به نام مسجد گره خورده است که نه تنها جدایی آن امکان پذیر نیست بلکه غفلت از جایگاه و نقش مسجد در تحکیم هویت اسلامی و تقویت و توسعه ان موجب ایجاد آسیب‌های جدی در تعلیم و تربیت، اخلاق فردی و عمومی و خلل در روابط و مناسبات اجتماعی جامعه اسلامی و ارتباط آن با جامعه بین الملل است.

مسجد از دیر باز تاکنون به عنوان مأمن و پناهگاهی برای مردم و مکانی برای انس و مناجات با خداوند متعال محسوب می شود. مسجد نیایش گاه و محل گردهمایی مسلمانان زمین است؛ مسجد هرچند یک واحد اجتماعی کوچک، ولی نماد یک جامعه اسلامی و نمونه عینی حاکمیت ارزش های اسلامی است. بنابراین، تحقق ارزش هایی از قبیل تقوا، علم، جهاد، برادری، مساوات و عدالت باید از مسجد آغاز شود. مسجد تقویت کننده روحیه اجتماعی است و باید به مسائل مؤمنین در مساجد رسیدگی گردد و همچنین  لازم است که در جوامع اسلامی و به ویژه جامعه جوان ما نگاه به مسجد، نگاه اجتماعی و مؤثر در حیاط و نشاط جامعه باشد چرا که ابعاد تربیتی مسجد به گونه ای با ابعاد عبادی آن مرتبط است; و عبادت در آن پرورش دهنده روح و روان آدمی بوده و پاسخ به آن در واقع، پاسخ به یک نیاز طبیعی و مهم است. کسی که نیازهای جسمی و روانی خود را به طور منطقی پاسخ گوید شخصیتی متعادل می یابد طبعاً نگاه تصمیم گیران و برنامه ریزان امور مساجد و رویکرد پژوهشگران و برنامه ریزان و... نیز باید نگاه ویژه در این خصوص بویژه در مرتفع نمودن فاصله مردم از مسجد و بازگشت به مسجد باشد.

از طرفی با توجه به نقش‌ها و کارکردهای گسترده مساجد و گرایش و توجه انسان‌های آزاد اندیش به این نهاد اجتماعی و نیز به‌دلیل آسان بودن دسترسی به این مکان مقدس، ضرورت دارد تا با نگاهی نو و متناسب با عصر و دهه پیشرفت و عدالت، به بازتعریف نهاد مساجد پرداخته و کارکردهای نو متناسب با مقتضیات زمان را مطرح کرد.

مساجد می‌توانند در رشد و توسعه زندگی مردم حتی با وجود کمبود صنایع، نقش مهمی در رفع مشکلات آنان ایفا کنند. مساجد می‌تواند به بسیج مردم جهت اقدام جمعی برای انجام امور مطلوب اجتماعی کمک کنند. همچنین در این راستا، مساجد قادرند با انگیزه دادن به مردم، به رشد روحیه خودباوری و انجام امور داوطلبانه در سطح محله‌ای کمک به‌سزایی نمایند. و باید متذکر شد، تا زمانی که مساجد نقش مبتکرانه خود در مسایل اجتماعی را ایفا نکنند، به هیچ وجه قادر نخواهند بود تا به‌توان اجتماعی در جوامع انسانی دست یابند. همچنین به‌منظور رشد و توسعه ارزش‌های اجتماعی اسلامی، سازماندهی اجتماعی و نیز به‌منظور افزایش قدرت مانور و تحرک جمعی مسلمانان به‌ویژه در سطوح محله‌ای، لازم است فعالیت‌هایی در سطح محدود محلی و محله‌ای صورت گیرد تا نهایتاً از آن طریق بتوان تخصیص، توزیع و بهره‌وری از منابع اقتصادی و ملی را تحت نظارت درآورد.

بی تردید شکوفایی علمی مسجد و طرح علوم گوناگون در آن، کمالی برای مسجد به شمار می آید از این رو مسجدی که نقش مؤثر خود را در زمینه های فرهنگی – آموزشی ایفا نکند، در حقیقت در اجرای بخش مهمی از رسالت خویش بازمانده است، بدیهی درچنین مساجدی آسیب فاصله گرفتن و دوری مردم از مسجد را شاهد خواهیم بود و باید با اتخاذ تدابیر و برنامه ریزهای مختلف و لازم زمینه ساز حضور مجدد و بازگشت مردم بویژه در قشر جوانان و نوجوان در این مکان مقدس را فراهم سازیم. بی شک اگر قرار است در دنیای امروز و در مواجهه با هجمۀ همه جانبۀ دشمن و پیچیدگی های خاص تربیت و دشواری های تبلیغ معارف دینی، مسجد این نقش محوری خود را ایفا نماید، گریزی جز نواندیشی و تحول عمیق در نگرش و عملکرد متولیان، فعالان و خدمتگزاران خانه های خدا وجود ندارد.لازمه این اتفاق مبارک، عزمی عمومی و حرکتی جمعی برای ایجاد شور و نشاط و پویایی و اثر گذاری حداکثری در فعالیت ها و برنامه های مساجد است.

در این راستا با آغار به کار دولت سیزدهم، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ، اهداف و نقشه راه های مختلف و مسجد محوری را در پیش گرفته است، یکی از این اهداف مهم و بنیادین، شعار نهضت بازگشت به مساجد ، عمران  و تقویت نقش احیای کارکردهای  مساجد در راستای تقویت و تکمیل تحقق تمدن نوین اسلامی در میهن اسلامی است و به نظر ،در شرایط حاضر انتخاب و گزینه ای درخصوص مکان یابی مناسب برای تقویت باورها و ارزش های دینی و اصلاح رفتار اجتماعی و اخلاقی جامعه و مقابله با انحرافات و آسیب های اجتماعی و تهاجم فرهنگی ،دربرنامه ریزهای فرهنگی و اجتماعی ،انتخاب و مانند مساجد ،مرکز و مکان دیگری مثل آن مجموعه مهم ،ارزشمند و اولویت دار باشد. البته مراکز بزرگ و مهم دیگری همچون مجموعه های آموزشی و فرهنگی و.. درکشور موجود می باشد ولی به لحاظ گستردگی و اعتمادی عموم مردم به این مکان مقدس به نظر می توان از ظرفیت مساجد برای جامع عمل پوشاندن به این اهداف متعالی با رویکرد و عملیاتی نمودن تحقق بازگشت به مساجد بهره برد.

بدیهی است برای تحقق این امرمهم ، باید ضمن بسترسازی و فراهم نمودن نهضت همه جانبه در بسیج نمودن و همدلی دست اندرکاران مساجد،از تمامی استعدادها و ظرفیت های دستگاه ها و مجموعه های فرهنگی و علمی  و همچنین از مشارکت و همکاری خود مردم نیزبرای تحقق بازگشت به نهضت مساجد استفاده نمود.

دراین راستا،یکی از مراکز مهم و موثر در تحقق نهضت بازگشت به مسجد،عملکرد مجموعه کانون های فرهنگی و هنری مساجد در سطح کشور می باشد که با مطالعه تاریخی شبکه عظیم این نهاد مقدس که اینک با عبور از مرز بیست هزار باب یکی از وسیع‌ترین و مؤثرترین امکانات فرهنگی نظام مقدس جمهوری اسلامی و مأمن صدها هزار نوجوان و جوان علاقمند و مستعد به شمار می‌رود، می تواند باتوجه به گستردگی و پراکندگی در مناطق جغرافیای ومختلف شهری ،روستایی وعشایری ، نقش و تاثیر بسزایی همراه بابرنامه ریزی و حمایت از سوی دولت و مردم درعملیاتی و اجرا نمودن این امر مهم موثر و کارساز باشد.

در ادامه متن ایده های و نکته هایی در جهت افزایش آگاهی های کانون های فرهنگی و هنری و فعالان مساجد و همچنین علاقمندان و اصحاب فرهنگ و هنر در قالب ارائه الگوها و مدل های موفق بصورت نکته های کاری و سازنده در راستای جذب حداکثری نوجوانان و جوانان به مسجد و تحقق بازگشت به مساجد درابعاد مختلف مورد بررسی و اشاره قرار می دهیم؛ که امید است که حاصل این تکاپو که بر خواسته از دغدغه های اصیل است مورد رضایت خداوند متعال قرار گرفته و برای روشندلی و راهگشای هرچه بیشتر فعالین مسجد مؤثر و مفید باشد.

قرآن و نماز

 -  باهمکاری ومشارکت مراکز وموسسات قرآن و نماز در بروز نمودن فعالیت قرآنی و نماز مسجد تلاش بعمل آوریم ازجمله این برنامه ها می توان به استفاده از نرم افزارها و اپلیکیشن آموزش حفظ و تلاوت قرآن و... ،اجرایی بازی های قرآنی و دینی ، فایل های صوتی و تصویری قرائت قرآن دربرنامه های قرآنی و نمازجماعت و... اشاره نمود.

-برگزاری منظم طرح تلاوت نور درمسجد با حضورقاریان بچه های مسجد و در ادامه تبدیل این طرح به پایگاه قرآنی و برگزاری برنامه تفسیر کوتاه ، شناسایی قاریان محله و دعوت از آنان جهت شرکت در برنامه قرآنی ،تکریم وتشویق قاریان و خانواده های قرآنی محله در مسجد.

- برگزاری برنامه های  مشترک بامدارس همجوار مسجد ازجمله برگزاری مسابقه قرآنی و نماز،برنامه اردوهای آموزشی و فرهنگی ،برگزاری جشن تکلیف ودعوت ازاستعدادهاو منتخبین برنامه هاجهت مشارکت دربرگزاری برنامه های مسجد.

- برنامه و فعالیت های قرآنی و دینی موفق تر هستند که تفهیم و درک آن ساده، روشن و شفاف باشد مثلاً برنامه های تفسیر قرآنی، ترجمه ادعیه ها.

- توصیه به نمازگزاران در خصوص زمینه سازی و فراهم نمودن حضور فرزندان به مسجد برای شرکت در نماز جماعت وبرگزاری جشن نمازو تشویق نمازاولی ها وسایر برنامه های جنبی مسجد.

- حضور پرشور و پررنگ مسئول کانون به همراه شورای مرکزی در نماز جماعت تأثیر فراوانی در جهت حضور سایر اعضای کانون دارد.

- در کنار سایر برنامه های قرآنی و نماز فراهم نمودن آشنایی نسل نوجوانان و جوانان با سایرکتب مقدس دینی از جمله نهج البلاغه، مفاتیح الجنان، صحیفه سجادیه و رساله علمیه و... بسیار مهم می باشد.

- با تهیه و تولید اقلام فرهنگی و پوستر با موضوع شرکت در اقامه نماز مسجد و توزیع و نصب آن در مراکز فعال در جوار مساجد از جمله فروشگاه ها، مغازه ها، مدارس، کارخانجات، ادارات در رونق بخشی و اطلاع رسانی برنامه مسجد بویژه در اقامه نماز جماعت مؤثر خواهیم بود.

- اجرای برنامه های متنوع در کنار اقامه نماز جماعت از جمله مرتب نمودن ،فضای سازی مسجد و محل اقامه نماز، توزیع پذیرایی، نذورات از طریق مشارکت مردمی در ورودی مسجد، تنظیم سیستم سمعی و بصری و رعایت بهداشت وسلامت و  در شکوه نماز جماعت مسجد تأثیرگذار است.

- داشتن بانک اطلاعات قاریان و فعالان قرآنی جهت پشتیبانی و شرکت در جشنواره های قرآنی و برنامه های حمایتی و  لازم و مورد انتظار است.

امور اجرایی

برگزاری جلسه کمیته هماهنگی اجرایی مسجد، برای برنامه ریزی و تهیه برنامه توسعه وعملیاتی نمودن نهضت تحقق در بازگشت مسجد با حضور امام جماعت، هیت امنا، مدیرمسئول کانون، فرمانده پایگاه و نماینده امور خواهران ،اساتید ،کارشناسان و پیشکسوتان مسجد.

- شناسایی و دعوت از استعدادها و اساتید وشخصیتهای موثرمحله در جهت بهرمندی از نظرات و تنویر افکار این عزیزان باحضور و شرکت در شورای برنامه ریزی مسجد در مناسبت ها ،ایام ورخدادهای طول سال همچنین استفاده از ظرفیت این عزیزان در واگذاری اجرای برنامه ها و طرح های فرهنگی وآموزشی مسجد.

- با مشاوره و بهره گیری از کارشناسان امر برنامه ریزی وپیش بینی برنامه ها و فعالیت های بانشاط دینی مطابق باشرایط فکری ونیازهای روز بویژه درسنین جوانان ونوجوانان درمسجد به همراه ارتباط قلبی بین عوامل اجرایی بچه های مسجد بعمل آید.

خانواده ها به حضور فرزندانشان در مساجد(خانه دوم) بیشتر تمایل و رغبت دارند پس با برنامه ریزی و اجرای فعالیت های تأثیرگذار و کاربردی در این مکان مقدس بهره مندی لازم را برای این عزیزان محیا کنیم.

- داشتن دقت نظر در انتخاب عوامل اجرایی مسجد به لحاظ سوابق فعالیت در مسجد، آشنایی با روحیات بچه های مسجدی ،آموزش و آشنایی با نحوه برخورد وچگونگی تعاملات و ارتباط صحیح و مناسب و... با بچه های مسجد در سنین مختلف (خواهران وبرادران )

- در شرایط حاضر بویژه در برخی از مناطق و محلات در جهت جذب هرچه بیشتر نوجوانان و جوانان و همچنین در راستای اطلاع رسانی برنامه های کانون باید با تعامل، تدبیر و مشاوره ، انگیزه دهی، حساس سازی به دنبال افراد و اقشار مختلف جامعه برویم نه اینکه منتظر بمانیم انان به مسجد و کانون بیایند.

با توجه به جایگاه عمومی و مردمی مساجد، باید در جناح بندی های سیاسی و گروهی از محوریت مسجد برای برگزاری در انتخابات مختلف جلوگیری نمود و فقط برنامه ریزی در جهت تقویت مشارکت های عمومی برای شرکت گسترده در انتخابات بعمل آید.

تعامل و همدلی با امام جماعت، هیئت امناء، پایگاه بسیج مسجد و مسئول کانون، رمز موفقیت در فعالیت های فرهنگی و مذهبی در مسجد می باشد.

قبل از ساخت و ساز و بازسازی مسجد باید در طراحی و معماری مسجد، فضای فرهنگی ویژه احداث کانون، کتابخانه، و پایگاه مقاومت واماکن ورزشی و... مورد پیش بینی قرار گیرد.

تجهیز نمودن کانون به فناوری نوین در جهت فراگیربودن و ارتقاء کیفیت برنامه های آموزشی و فرهنگی و ارائه خدمات آموزش از راه دور در جذب جوانان و نوجوانان مهم و تأثیرگذار می باشد.

-. تلاش برای جذب جوانان و نوجوانانی که به هر علت با مسجد فاصله گرفته‌اند و شاید بعضا در ایام خاص مثل محرم حضور پیدا می‌کنند.

. برقراری انس و الفت بیشتر بین اعضای هیئت امنا وکنار گذاشتن سلایق و حساسیت‌های سیاسی و احیانا کدورت‌ها

 تکریم  و دعوت از همهٔ پیشکسوتان که قبلا با مسجد ارتباط داشته و به دلایلی حضور ندارند و یا فعال نیستند.

 ایجاد فراخوان طرح وایده مسجد و راه اندازی یک سامانه  نظرسنجی در خصوص برنامه‌ها و میزان رضایت انها و یا موضوع از طریق توزیع  برگهٔ نظرسنجی بین نماز گزاران؛ قطعا این کار به بهبود برنامه‌ها ورفع نواقص کمک کرده و آمار جذب جوانان و نوجوانان را بالا می‌برد.

شناسایی نیازمندان محله و مسجد و هماهنگی با خیرین و مراکز ذی ربط درجهت برآوردن و رفع نیازهای مختلف این عزیزان با محوریت مسجد.

علاقمندی، فراغت، انگیزه، داشتن تجربه ، تدبیر، بی تمنایی، مدارا نمودن، داشتن تخصص، انعطاف پذیری، تعامل، داشتن روابط عمومی بالا، صبوری، صاحب نظر بودن از ویژگی های مهم مدیر و اعضای شورای کانون وفعالان مسجد می باشد. بدیهی است با توجه به اهمیت این مسئولیت به ویژه در جایگاه مقدس مسجد بارسنگین این مسئولیت بیشتر می شود که در صورت عدم توانایی زمانی و مشکلات شخصی باید افراد دیگری را که این ویژگیها را دارد(به عنوان جایگزین) با هماهنگی امام جماعت  به مراکز ذی ربط معرفی کنیم.

- وجود دستگاه های مختلف و همکار در مسجد را می توان بجای تداعی یک آسیب با رویکرد داشتن برنامه های موازی یا مقابل هم بودن، با ارائه راهکار، تعامل، همکاری، تقسیم کار و تدبیر به یک فرصت و نکته قوت و زمینه توسعه و پیشرفت فرهنگی در مسجد وبازگشت علاقمندان به مسجد تبدیل نمود.

- امام جماعت مسجد باید قبل از عزیمت از وضعیت فرهنگی محله، منطقه و یا روستا آگاهی داشته باشد و کانون مسجد می تواند مشاوری امین در این خصوص باشد. همچنین امام جماعت به عنوان مدیر مسجد و رکن اصلی کانون برشمرده می شود و با برقراری رابطه عاطفی با جوانان و نوجوانان و ایجاد فضای صمیمیت و همدلی در مسجد در توسعه فعالیت های فرهنگی و دینی نقش مهمی را می تواند ایفا کند ضمناً فعالان کانون در راستای استفاده از کمک های معنوی و کسب مشاوره های سازنده در اجرای برنامه ها و فعالیت کانون باید با ایشان هماهنگ باشند.

مشاوره با خیرین و جذب مشارکت های مردمی در جهت احیای نذورات فرهنگی و سمت و سو دادن احسانات و نذورات در راستای پشتیبانی از برنامه ها و فعالیت های قرآنی، دینی و فرهنگی مسجد می تواند مورد پیش بینی قرار گیرد.

تشکیل کارگروه کانون با حضور امام جماعت، هیأت امناء و صاحب نظران جهت برگزاری برنامه های آموزشی و فرهنگی و همچنین یافتن راهکار هایی که بتوان خانواده ها و ساکنین محله را به برنامه های مختلف مسجدی جذب نمود،رامیتوان مورد مدنظر قرار داد.

در فعالیت های آموزشی و فرهنگی، کانون از معلمان به ویژه بازنشسته و کارمندان سایر دستگاه های اجرایی و فرهنگی محله می توان بهره برد.

در جهت گسترش وتوسعه فعالیت کانون می توان با تعامل با دستگاه های اجرایی و بخش خصوصی بویژه مراکز آموزشی و فرهنگی، از امکانات و خدمات انان از قبیل سالن همایش، امکانات سمعی و بصری، کلاس های آموزش  بهره مند شد.

در طراحی برنامه ریزی جهت برگزاری دوره های آموزشی باید به نوعی عمل کنیم که این برنامه ها بصورت فشرده و خسته کننده مورد پیش بینی قرار نگیرد. در این خصوص می توان در کنار برگزاری یک برنامه آموزشی برنامه و فعالیت نشاط آور و جذاب را مدنظر قرار داد. همچنین از انجام و برگزاری تعدد برنامه های تکراری و غیر موثرجلوگیری شده و برنامه ریزی فعالیت ها و برنامه ها روی نیازهای روزکانون و مسجد و برنامه های تاثیرگزار و تقاضای مخاطبین متمرکزگردد.

برنامه ریزی در جهت حضور پررنگ خواهران در برنامه ها و فعالیت های فرهنگی مسجد اهمیت فراوان و تأثیر بسزایی در افزایش آگاهی های عمومی به ویژه در خانواده ها دارد.

در مساجدی که فعالیت های مختلف فرهنگی و آموزشی ویژه خواهران بصورت گسترده بوده و نیاز به برنامه ریزی مدون و فراگیر باشد ،می توان با هماهنگی هیئت امناء و امام جماعت مسجد، مدیرخواهران کانون در ترکیب هیئت امناء مسجد قرار گیرد.

در راستای رساندن محله و منطقه به آرمان شهر با الگوهای دینی می توان در برنامه های توسعه فرهنگی و اجتماعی محله از جمله مشارکت ومشورت در فضاسازی محله ،نام گذاری ، زیباسازی، ترویج فرهنگ آداب شهروندی و ... تأثیرگذار باشیم.

سنجش رشد، اعتلا، جذب، حفظ، بررسی نکات قوت، ضعف، تهدید، آسیب شناسی عملکرد کانون ومسجد همچنین ارائه راهکار در خصوص تقویت برنامه های کانون ومسجد درابعاد مختلف در توسعه کمی وکیفی مسجد، میتواند موثر وکارساز باشد.

بی برنامگی، تکراری بودن برنامه ها و عدم بروزرسانی فعالیت ها و به تبع ان سرگردانی و بلاتکلیفی اعضا از آسیب های جدی کانون و مسجد می باشد.

در برنامه ریزی طرح ها و برنامه های مسجد، تمرکز وراهبرد اتاق فکر کانون و مسجد ،  عمدتا بروی فعالیت ها ومحورهای که جذب حداکثری افراد غیرمسجدی محله و منطقه به مسجد با ارائه راهکارهای مختلف مورد پیش بینی  و هدف قرارگیرد.

خرابی یا نبود سیستم های گرمایشی، سرمایشی و صوتی و سایرامکاناتی مسجد همچنین به روز نبودن برنامه های یک مسجد و کانون عاملی برای کمرنگ شدن حضور مخاطبان می باشد.

با انجام تمهیدات لازم، حضور افرادی که به خاطر دلایل مختلف نمی توانند به مسجد بروند ولی می خواهند از برنامه های مسجد استفاده نمایند را فراهم نماییم.

استفاده از خیرین، صاحب نظران و اساتید دانشگاه در ترکیب شورای مرکزی و اتاق فکر کانون ومسجد در جهت جذب کمک های مادی و معنوی در تقویت برنامه و فعالیت های کانون تأثیرگذار و مهم می باشد.

بهترین زمان جذب افراد جدید جهت عضویت در برنامه ها و فعالیت های کانون های فرهنگی هنری مساجد فصل تابستان، اوقات فراغت، ماه مبارک رمضان و ماه محرم می باشد که با برنامه ریزی و مدیریت می توان از فرصت های بدست آمده(بصورت کوتاه مدت وبلند مدت) کمال استفاده را برد.

- با تشکیل شورای فرهنگی روستا با شرکت اعضا شورا از جمله دهیاری، پایگاه مقاومت بسیج، مسئول کانون و ... می توان از ظرفیت مسجد در توسعه فرهنگی روستا اقدامات شایسته ای بعمل آورد. همچنین در جهت تقویت برنامه های کانون می توان از دست اندرکاران و افراد تأثیرگذار روستا از جمله دهیار، بخشدار، مسئول پایگاه، صاحبنظران و ... در شورای مرکزی کانون بهره برد.

-در جهت خدمات رسانی به اهالی محله و جذب آنان به فعالیت های مسجد می توان با درمانگاه ها و مراکز فرهنگی جهت مشاوره و ویزیت پزشکان در محله به ویژه در مناطق روستایی و محروم از ظرفیت مسجد بهره برد.

- اطلاع رسانی مناسب فعالیت و برنامه های مسجد به عموم مردم (میدانی ومجازی )به ویژه در محله و منطقه لازم و ضروری می باشد چراکه گاهی اهالی خود محله نیز از برنامه های فرهنگی مساجد اطلاعی ندارد.

- با روحیات، علایق و سلایق متفاوت افراد به ویژه نوجوانان و جوانان باید آشنا شد و سپس برنامه ریزی برای جذب افراد بیشتر به کانون ومسجد صورت گیرد.

- با بازدید از مساجد همجوار و کانون های فرهنگی هنری موفق برای کسب تجربه مفید از آنان ،می توان از الگوها و نمونه های مناسب فعالیت فرهنگی و آموزشی به عنوان مدل فعالیت بهره مند شد.

- در راستای جذب عموم مردم به مسجد می توان با انجام برنامه های ویژه و ارائه محصولات فرهنگی در مکان های مثل قهوه خانه ها، کافی نت ها، گیم نت ها و باشگاه های ورزشی به این هدف دست یافت.

- در راستای جذب حداکثری جوانان و نوجوانان، علاقمندان جهت عضویت و ثبت نام در برنامه ها و فعالیت های مسجد می توان با هماهنگی های قبلی، فرم های ثبت نام و دفترچه راهنمای فعالیت مسجد را بصورت منزل به منزل برای ساکنین محله اطلاع رسانی و برنامه های مسجد را تشریح نمود.

- اطلاع رسانی و تبیین نقش و اهمیت مساجد برای عموم مردم از طریق شبکه های اجتماعی همچنین ازطریق چاپ پوستر و بروشور  و ... در جذب عموم مردم به مسجد تأثیر گذار می باشد.

- زمینه سازی جهت حضور مسئولان دستگاه های اجرایی در مسجد همزمان با برگزاری مراسم و نیز بازدید از کانون برای رفع مشکلات و نیز پاسخگویی به سؤالات و انتظارات ساکنان محله درجذب مسجد وآشنای بافعالیت کانون موثر می باشد.

- نصب صندوق پیشنهاد و ایده و نظر برای جلب مشارکت افراد در فعالیت ها و برنامه های کانون و نیز افرادی که بنا به هر دلیلی مایل نیستند، مستقیم انتقاد یا راهکار را اعلام نمایند، اهمیت دارد.

- ترغیب وهدایت برگزاری مراسمات وجلسات خانگی قرآن وهیئت های مذهبی درمکان مسجد .

- حضور، سرکشی و نظارت امام جماعت مساجد از فعّالیّت‌های کشاورزی، باغداری، دامداری و کسبه بازار در محلّ کار ساکنین محله ، و ترغیب وجلب مشارکت وحضور آنان درمسجد موثر می باشد.

- پیش بینی راه اندازی صندوق قرض‌الحسنه مسجد، این صندوق با همت خیرین‌، افراد مومن و متعهد و علاقمندان در مسجد تأسیس می‌گردد و با هدف اجرای سنت واقعی قرض‌الحسنه می‌باشد و در حد توان می‌تواند در حمایت و ارائه وام و تسهیلات به کارآفرینان، نیازمندان جهت مصارف مختلفی از قبیل کمک هزینه ازدواج، تهیه مسکن، جهیزیه، پرداخت بدهی و رفع مشکلات مالی و شغلی و… بچه‌های مسجد و محله پرداخت نمایید.

-. تأسیس بانک اطلاعاتی  وخدمات شغلی محله در مسجد (حضوری و غیرحضوری) در جهت ارائه خدمات رسانی شغلی اهالی بویژه برای جوانان و  جویای کاردر محله.

- از طریق هماهنگی با سازمان میراث فرهنگی و گردشگری می‌توان در برگزاری تورهای زیارتی و تفریحی و برگزاری اردو در سطح محلی، استانی، کشوری و حتی بین‌المللی فعالیت نمود بدیهی می باشد ازدل این برنامه ها می توان باتدابیر خاص خیلی از مخاطبین را جذب مسجد نمود.

 امور فرهنگی و هنری

- برگزاری برنامه ها واردوهای فرهنگی و آموزشی کاربردی وموثر (کشوری واستانی ) به همراه دعوت از اساتید برجسته و با اولویت دربرگزاری برنامه درمسجد .

- درجهت انگیزه دهی و افزایش روحیه فعالیت درمناسبت های مختلف ازجمله ۱۸ اسفند،۱۹ مهر، اوقات فراغت و... ازجوانان ونوجوانان موفق وهمچنین ازفعالان کانون مسجد تکریم وتشویق بعمل آید.

- تشویق فعالان و زحمت کشانی که باعث جذب و تعامل اعضا و اهالی محله  را منجر شده و در مقابل توجیه ، آموزش ، تذکر  به همکارانی مسجدی که ارتباط صمیمانه ومناسبی باا هالی نداشته باشند.

- بامشورت و هماهنگی امام جماعت و بزرگان مسجد در غم و شادی اهالی محله با استفاده از ظرفیت مسجد سهیم و مشارکت داشته باشیم.

- برپایی ایستگاه فرهنگی وصلواتی در جلوی مسجد درمناسبت های مختلف طول سال واستفاده از این مکان برای جذب عموم مردم به مسجد وکانون وهمچنین اطلاع رسانی برنامه ها وفعالیت های متنوع مسجد به اهالی.

- برنامه ریزی برای فعال بودن مسجد در فصول طول سال و باز بودن مسجد درساعات اوقات شرعی روزانه(صبح ،ظهر،مغرب) به همراه برگزاری نماز جماعات و برنامه ریزی برنامه های پیوستی  وکوتاه نمازجماعات توسط بچه هایی مسجد از قبیل مکبری ، توزیع قرآن و برپایی تلاوت نور و تفسیر، تکریم و تشویق نمازگزاران بویژه نماز اولی ها، خانواده های نمازگزار مسجدی ،جشن تکلیف و...برگزاری مسابقه دینی بصورت کوتاه وبرگزاری مراسم ادعیه خوانی و..

- پیش بینی برنامه ها و فعالیت های ورزشی با نشاط و سلامت برای مقاطع سنی مختلف درقالب اردوهای فرهنگی آموزشی وتفریحی.

- برگزاری دوره های آموزشی ویژه کودکان از جمله نقاشی، خوشنویسی، سرود، قرآن، قصه گویی وبازی های هوش و ... و تأمین فضای بازی و سرگرمی در جوار مسجد، در جذب و عضویت این عزیزان در کانون و شرکت در برنامه های قرآنی و دینی مسجد از برنامه های کانون است.

_برگزاری دوره های تخصصی ویژه برای تربیت و آموزش مربیان کانون در جهت توسعه آموزشی کانون فرهنگی هنری و بروز نمودن فعالیت ها وپالایش اطلاعات مربیان لازم و ضروری می باشد.

-در راستای پیوند هرچه بیشتر با اعضای شرکت کننده در برنامه های آموزشی و فرهنگی کانون ومسجد، برنامه ریزی فعالیت های فرهنگی و آموزشی باید به نوعی طراحی شود که بعد از پایان برنامه ها با اتخاذ روش های مختلف با مخاطبان بصورت حضوری و یا غیرحضوری(مجازی) و ارسال اقلام فرهنگی، تعامل و ارتباط داشت.

-پیش بینی راه اندازی کانال مجازی محله و مسجد و ارائه خدمات سامانه پیامک در مسجد و ارسال مطالب آموزشی، مناسبتی، تربیتی و فراخوان شرکت در مراسم کانون ومسجد به ویژه برای ساکنان و اهالی محله .

- در برگزاری موفق آمیز یک دوره آموزشی، انتخاب مربی یا مربیان از نقش مهمی دردفع و جذب به مسجد برخوردارند در صورتی که مربیان از توانایی و مهارت لازم برخوردار باشند نه تنها وظایف محول شده را به خوبی انجام می دهند بلکه ضعف های احتمالی در اهداف و منابع را تحت پوشش قرار می دهند و شاهد جذب افراد بیشتری در مسجد خواهیم بود.

در مساجد پرتراکم به ویژه در بخش خواهران در راستای حضور هرچه بیشتری بانوان در مسجد می توان مهد کودک و یا محل نگهداری، مواظبت از فرزندان مورد پیش بینی قرار داد.

شناسایی جوانان فعال محله، ارائه مسئولیت و هویت دادن به جوان و تعامل با والدین، خیرین، مربیان،... و جذب انها به مسجد از عوامل مهم جذب به مسجد میباشد.

تجلیل معنوی ازفعالان مساجد دربین الصلاتین از جمله تکریم معلمین، نمازگزاران کودک، نوجوان، خانواده شهدا، مفاخر، تلاشگران مسجد و یاوران نماز از برنامه های کانون است.

ارائه خدمات رفاهی، حمایتی، ورزشی از برنامه ها و فعالیت های کانون های فرهنگی هنری مساجد برای اعضا و جوانان و نوجوانان محلات می باشد. از جمله تهیه و توزیع بلیط استخر، سینما، اماکن فرهنگی، درمانگاه و ... .

دعوت از مفاخر، شخصیت ها و چهره های علمی، قرآنی،تربیتی، هنری و ورزشی جهت حضور، سخنرانی و مشاوره با اعضای مساجد بویژه در بین الصلاتین.

مهارت های مختلف جوانان و نوجوانان را باید شناسایی و نسبت به ان در مسجد مسئولیت تعریف نمود.

در کنار فعالیت های فرهنگی مسجد باید برنامه های مشاوره ای از جمله مشاوره تحصیلی و انتخاب رشته، مشاوره زندگی، حقوقی، خانواده و ... رامورد پیش بینی قرار دهیم.

یکی از فعالیت های مهم کانون های مساجد ایجاد بانک اطلاعات ایده، نظر و اتاق فکر، مشاوره در زمینه های مختلف و استفاده از نظرات گمنام و تأثیرگذار فرهنگی در محله می باشد.

- پخش و تولیدکلیپ ها ،نرم افزارها و فیلم های (قرآنی، دینی و مذهبی) تالیف کتاب ومعرفی کتاب های موفق در بین الصلاتین در زمینه های مقابله با شبهات مذهبی، معرفت افزایی و تربیت جوانان ونوجوانان به زبان هنر، اجرای برنامه های نمایش و سرود، برگزاری نمایشگاه های هنری و اجرای مسابقات مختلف وبرگزاری برنامه های آموزشی در زمینه های هنری، استفاده از امکانات روز در مراسم قرآنی و ادعیه خوانی واذان گویی و .... از عوامل مهم موفقیت کانون ومسجددر زمینه های هنر می باشد.

در مناسبت های خاص می توان با مشارکت والدین با دادن هدیه و تشویق کودکان ضمن زمینه سازی در جهت ایجاد ذهنیت و تصویر مثبت نسبت به مسجد در کودکان زمینه جذب کودکان و نوجوانان به مساجدرا بیشتر فراهم سازیم.

ایجاد مرکز  فناوری اطلاعات فرهنگی دیجیتال‌، در مسجد، این مرکز ارائه خدمات در زمینه‌های فرهنگی و فن‌آوری دیجیتال، را بر عهده دارند از خدمات قابل ارائه در مرکز فرهنگی دیجیتال می‌توان به راه اندازی ،نظارت وپشتبانی ازکانال مجازی مسجد، ارائه خدمات هنری ومجازی ،ایجاد بانک نرم‌افزارهای رایانه‌ای، بازی‌سرا و سرگرمی‌های رایانه‌ای، اینترنت پاک، محتوای سازی بهمراه بخش آموزش ازراه دور و… اشاره نمود.

تجلیل و بزرگداشت پیرغلامان، بانیان مسجد، فعالان هیئت امناء، خانواده های شهدا و ایثارگران، امام جماعت و چهره های فاخر مسجدی (گذشته و حال) که در عرصه های مختلف مسجد زحمت کشیده اند از برنامه های کانون می باشد.

برگزاری مسابقات ورزشی در کنار سایر برنامه ها از جمله مسابقه فوتسال، پینگ پنک، والیبال، کوهنوردی، بازی های محلی و ... دیدار با تیم های ورزشی در محله و دلجویی از انان و ارائه لوح سپاس و هدیه در جذب جوانان و نوجوانان به مساجد مهم و تأثیرگذار می باشد همچنین طبق توصیه پیامبر اعظم(ص) اهمیت دادن به ورزش های تیراندازی، سوارکاری و شنا از اولویت های برنامه های ورزشی کانون می باشد.

-کانون ها در راستای پیوند مدرسه و مسجد با هماهنگی مدارس جوار مساجد همکاری های مختلفی از جمله برگزاری برنامه های قرآنی، نماز جماعت، صحیح خوانی قرائت نماز، جشن تکلیف دانش آموزان، تجلیل از مربیان و معلمان، برگزاری جلسه پرسش و پاسخ و رفع شبهات، برگزاری نمایشگاه و ایستگاه نقاشی کودکان، استفاده از فضای مدارس در زمان تعطیلی، استفاده از ظرفیت های استعدادها و تیزهوشان مدرسه و برگزاری مسابقات فرهنگی و هنری را در مساجد بعمل آورد.

- عدم برگزاری جلسه هماهنگی و هم اندیشی ، طولانی بودن مراسم، نبود بانک اطلاعات مدعوین، دعوت از سخنران و مداحان غیر متخصص، عدم مدیریت در پذیرایی و موارد بهداشتی، عدم وقت شناسی در ساعت برگزاری مراسم، عدم تفکیک مکانی واحد خواهران و برادران و مقاطع مختلف سنی، سیستم نامناسب امور سمعی و بصری، عدم توانایی مجری برنامه، عدم وجودتنوع در برنامه، عدم پیش بینی خدمات بیمه ای مکان برنامه، عدم مستندسازی، عدم اطلاع رسانی و رسانه ای کردن برنامه، عدم تولید ویژه نامه و ... از آسیب های برگزاری مراسمات می باشد.

- برخی از اعضای موفق کانون های فرهنگی هنری مساجد به دلایل مختلف از جمله عنایت خداوند متعال تلاش و همت خودشان، برنامه ریزی صحیح از سوی مسجد ، کانون و خانواده در پست ها و مراکز مهم استانی و کشوری(در عرصه های فرهنگی، آموزشی، هنری) نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران قرار گرفته اند بهتر است اسامی و تصاویر این عزیزان در جهت الگوسازی و ارزش گذاری در ورودی مسجد نصب شود تا در اطلاع رسانی به مردم در جهت شناسایی فعالان مساجد که گاهی با افراد بی برنامه مقایسه می شود، مورد قضاوت قرار نگیرد. همچنین نصب قاب عکس و تصاویر شهدا، مفاخر و پیرغلامان محله و  از برنامه دیگر بچه های مسجد می تواند باشد.

در خصوص تقلید شناسی و انتخاب مرجع تقلید، معرفی سایت ها، کتب مدنظر و نیز معرفی کارشناسان در خصوص پرسش و پاسخ مسائل شرعی از برنامه های مسجد می باشد.

در جهت تقویت گروه های مختلف هنری از جمله گروه هنرهای تجسمی، نمایش، سرود، ادبیات می توان با مشاوره های هنری وستاد کانون های مساجدوهمچنین انجمن های وابسته به اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی هماهنگی لازم را بعمل آورد.

  با برگزاری مراسم افتتاحیه و اختتامیه اوقات فراغت در ایام تابستان و با دعوت از اولیا و فرزندان آنان با هدف تشریح و اطلاع رسانی جهت شرکت در مراسم های مختلف فرهنگی هنری کانون  و مسجدمی توان گام های مهمی در جذب نوجوانان و جوانان به مسجد برداشت.

با پیش بینی اماکن و اسکان ارزان قیمت و مناسب در جهت خدمات رسانی به اردوهای فرهنگی آموزشی کانون های مساجد بصورت استانی و کشوری در جهت ارائه تسهیلات به اعضای مساجد و همچنین درآمدزایی و حمایت از برنامه های کانون  ومسجد اقدام نمود.

          -در راستای تقویت استفاده از کتابخانه، می توان با بهره گیری از مشارکت های مردمی در راستای غنی سازی و ارائه کتب متنوع ، ایجاد مرکز مشاوره ، پرسش و پاسخ شبهات از جمله فلسفه نماز و ... عمل نمود.

-پیش بینی و تجهیز کتب با موضوعات متنوع در کتابخانه های مساجد از جمله کتابهای آموزشی، هنری، اجتماعی، جغرافیا، عمومی، تاریخی، مذهبی و ... ویژه تمامی مقاطع سنی عامل جذب در فعالیت کتابخانه مساجد می باشد.

- ترویج فرهنگ کتاب و مطالعه در مسجد و محله از برنامه های فرهنگی مسجد وکانون می باشد که با ارائه برنامه های خلاقانه و خاص می توان اقداماتی مختلفی بعمل آورد. از جمله معرفی کتاب در فضای مجازی ، ارسال پیامک با موضوع اهمیت کتابخوانی به علاقمندان، معرفی تازه های کتاب و ... به اعضا، اعزام فعالان مساجد به نمایشگاه های کتب مختلف استانی و کشوری، برگزاری مسابقات کتابخوانی، نقد کتاب، خاطره نویسی، قصه گویی، خلاصه نویسی، ثبت نام رایگان در کتابخانه مسجد در مناسبت ها، تجلیل از کتابخوانان مسجدی در بین الصلاتین، ارائه تسهیلات و خدمات از جمله بن کتاب به اعضای کتابخانه، پیش بینی قفسه کتاب در کنار قفسه قرآن و ادعیه در داخل مسجد، برگزاری نمایشگاه کتاب، ارائه کتاب های کمک آموزشی و تقویتی جهت استفاده در داخل کتابخانه ها، اطلاع رسانی خدمات کتابخانه مسجد در محله و ... می توان نام برد.

- برگزاری همایش ویژه والدین در مسجد و ارائه مشاوره، تبین نقش تربیتی مسجد ،اطلاع رسانی و نیازسنجی در جهت جذب فرزندان و عضویت در کانون و شرکت در نماز جماعت و مساعدت اختیاری ایشان در تجهیز و تقویت کانون ومسجد از وظایف دیگر بچه های مسجد است.

- از استعدادهای اعضای مسجد و محله که موفق به کسب رتبه و امتیاز شایسته ای در جشنواره ها، مسابقات مختلف قرآنی،فرهنگی، هنری، علمی و ورزشی و ... شده اند می توان در راستای قدردانی با ارائه لوح سپاس و هدایا تکریم نمود همچنین این موفقیت را در خبرگزاری، جراید محلی، سایت یا وبلاگ کانون، نصب پلاکارد در مسجد و محله و ... اطلاع رسانی نمود.