به گزارش خبرگزاری شبستان از استان قم، حجت الاسلام والمسلمین سید محمدصادق قماشی پژوهشگر بنیاد بین المللی امامت در آستانه ماه محرم یادداشتی را با این موضوع در اختیار خبرگزاری شبستان قرار داد. متن یادداشت به شرح زیر است:
بسم الله الرحمن الرحیم
المستغاث بک یا صاحب الزمان
عملی عجین شده با سرشت مؤمنان
در فراز و نشیب این جهان دریافتم هر چه بالا رفت پایین آمد الّا پرچمت
ماه محرم فرا رسیده است. ماهی که بزرگترین مصیبت عالم را در خود جای داده است. مصیبتی که دلهای تفتیده را به آتش می کشد. همان آتشی که همیشه فروزان است و از حرارت آن کاسته نمی شود
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمودند: «اِنَّ لِقَتْلِ الْحُسَیْنِ حَرَارَةً فِی قُلُوبِ الْمُؤْمِنِینَ لَا تَبْرُدُ اَبَداً؛ شهادت امام حسین (علیه‌السلام) داغی بر دلهای مؤمنان گذاشته که هیچ‌گاه خنک نخواهد شد»
(محدث نوری، حسین، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج۱۰، ص۳۱۸)
برخی از محبان و دوستداران اهل بیت علیهم السلام تمام روزهای خود را با آرزوی رسیدن این ماه سپری می کنند. آنان تمام ایام سال به فکر برپایی خیمه عزای حضرت سید الشهداء علیه السلام، خدمت به عزاداران و بزرگداشت این ایّام هستند.
همیشه با فرا رسیدن حلول ماه محرم الحرام و اقامه عزای حضرت سید الشهداء علیه السلام از روزهای ابتدایی این ماه، سؤالاتی بیان می گردد تا برخی از عاشقان و محبان آن حضرت را از حرکت در مسیر این موج با شکوه حسینی باز دارد.
سؤالاتی از این قبیل که چرا هرساله مؤمنان نسبت به این اتفاق سوزناک می شوند و تا چه زمانی این عزاداری ادامه دارد؟ در تمام فرهنگ ها پس از وقوع حادثه برای افراد یادبود می گیرند امّا عزاداران امام حسین علیه السلام ده روز قبل از شهادتشان بر سوگ آن حضرت می نشینند! علت آنان در اقامه عزا قبل از شهادت چیست؟
عزاداری سید الشهداء آمیخته شده با سرشت مؤمنان
با کمی توجه به روایات بیان شده نسبت به تأکید بر اقامه عزا امام حسین علیه السلام و فلسفه‌ی عزاداری؛ به خوبی می توان دریافت که اقامه عزای حضرت سید الشهداء علیه السلام برای مؤمنین یک امری درونی بوده و برگرفته از سرشت آنان است.
روایت ذکر شده در ابتدای سخن به روشنی بر این سخن دلالت دارد؛ چراکه در بیان پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله علت این عزاداری ها در این روزها حرارت در قلوب مؤمنان دانسته شد.
در روایت دیگری نیز این بیان را تأیید نموده و شور و حال حسینی در این روزها را برخواسته از سرشت مؤمنان بیان می کند.
ابن خارجه می گوید: ما نزد امام جعفر صادق (علیه السلام) بودیم و نامی از امام حسین (علیه السلام) برده شد، حضرت گریان شدند و ما نیز هم گریستیم. سپس آن بزرگوار به سخن امام حسین (علیه السلام) اشاره نموده و فرمودند:
«أَنَا قَتِیلُ الْعَبْرَةِ لَا یَذْکُرُنِی مُؤْمِنٌ إِلَّا بَکَی؛ من کشته اشک هستم، هیچ مؤمنی یاد آور من نمی شود مگر آنکه گریان خواهد شد» (ابن قولویه قمی، کامل الزیارات، ص ۱۱۶)
در روایت دیگری نیز بیان شده است: روزی حضرت علی (علیه السلام) بر فرزندشان حسین بن علی (علیهما السلام) نگاهی کرده و فرمودند: «یا عَبْرَةَ کُلِّ مُؤْمِنٍ فَقَالَ أَنَا یَا أَبَتَاهْ فَقَالَ نَعَمْ یَا بُنَیَ؛ ای سبب اشک تمام مؤمنین» امام حسین (علیه السلام) فرمودند: منظورتون من هستم؟ حضرت پاسخ دادند: آری. (همان)
ابوعماره منشد نقل می کند: هیچ روزی نام امام حسین (علیه السلام) نزد امام صادق (علیه السلام) برده نمی شد مگر آنکه آن حضرت غمناک شده و می فرمود: «الْحُسَیْنُ عَبْرَةُ کُلِّ مُؤْمِنٍ؛ امام حسین (علیه السلام) سبب اشک هر مؤمن است» (همان)
در امالی صدوق بیان شده است که حضرت سید الشهداء علیه السلام فرمودند: «أنا قتیل العبرة، لا یذکرنی مؤمن إلا استعبر؛ من شهید اشک هستم، هیچ مؤمنی مرا بخاطر نمی‌آورد مگر اینکه گریان می‌شود» (صدوق، امالی، ص ۲۰۰)
در تمام سخنان یاد شده از کلام نورانی امامان علیهم السلام از ویژگی های مؤمن، گریان شدن با یاد امام حسین علیه السلام بیان شده است.
بنابراین سرشت مؤمنان ممزوج با عزای سید الشهداء علیهم السلام بوده و رابطه میان مؤمن و سید الشهداء به گونه‌ای است که به صرف یاد حضرتشان اشک بر دیدگان مؤمن جاری می سازد.
عمل به سیره و سفارش امامان علیهم السلام
روایات بیان شده از امامان علیهم السلام از علت اقامه عزاداری سید الشهداء علیه السلام از ابتدای ماه محرم پرده برداشته‌اند و با نگهی به این روایات فهمیده می شود که ائمه اطهار علیهم السلام نیز از ابتدای محرم الحرام برای حضرتشان اقامه عزا نموده و دیگران را نیز به این عمل سفارش می نمودند.
برای فهم این سخن به روایاتی در این زمینه اشاره می شود:
۱- به امام صادق علیه السلام عرض شد: آقای من! بفدایتان شوم؛ وقتی کسی می میرد یا کشته می شود جلسه نوحه‌ای برای او می گیرند.
ولی من مشاهده می کنم که شما و شیعیانتان از اول ماه محرم اقامه جلسه عزا می کنید.
حضرت فرمودند: این چه حرفی است!
«إذا هل هلال محرم نشرت الملائکة ثوب الحسین (علیه السلام) و هو مخرق من ضرب السیوف، وملطخ بالدماء، فنراه نحن وشیعتنا بالبصیرة لا بالبصر، فتنفجر دموعنا؛ هنگامی که هلال ماه محرم دمیده می شود، ملائکه پیراهن امام حسین علیه السلام را آویزان می کنند در حالیکه از ضربه های شمشیر پاره پاره شده و آغشته به خون است. ما و شیعیانمان این پیراهن را با چشم بصیرت و نه بصر می بینیم پس اشک های ما سرازیر می شود»
(علی بن حسین هاشمی، ثمرات الاعواد، ج ۱، ص ۳۷)
در این روایت نیز علاوه بر آنکه حضرت بیان می کنند که هرساله اقامه عزای سید الشهداء با قرار گرفتن پیراهن امام حسین علیه السلام در عرش صورت می گیرد، بر فطری بودن و عجین بودن عزای امام حسین علیه السلام با دل و قلب مؤمنان اشاره دارد.
در حقیقت امام صادق علیه السلام، پدیدار شدن شور حسینی مؤمنان از ابتدای ماه محرم را به علت مشاهده پیراهن خونی امام حسین علیه السلام در عرش الهی دانسته‌اند.
۲- در کتاب امالی صدوق از حضرت امام رضا علیه السلام روایت نقل شده است: ماه محرم ماهی است که مردم زمان جاهلیت جنگ و جدال را در آن حرام می دانستند. ولی در این ماه ریختن خون های ما حلال شد! احترام ما از بین رفت! فرزندان و زنان ما اسیر شدند! خیمه‌های ما طعمه آتش‌ها قرار گرفتند! اموال ما به یغما رفت! احترامی که ما برای پیغمبر خدا داشتیم مراعات نشد! حقا که مصیبت امام حسین پلک چشم ما را زخم و اشکهای ما را جاری و عزیز ما را در ارض کرب‌وبلا ذلیل و غم اندوه را تا روز قیامت دچار ما کرد.
پس گریه‌کنندگان باید بر شخصی مثل حسین گریه کنند، زیرا گریه برای آن حضرت باعث آمرزش گناهان بزرگ خواهد شد.
سپس حضرت رضا فرمود: هر گاه ماه محرم فرا می رسید پدرم خندان نبود تا ده روز از محرم نگذشته بود غم و اندوه بر پدرم غالب بود. هنگامی که روز عاشورا فرا می رسید روز مصیبت و محزونی و گریه پدرم بود و می فرمود: این همان روزی است که امام حسین صلوات اللَّه علیه در آن شهید شد!
۳- در روایت مشهور ریان بن شبیب نیز نسبت به اقامه عزا از ابتدای محرّم، فلسفه و ثواب آن به صورت مفصّل اشاره شده است. محتوای موجود در روایت ابن شبیب از این قرار است:
استحباب روزه گرفتن در روز اوّل محرم: ابن شبیب بیان می کند که در روز اوّل محرم خدمت علی بن موسی الرضا رسیدم و حضرت فرمودند: ای پسر شبیب آیا امروز را روزه گرفته‌ای؟ عرض کردم، خیر!
فرمودند: امروز روزی است که زکریا پروردگارش را خواند و گفت: «پروردگارا فرزندی پاک به من مرحمت بفرما، همانا تو دعای بندگان را می شنوی» حق تعالی دعای او را مستجاب فرمود، در حالی که حضرت زکریا در محراب بود به ملائکه فرمود: او را ندا کردند و گفتند: «خدا بشارت می دهد تو را به یحیی» پس هر که امروز را روزه بدارد و سپس دعا کند دعای او مستجاب می گردد چنان که دعای زکریا (علیه السلام) مستجاب گردید.
سید ابن طاووس با استناد به این روایت و روایات دیگر، روزه را از اعمال روز اول محرم و این روز را از ایام اجابت دعا دانسته است. (سید بن طاووس، اقبال الاعمال، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۵۵۳)
شکسته شدن حرمت محرّم و شهادت امام حسین علیه السلام: در ادامه حضرت می فرمایند: محرم ماهی بود که به خاطر حرمت این ماه، اهل جاهلیت در زمان گذشته ظلم و قتال را در آن را حرام می دانستند، پس این امت حرمت این ماه را نشناختند، حرمت پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله) را ندانستند، در این ماه با ذریه پیامبر (صلی الله علیه و آله) قتال کردند و زنان ایشان را اسیر نمودند و اموالشان را به غارت بردند پس خدا این ها را هرگز نیامرزد.
تقدم گریه بر امام حسین علیه السلام و گریان شدن کائنات در مصیبت حضرت: در فرازی از حدیث حضرت خطاب به ریان می فرمایند: «إِنْ کُنْتَ بَاکِیاً لِشَیْ‌ءٍ فَابْکِ لِلْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ (علیهما السلام) فَإِنَّهُ ذُبِحَ کَمَا یُذْبَحُ الْکَبْشُ؛ اگر خواستی برای چیزی گریه کنی، برای حسین بن علی علیه السلام گریه کن که او را مانند گوسفند ذبح کردند. همچنین برای شهادت او، آسمان های هفتگانه و زمین ها گریستند.
یاری چهار هزار فرشته و همراهی آنان با امام زمان (عج الله تعالی فرجه) : چهار هزار ملک برای نصرت و یاری امام حسین (علیه السلام) اجازه خواستند به زمین بیایند، آمدند وقتی رسیدند امر شهادت تمام شده بود. این چهار هزار ملک مأموریت پیدا کردند در کنار قبر آن حضرت باشند، شب و روز پیوسته با موی ژولیده، گرد آلود و غبار گرفته مشغول عزاداری هستند تا ظهور حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه) و تا وقتی که حضرت ظهور کنند و با شعار «یا لثارات الحسین» جزو یاوران او خواهند بود.
ثواب و فضیلت گریه و عزاداری برای امام حسین علیه السلام: اگر گریه می کنی بر حسین (علیه السلام) گریه کن که تا آب دیده بر روی صورت تو جاری شود خدای متعال تمام گناهان صغیره و کبیره تو را می آمرزد. خواه اندک باشد یا بسیار.
سفارش به زیارت امام حسین علیه السلام و پاداش آن: اگر می خواهی خدا را ملاقات کنی در حالی که هیچ گناهی برای تو نباشد پس امام حسین (علیه السلام) را زیارت کن.
تأکید بر لعن قاتلان حسین علیه السلام و پاداش آن: اگر می خواهی در غرفه عالیه بهشت ساکن شوی، با رسول خدا و ائمه طاهرین (علیه السلام) باشی، پس قاتلان حسین (علیه السلام) را لعنت کن.
آرزوی یاری حضرت و رسیدن به پاداش شهدای کربلا: اگر می خواهی مثل ثواب شهدای کربلا را داشته باشی، هر گاه که مصیبت آن حضرت را یاد می کنی بگو «یا لیتنی کنت معکم فافوز فوزا عظیما؛ ای کاش من با شما می بودم و به فوز عظیم نائل می شدم»
سفارش بر پذیرش ولایت اهل بیت علیهم السلام و آثار آن: ای پسر شبیب، اگر می خواهی با ما باشی در درجات عالیه بهشت، برای اندوه ما اندوهناک و برای شادی ما شاد باش. و «علیک بولایتنا؛ بر تو باد بر ولایت ما» اگر شخصی ولایت سنگی را پذیرفته باشد، خدای تعالی او را در قیامت با همان سنگ محشور می کند.
با توجه به آنچه در این نوشتار بیان گردید فهمیده شد شیعیان در اقامه عزای سید الشهداء علیه السلام از ابتدای محرّم الحرام، از دستورات و سیره عملی امامان خود پیروی نموده و آن را وسیله‌ای برای ابراز محبت و ارادت خود به اهل بیت علیهم السلام می دانند.
همچنین روشن شد که زمان برپایی عزای حضرتشان مصادف با به اهتزاز درآمدن پیراهن خونین حضرت سید الشهداء علیه السلام در عرش الهی است. از طرف دیگر هتک حرمت این ماه و لشکر کشی دشمن در مقابل امام حسین علیه السلام که در سخنان حضرت رضا علیه السلام به آن اشاره شده بود، از همان روزهای ابتدایی محرّم الحرام بوده است.
آخرین سخن آنکه اقامه عزای سالار شهیدان حضرت اباعبدالله الحسین صلوات الله علیه عملی است عجین شده با سرشت مؤمنان که هرگز تا أبد از شور آن کاسته نخواهد شد.
والسلام علی من اتبع الهدی
سید صادق قماشی
خرداد ۱۴۰۳
نظر شما