مردم از مرحله شخص‌پرستی و شخص‌محوری عبور کرده‌اند؛ عملکرد را می‌بینند

حجت الاسلام «حسین بستان» در گفت وگو با خبرنگار گروه دین و اندیشه خبرگزاری شبستان، با اشاره تبلور سرمایه اجتماعی مردم که در جریان تشییع باشکوه و تاریخی پیکر شهدای خدمت نمایان شد، اظهار کرد: این حضور عظیم موید چندین نکته است؛ نخست آنکه این مراسم نشان داد اقشار مختلف با وجود همه مشکلات و هجمه‌های گوناگونی که مطرح می‌شود؛ از جمله اینکه ملت دیگر علاقه‌ای به نظام ندارد، به میدان آمدند و شاهد حضور عظیم آنها در مراسم بودیم و همین حضور یعنی سرمایه اجتماعی؛ بنابراین سوالی که مطرح می‌شود آن است که چنین سرمایه‌ای که خود را در بزنگاه نشان داد، روایتگر چه چه مولفه هایی در جامعه ما است؟

عضو هیات علمی گروه جامعه‌شناسی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه ادامه داد: موارد متعددی را می‌توان در این ماجرا شناسایی کرد اما من سه مولفه را بیش از سایر موارد مورد توجه قرار داده و نسبت به آنها تاکید می‌کنم؛ نخستین مساله اعتماد است چراکه اعتماد از محورهای اصلیِ سرمایه اجتماعی محسوب می‌شود؛ این حضور گسترده مردم در مراسم دلالت بر اعتماد قوی آنها به حاکمیت و نظام سیاسی دارد، یعنی مردم بر خلاف تصورات و ادعاهایی که گاهی مبنی بر از بین رفتن اعتماد جامعه مطرح و القا می‌شوند، اتفاقا کاملا به حاکمیت اطمینان دارند.

وی افزود: اما مولفه دوم از نظر من «امید» است، این حضور گسترده بیانگر آن است که امید مردم به اصلاحِ امور و پیشرفت جامعه از بین نرفته است و اقشار مختلف بر خلاف ادعای برخی افراد ناامید نیستند، چراکه برخی در پی القای این مساله هستند که مردم هیچ چشم‌انداز روشنی را نسبت به آینده این کشور نمی‌بینند و برای صحه گذاشتن بر سخنان خود به مهاجرت‌ها و فرار نخبگان اشاره می کنند، اما در واقع آنچه که در جریان تشییع باشکوه شهدای خدمت اتفاق افتاد این تصورات را تعدیل کرده و یا حتی از بین ‌بُرد و نشان داد که اتفاقا امید تا حد بالایی در جامعه ما وجود دارد و مردم امید به اصلاح امور دارند.

حجت‌الاسلام بستان گفت: مولفه سوم که اهمیت فراوانی دارد مساله دین‌داری است که مباحث متعددی حول آن شکل گرفته و در عین حال شبهات و اشکالات مختلفی پیرامون آن مطرح می‌شود؛ از جمله برخی از این موارد آن است که جامعه ایران از دین و دینداری عدول کرده و در مسیر سکولار شدن قرار گرفته است، اما چنین بزرگداشتی برای شهدای خدمت ادعای مذکور را نفی می‌کند و نشان می‌دهد که اتفاقا فارغ از جایگاه و مسئولیت این بزرگوارانِ شهید که به عنوان رئیس‌جمهور، وزیر امور خارجه، امام جمعه و نماینده ولی فقیه خدمت می‌کردند، مردم به وجهه دینی آنها نیز توجه کردند چراکه دو نفر از شهدا روحانی بودند، این نشان‌ می‌دهد که فارغ از بحث خدمت‌گزاری به مردم، حتی بحث دین‌داری برای جامعه ما از اهمیت برخوردار است و طبیعتا اگر مردم با مساله دین و دین‌داری زاویه داشتند چنین حضوری را در مراسم رقم نمی‌زدند، این مراسم و بزرگداشت نشان داد که اعتقادات دینی مردم سر جایش بوده و محکم‌تر شده است.

عضو هیات علمی گروه جامعه‌شناسی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، با اشاره به ثمره و نتایج احیای این سرمایه اجتماعی اظهار کرد: در این عرصه می‌توان کارکردهای گوناگونی را بررسی کرد؛ طبعا در حوزه فرهنگ، سیاست، امنیت، اقتصاد می‌توانیم به تفکیک صحبت کنیم و آثار احیای سرمایه اجتماعی را که در جریان تشییع شهدای خدمت آشکار شد تحلیل کنیم به ویژه در حالتی که چنین سرمایه‌ای به فعالیت نرسیده بود و حالتی که به فعلیت رسیده است.

وی گفت: اساسا سرمایه اجتماعی در ارتباطات بین‌الملل کشور ما تاثیر بسزایی دارد، طبیعتا اگر سرمایه اجتماعی نباشد نوع نگاه قدرت‌های ستمگر و زورگوی جهانی نسبت به ما متفاوت خواهد شد، در حالی که وجود این سرمایه محاسبات آنها را به هم می‌ریزد و اگر برای ضربه زدن و حتی در سطح براندازی برنامه‌ریزی داشتند مجبور به بازنگری می‌شوند چراکه می بینند با نظامی طرف هستند که کاملا ریشه‌های عمیق و پشتوانه مردمی دارد.  

حجت‌الاسلام بستان ادامه داد: سرمایه اجتماعی تاثیر فراوانی بر مولفه‌های مختلف دارد و باید روی این اثر مهم تاکید کرد، ممکن است که برخی در این بین بگویند این حرف‌ها تکراری و کلیشه شده‌اند و در مناسبت‌های مختلف مدام تکرار می‌شوند، از جمله شعارهایی نظیر اینکه مردم به صحنه می‌آیند و توطئه‌های دشمنان را خنثی می‌کنند؛ اما واقع امر این است که مواردی از این دست یک شعار کلیشه‌ای صرف نیست بلکه واقعیت است چون جامعه ایرانی جامعه‌ای دارای تکثر است در نتیجه اقشار و گروه‌هایی در جامعه که همسو با این جریان انقلابی نیستند در مناسبت‌ها و اتفاقات مختلف به دشمن پالس و رفتارهایی را از خود بروز می‌دهند که دشمن امیدوار شود و فکر کند که اکنون شرایط برای تغییر نظام مهیا شده و مداخله براندازانه کند؛ اما وقتی مردم به صحنه می‌آیند و این اتفاقات مکرر به وقوع می‌پیوندد دیگر نمی‌توان گفت که صرفاَ شعار است بلکه واقعیت بوده و اتفاق می افتد، حضور مردم توهم دشمن را از بین می‌برد.

این پژوهشگر تصریح کرد: ابعاد دیگرِ تبلورِ این سرمایه اجتماعی در مسایل فرهنگی نمود می‌یابد، به ویژه وقتی مسئولان ما بدانند که مردم چنین حضور و اعتمادی دارند و انگیزه‌شان قوی‌تر شده و پای کار بیایند تا مشکلات فرهنگی را برطرف کنند و در واقع بدانند تنها نیستند؛ نکته دیگر مساله‌ای است که تحت عنوان شکاف نسلی مطرح می شود از جمله اینکه نسل‌های جدید دیگر با آرمان‌های انقلاب و نظام ارتباط برقرار نمی‌کنند، اما عملا در جریان تشییع شهدای خدمت خلاف این مساله را شاهد بودیم، حتی بخش‌هایی که دچار تردید و تزلزل بوده و نسبت به آینده نگاه و چشم‌انداز روشنی ندارند نیز وقتی که در این فضا قرار می گیرند از شک و تردید خارج شده و دلگرم و امیدوار می شوند که این به نظرم نکته بسیار مهمی است.

عضو هیات علمی گروه جامعه‌شناسی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه ادامه داد: البته هشدار می‌دهم که نباید نگاه یک‌جانبه به موضوع داشته باشیم و صرفا جنبه مثبت را در مورد سرمایه اجتماعی مورد توجه قرار دهیم به این معنا که مردم پس از گذشت سالها به آن بلوغ فکری رسیده‌اند و دیگر نَه شخص‌پرست و نَه شخص‌محور هستند، امروز مردم عملکرد را می‌بینند و هیچ وابستگی نسبت به شخص خاص ندارند، آنها عملکرد مطلوب دولت شهید رئیسی را دیدند که اینچنین قدردانی کردند.

وی تصریح کرد: بنابراین مسئولان باید به این نکته توجه کرده و این چنین برداشتی نداشته باشند که چون مردم با ما هستند و همراهی می‌کنند خیالمان راحت باشد چراکه اگر خطایی کردیم می‌گذرد و ...؛ اتفاقا چنین نیست و مردم دقیق هستند و اگر رویکردی که شهید جمهور و تیم‌اش داشتند تضعیف شود و مسئولان به سمت و سوی دیگری بروند طبعا مردم نیز هیچ التزام و تعبدی ندارند که آنها را صد در صد همراهی کنند، بنابراین باید از اتفاقات گذشته درس بگیریم چراکه در شرایط مختلف همه مردم در اشکال گوناگون ممکن است باعث غافل‌گیری مسئولان شوند؛ باید دقت شود که این غافل‌گیریِ ناگهانی از سوی اقشار مختلف به چه دلیل رخ داده است، بنابراین نباید نگاه سطحی نسبت به مسایل داشته باشیم و قطعا اگر رویکرد مسئولان جز خدمت باشد واکنش مردم هم متفاوت خواهد بود، در نتیجه وظیفه ما حفظ این سرمایه اجتماعی است.