به گزارش خبرگزاری شبستان از قم، دعای «صباح» که در مفاتیح الجنان آمده، دعایی با مضامین عالی است که یازدهم ذی الحجه سال ۲۵ قمری به دست مبارک حضرت امیرالمؤمنین امام علی علیه‌السلام به نگارش درآمده است.
دعای «صباح» بلندترین مضامین حکمی، عرفانی و کلامی را دربر دارد
حجت‌الاسلام والمسلمین علی اکبر خدامیان آرانی، مدرّس سطوح عالی حوزه علمیه قم با اشاره به این موضوع، اظهار داشت: دعای شریف «صباح» از دعاهای بسیار پرمحتوا و با مضامین عالی منسوب به مولا حضرت امیرالمومنین علیه‌السلام است که این دعای شریف را از پیامبر اکرم صلّی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم آموخته است و نقل شده پیامبر اکرم صلّی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم هر روز صبح این دعا را قرائت می‌فرمودند.
این پژوهشگر حوزوی با بیان اینکه مضامین این دعا بسیار فوق العاده است، تصریح کرد: علمای شیعه، این دعا را مورد بررسی قرار داده و محتوای دعا را استخراج و استنباط کرده و به شرح و توضیح آن پرداختند، این دعای شریف، بلندترین مضامین حکمی، عرفانی و کلامی را در بر دارد که در قالب الفاظ و عبارات عربی بیان شده است.
مطابقت و هم‌مضمونی دعای «صباح» با دیگر ادعیه اهل بیت(ع) نشانه اعتبار و وثاقت این دعا است
حجت‌الاسلام والمسلمین خدامیان بیان داشت: وقتی مضامین دعای شریف صباح را با دیگر دعاها مانند دعای کمیل، دعای عرفه و دعاهایی که از سوی اهل بیت علیهم السلام درباره توحید و جلال و جبروت و صفات خداوند متعال صادر شده، مقایسه می‌کنیم، مضامین این دعاها بسیار شبیه هم هستند و هم‌مضمونی محتوای این دعاها نشانه این است که همه این دعاها از یک منبع یعنی اهل بیت علیهم السلام که دارای علم لدنی از سوی خداوند متعال هستند، صادر شده است.
وی خاطرنشان کرد: این دعای شریف در طول تاریخ اسلام توسط عالمان بسیاری شرح و تفسیر شده و حتی برخی از شاعران این دعا را به زبان شعر هم درآوردند که نشان می‌دهد در برهه ای از زمان، این دعا بسیار مورد توجه علما بوده و در زمان ما هم باید مورد توجه قرار گیرد.
این دعای شریف در طول تاریخ اسلام توسط عالمان بسیاری شرح و تفسیر شده و حتی برخی از شاعران این دعا را به زبان شعر هم درآوردند که نشان می‌دهد در برهه ای از زمان، این دعا بسیار مورد توجه علما بوده و در زمان ما هم باید مورد توجه قرار گیرد.
مدرّس سطوح عالی حوزه علمیه قم تأکید کرد: در حقیقت، این دعا دارای مضامین والایی است و با بررسی ساختاری و ساختارشناسی که از این دعا انجام دادم، پنج مضمون کلی از این دعا استخراج می‌شود که این پنج مضمون در دیگر دعاها نیز به وفور وجود دارد، یعنی ساختار دعا نشان می‌دهد که با دیگر دعاها مطابقت و هم‌مضمونی دارد که نشانه اعتبار و وثاقت دعا است.
تشریح پنج مضمون اصلی و اساسی دعای «صباح»
حجت‌الاسلام والمسلمین خدامیان با اشاره به فرازهای این دعا، افزود: در فرازهای اولیه این دعا همانند دیگر دعاها به توحید و تسبیح خداوند متعال پرداخته شده و صفات سلبیه را بیان می‌کند. مضمون دوم این دعا، بیان نعمت‌های خداوند متعال است که این مضمون هم در دیگر دعاها به وفور یافت می‌شود.
وی ادامه داد: اهل بیت علیهم‌السلام توصیه کردند که هرگاه خواسته و حاجتی از خداوند رحمان داشتید، ابتدا حمد و ثنای الهی انجام دهید، بعد نعمت‌های الهی را بیان کنید که ما در این دعا می‌بینیم.
مدرّس حوزه و دانشگاه با بیان اینکه ساختار این دعا وحیانی است، گفت: سومین مضمون فرازهای این دعا، درود و صلوات بر محمد و آل محمد صلّی‌الله‌علیه‌وآله است که به ویژه در ادعیه صحیفه سجادیه بسیار دیده می‌شود. امام در سه مورد و در اواسط دعا و قبل از بیان حاجت به بیان صلوات و درود بر پیامبر و آل پیامبر صلوات‌الله‌علیهم می‌پردازد.
حجت‌الاسلام والمسلمین خدامیان آرانی اضافه کرد: چهارمین مضمون این دعا درباره مناجات و راز و نیاز با خداوند متعال و عشق بازی با خداوند است که بسیار زیبا بیان شده است. در یکی از فرازها آمده است: «إِلهِی إِنْ لَمْ تَبْتَدِئْنِی الرَّحْمَةُ مِنْکَ بِحُسْنِ التَّوْفِیقِ، فَمَنِ السَّالِکُ بِی إِلَیْکَ فِی واضِحِ الطَّرِیقِ؟ وَ إِنْ أَسْلَمَتْنِی أَنَاتُکَ لِقائِدِ الْأَمَلِ وَالْمُنَی فَمَنِ الْمُقِیلُ عَثَرَاتِی مِنْ کَبَوَاتِ الْهَوی؟ وَ إِنْ خَذَلَنِی نَصْرُکَ عِنْدَ مُحارَبَةِ النَّفْسِ وَالشَّیْطانِ، فَقَدْ وَکَلَنِی خِذْلانُکَ إِلی حَیْثُ النَّصَبِ وَالْحِرْمانِ؛ خدایا اگر رحمت تو با توفیق نیکو از ابتدا شامل حال من نبود چه کسی رهنمای من به سویت در این راه روشن می‌بود؟ و اگر مهلتت مرا تسلیم آمال و آرزوهای باطل کند، آنگاه چه کسی لغزش‌هایم را از فروافتادن در هوای نفس جبران می‌کند؟ و اگر به هنگام جنگ با نفس و شیطان، حمایت و یاری‌ات مرا واگذارد، این حمایت نکردنت مرا در آغوش رنج و محرومیت اندازد».
وی بیان داشت: در فرازهای این بخش می‌خوانیم خدایا اگر به من توفیق ندهی و رحمتت شامل حال من نشود، من چکار کنم؟ خدایا اگر خواسته هایم را به تو نگویم و اگر در طول این راه، مرا به سلامت نگه نداری، چه کسی می‌توانند مرا سالم نگه دارد، اگر تو گناهان مرا نبخشی، چه کسی از خطاهای من می‌گذرد و مورد عفو و بخشش قرار می‌دهد؟.
مدرّس سطوح عالی حوزه علمیه قم عنوان کرد: پنجمین مضمون این دعا، بیان حاجات و طلب بخشش است و همانطورکه درود و صلوات بر پیامبر اکرم صلّی‌الله‌علیه‌وآله سه بار تکرار شده، بیان حاجات و طلب بخشش نیز در سه جای دعا آمده است.
مضمون دعای شریف «صباح» وحیانی است
حجت‌الاسلام والمسلمین خدامیان آرانی تصریح کرد: اگر ما بخواهیم ساختار این دعا را مورد بررسی قرار دهیم، این دعا در پنج فصل اصلی و موضوع اساسی شامل توحید و تسبیح خداوند، بیان نعمت‌ها، درود و صلوات بر پیامبر صلّی‌الله‌علیه‌وآله، مناجات و راز و نیاز با خداوند و بیان حاجت و طلب بخشش است.
وی در پایان خاطرنشان کرد: ترتیب و اصل این ساختار پنج مضمون در اکثر دعاهایی که از سوی اهل بیت علیهم‌السلام صادر شده، وجود دارد و همین امر نشان می‌دهد که مضمون دعای شریف «صباح» وحیانی است و از سوی اهل بیت علیهم‌السلام صادر شده است. ان‌شاءالله توفیق داشته باشیم که نه تنها در تلاوت و قرائت این دعا و دیگر ادعیه اهل بیت علیهم‌السلام مداومت داشته باشیم، بلکه در فهم مضامین این دعاها بکوشیم.
نظر شما