به گزارش خبرنگار گروه دین و اندیشه خبرگزاری شبستان: نشست «امکان الگوگیری از امام حسین (ع) در قیام‌های دوران غیبت و نقد دیدگاه مخالفان» با حضور و ارایه حجت‌الاسلام «محمد متقیان تبریزی» عضو گروه پژوهشی فقه سیاسی مرکز فقهی ائمه اطهار (ع) و نقدِ مباحث توسط حجج‌الاسلام «سید جواد حسینی گرگانی» معاون پژوهشی مرکز فقهی ائمه‌اطهار (ع) و «محمد شهبازیان» مدیر گروه جریان‌شناسی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی برگزار شد.
حجج الاسلام «سید جواد حسینی گرگانی» که در این نشست به عنوان ناقد حضور داشت، پس از استماع سخنان حجت‌الاسلام «محمد متقیان تبریزی» اظهار کرد: چند ساحت از جمله مباحث اعتقادی، کلامی، فقهی و تاریخی وجود دارد که از همه این ابعاد می‌توان موضوع را بررسی کرد، من در این مجال از بُعد فقهی مساله را مطرح خواهم کرد و دیدگاه و کلامِ صاحب جواهر را از زاویه دیگری تبیین می‌کنم؛ او در ابتدای مباحث خود و در جلد بیست‌ویکمِ جواهر که کتاب‌الجهاد است در صفحه ۱۴ بحثی را مطرح می‌کند که در اینجا به بخشی از آن اشاره می‌کنم.
وی ادامه داد: صاحب جواهر می‌نویسد: «وقد تجب المحاربة علی وجه الدفع من دون وجود الإمام علیه‌السلام ولا منصوبه کأن یکون بین قوم یغشاهم عدو یخشی منه علی بیضة الإسلام، أو یرید الاستیلاء علی بلادهم أو أسرهم وأخذ مالهم...» همچنین در صفحه ۱۵ نیز بحث را ادامه می‌دهد و در مورد حکم مقتولین در این نوع کارزار سخن می‌گوید و اینکه حکم شهید را ندارند چون دفاع کردند؛ البته خود صاحب جواهر می گوید این حرکت در مقام دفاع است و درست است که دفاع است و همه این احکام را دارد اما در واقع جهاد است و در اواخر صفحه ۱۵ می‌گوید در زمان غیبت که امام نیست اگر خوف و ترس از کیان اسلام از بین برود و اسلام محو بشود این جهاد واجب می شود تا در نهایت به بحث هدنه می رسد؛ در نهایت اینکه صاحب جواهر می‌خواهد بگوید حرکت امام حسین(ع) یک جنبه ظاهری و یک جنبه باطنی و الهی دارد.
معاون پژوهشی مرکز فقهی ائمه‌اطهار (ع) تصریح کرد: در ادامه صاحب جواهر عبارتی دارد و در مورد این مساله توضیح می دهد که برخی می‌گویند امام حسین (ع) بین صلح و جهاد مخیر بود (اما چنین نیست)؛ در واقع سیدالشهدا (ع) مخیر بین بیعت یا شهادت بود نه مخیر بین جهاد و صلح؛ مساله اینجاست که نقطه ثقل استدلال مخالفان نیز همین جا و بحث سر این است که این کار و این رویکرد بر امام حسین (ع) واجب بوده است، حال آیا ما نیز می‌توانیم بگوییم که چون بر امام واجب بوده بر ما نیز واجب است؟ صاحب جواهر می‌گوید: خیر؛ البته نه اینکه نمی شود قیاس کرد بلکه اینجا سخن در ضرورت است و شرایط تفاوت دارد؛ مثلا امام حسن (ع) صلح کرد اما حسین (ع) صلح نکرد؛ حُکم در فقه روی موضوع بار می شود، تا موضوع درست تصویر نشود نمی توان حکم فقهی را بر آن بار کرد؛ نظر صاحب جواهر این بود که هُدنه (ترک مخاصمه و آتش‌بس) را باید اینگونه تقسیم‌بندی کرد که گاهی واجب است مثل زمان امام حسن (ع) و گاهی حرام است، مثل زمان امام حسین (ع)، گاهی نیز مباح و گاهی مستحب است.
همچنین در ادامه حجت الاسلام «محمد شهبازیان» با اشاره به دیدگاه مرحوم امین‌الاسلام طبرسی در «مجمع البیان»، اظهار کرد: او ذیل آیه « ...وَلَا تُلْقُوا بِأَیْدِیکُمْ إِلَی التَّهْلُکَةِ...» که کسانی چون صاحب جواهر و علامه حلی و دیگران نیز به آن اشاره کرده اند، درباره آیه و ارتباط با امام حسین (ع) می گوید، به گمانم مرحوم امین‌الاسلام طبرسی در مجمع البیان نگاه اولیه به این بحث داشت و به این آیه اشاره کرد.
مدیر گروه جریان‌شناسی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی گفت: از نظر من از وجه توجهات در برگزاری این جلسه نگاهی است که بین برخی نویسندگان به ویژه جریانی موسوم به انجمن حجتیه وجود دارد که با تمسک به مرحوم صاحب جواهر که از بزرگان محل اتکا است، نظر خود را بیان می کنند و اینکه از بیان صاحب جواهر استفاده شود و اینکه به نوعی این تعریض زده شود که در قضایایی مانند قیام علیه ظلم و پادشاه ظالم نمی‌شود از قیام عاشورا و نهی از منکری که امام حسین (ع) مطرح کرد، الگوگیری کنیم.
وی ادامه داد: دکتر بنی‌هاشمی در کتاب «رمز عاشورا» به نکته مذکور اشاره کرده است، البته اصل این پیشینه را در بیانیه نهضت آزادی می بینیم که در ابتدای انقلاب بین مردم و انقلابیون مطرح بود که قیام امام خمینی (ره) با توجه به قیام حسینی صورت گرفته است، نهضت آزادی در واقع با استفاده از کلام صاحب جواهر مساله را بیان کردند که این سخن درستی نیست، گرچه که نهضت آزادی تقیدات شریعت زیاد برایشان مهم نیست و در تقابل با استفاده‌ای که در انقلاب اسلامی صورت گرفت، این مساله و نگاه از سوی نهضت آزادی مطرح شد اما این وجه ضرورت بحث بود.
این پژوهشگر افزود: از نظر من از جمله مباحثی که جا داشت از سوی حجت الاسلام متقیان مطرح شود این بود که مفاهیم و محل مساله باید مشخص شود تا بسیاری از پاسخ‌های بعدی به عنوان ادله برای طرف مقابل ذکر شود، برای مثال چه مرحوم محقق کرکی، چه علامه حلّی و حتی صاحب جواهر در باب هدنه بحث کردند، هُدنه بحث در صلح است و اینکه آیا باید صلح شود یا قیام؟ اگر کسی مبارزه ای را مهیا کرد، اگر در برابر سلطان جائر به خوب رسید اینجاست که هُدنه را مطرح می کنند و حتی ذیل بحث جهاد نمی برند.
حجت الاسلام شهبازیان گفت: بنابراین سخن این است که آیا امکان الگوگیری از قیام امام حسین (ع) هست؟ این سخن ارتباطی به دیدگاه صاحب جواهر ندارد و کسی نمی تواند از سخن او یا مرحوم طبرسی استفاده کند. ما در واقع به مساله امکان الگوگیری و تاسی می‌رسیم و اینکه امکان تبعیت داریم چراکه سیره حجیت دارد، از سوی دیگر انگیزه قیام امام حسین (ع) نیز مطرح است، اشتباهی که افرادی نظیر دکتر بنی هاشمی انجام دادند در بررسی کلامی در مورد اهداف امام حسین (ع) از قیام بود، برخی چون مرحوم صالحی نجف آبادی نیز گفته بودند که امام (ع) فقط برای ایجاد حکومت قیام کرد، یا برخی چون صوفیه گفتند که امام برای فدیه شدن قیام کرد تا بشر بخشیده شود و برخی نیز گفتند امام برای شهادت قیام کرد.
مدیر گروه جریان‌شناسی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی بیان کرد: به نظر من دیدگاه مقام معظم رهبری بین این دیدگاه ها درست است، دیدگاهی که طی آن بازگرداندن از خط انحراف و بازگشت به سنت و سیره نبوی و احیای امر به معروف و نهی از منکر مطرح می‌شود؛ اما فارغ از همه مواردی که اشاره شد سوال این است که هدف قیام عاشورا هرچه که در نظر گرفته شود آیا می توان از این قیام الگو گرفت؟ پاسخ آن است که: بله! باب الگو از امام حسین (ع) را کسی نبسته است.
وی گفت: امام حسین (ع) نامه ای خطاب به علما دارد که اگر قیام نکنید وظیفه تان را انجام نداده اید، نامه ای که امام (ع) به کوفه می نویسد، نامه ای که به بصره می‌نویسد و ...، می‌توان از همه این موارد نتیجه گرفت و فهمید که چرا حسین (ع) قیام کرد، این می تواند الگویی تعمیم داده شده برای ما نیز قرار گیرد.
نظر شما