شورای توسعه فرهنگ قرآنی در مرحله حذف و اضافه

به گزارش خبرگزاری شبستان، شصت و دومین جلسه شورای توسعه فرهنگ قرآنی عصر یکشنبه ۳۱ تیرماه با حضور ححج اسلام عبدالحسین خسروپناه، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی و محمد قمی، رئیس شورای توسعه فرهنگ قرآنی و رئیس سازمان تبلیغات اسلامی و سایر اعضا در دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی برگزار شد.

ارائه گزارش از طرح زندگی با آیه‌ها 

در ابتدای این جلسه و پیش از طرح دستورها، حجت‌الاسلام والمسلمین علی تقی‌زاده، رئیس سازمان دارالقرآن الکریم به ارائه گزارش کوتاهی در مورد طرح زندگی با آیه‌ها پرداخت و گفت: گام اول این طرح در ماه مبارک رمضان به مرحله اجرا درآمد و حدود ۱۱ میلیون نفر از طریق این طرح وارد مسابقات مربوط به آن شدند، این تعداد از یک تا ۳۶۰ مسابقه شرکت کرده بودند، به طوری که عدد آزمون نهایی یک میلیون و ۸۰۰ هزار نفر بود.

دبیر ستاد راهبری تدبر در قرآن کریم «روزآمد کردن» و «پیگیری امور» را دو رویکرد طرح زندگی با آیه‌ها در این ماه‌ها معرفی کرد و افزود: در زمینه روزآمد کردن، یکی از مباحث، بحث پژوهش آیات بود. در همین راستا ۲۰۰ آیه، ناظر بر مباحث اصلی و روز جامعه، انتخاب کردیم. در این زمینه و در گام اول روی منظومه فکری مقام معظم رهبری حرکت کردیم، اما برای اینکه کار با قوت انجام شود، آثار و منظومه فکری حضرت امام خمینی(ره)، شهید آیت‌الله بهشتی، آیت‌الله جوادی عاملی و مرحوم آیت‌الله مصباح یزدی را هم از لحاظ کمی و کیفی بررسی خواهیم کرد تا ببینیم این حضرات، چه آیات و روایاتی را در سخنان و در منظومه فکری خود مطرح کرده‌اند. 

رئیس سازمان دارالقرآن الکریم اظهار کرد: ناظر بر پیگیری امور هم رویکرد ما به این سمت رفت که قله اتفاق زندگی با آیه‌ها ماه مبارک رمضان است، اما مقرر شد مناسبت‌های دیگر را هم جدی بگیریم، بر همین اساس از دهه کرامت تا عید غدیر و عروج شهید آیت‌الله رئیسی و نیز ماه محرم را به آیات قرآن کریم گره زدیم و برای آن تولیدات مختلفی داشتیم. 

وی با تأکید بر اینکه بحث دانش‌آموزی را بیشتر جدی خواهیم گرفت، تصریح کرد: یک دور کل کتب درسی را با محوریت آیات بررسی کردیم تا بتوانیم یک پروژه مجزا برای دانش‌آموزان داشته باشیم، در کنار این سعی بر تقویت بحث فضای مجازی شده است.

تهیه ۱۰۰ کلیپ از کاروان قرآنی نور 

بر اساس گزارش ایکنا در ادامه این جلسه سیدمهدی مصطفوی، قائم‌مقام معاونت ارتباطات و امور بین‌الملل دفتر مقام معظم رهبری نیز به حضور کاروانی از قاریان قرآن در ایام حج اشاره کرد و گفت: امسال ۲۰ قاری ممتاز قرآن کریم از ایران به سفر حج مشرف شدند، این کاروان برنامه‌های قرآنی خوبی را در کاروان‌های ایرانی و غیر ایرانی اجرا کردند. حتی بر اساس تعامل خوبی که با این عزیزان داشتیم، تلاوت آیاتی با موضوعات اهمیت وحدت مسلمین، موضوع برائت، بحث مقابله با ظلم، مقاومت و ... را تاکید کردیم تا در قالب یک کلیپ کمتر از دو دقیقه در یک مکان مقدس مثل مسجدالنبی، مسجدالحرام، اُحُد و ... به تلاوت بپردازند.

وی افزود: این کلیپ‌ها بالغ بر ۱۰۰ عدد شده است و با ترجمه زیرنویس به زبان‌های مختلف منتشر خواهیم کرد. اگر دوستان در دستگاه‌ها کار ویژه روی این کلیپ‌ها دارند، فیلم خام نیز در اختیار آن‌ها قرار می‌گیرد. 

در ادامه این بحث سیدعلی سرابی، نماینده رئیس نهادهای قرآنی وابسته به دفتر مقام معظم رهبری در شورای توسعه فرهنگ قرآنی با اشاره به اینکه کاروان قرآنی نور همواره مورد عنایت مقام معظم رهبری بوده است، گفت: در دوره‌های اول تعداد اعضای این کاروان بالغ بر ۱۰۰ نفر بود، اما در این سال‌ها به دلیل محدودیت کاهش یافته است. 

وی افزود: برخی مسئولان در بعثه مقام معظم رهبری در امور حج اصرار داشتند با توجه به محدودیت و تراکم متقاضیان حج از تعداد اعضای کاروان قرآنی نور کاسته یا حتی این کاروان کلاً حذف شود که دفتر مقام معظم رهبری شدیداً اصرار به برقراری داشتند، چراکه از قدیم‌الایام شیعه متهم به انس کم با قرآن کریم بوده است، اعزام این قاریان به حج این ادعا را منتفی می‌کند.

سرابی اظهار کرد: متناظر با کاروان قرآنی اعزامی به حج از حدود ۱۰ سال قبل کاروانی قرآنی اربعین نیز راه‌اندازی شده و طی آن قاریان ممتاز قرآن کریم در ایام اربعین با حضور در موکب‌ها و حرم‌های مطهر ائمه(ع) به تلاوت می‌پردازند. با اطلاعات و آماری که دوستان ارائه داده‌اند، امسال در کاروان قرآنی اربعین بالغ بر ۱۵۰ قاری حضور خواهد داشت. 

بر اساس گزارش ایکنا در این جلسه حجج ‌اسلام احسان رضایی، معاون تعلیم و تربیت سازمان بسیج مستضعفین و محمدحسین پورثانی، دبیر کمیسیون آموزش عمومی قرآن کریم و معاون پرورشی وزیر آموزش و پرورش به ارائه توضیحاتی در مورد آخرین رویدادهای قرآنی این دو دستگاه که بخشی از آن مسابقات قرآن بود، پرداختند. 

تلاش برای شروع یک فعالیت راهبردی

شبیر فیروزیان، معاون قرآن و عترت وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز از شروع یک فعالیت راهبردی در دبیرخانه کمیسیون توسعه فعالیت‌های تبلیغی و ترویجی خبر داد و گفت: این کار، تدوین یک قانون جامع در حوزه ترویج حفظ قرآن کریم مبتنی بر بیانات مقام معظم رهبری در مورد تربیت ۱۰ میلیون حافظ قرآن کریم است، این قانون بسیاری از دستگاه‌ها و وزارتخانه‌ها را درگیر خود خواهد کرد، به عنوان مثال در این قانون بانک مرکزی بانک‌ها را موظف خواهد کرد که اگر موسسه‌ای قرآنی در طول سال تعداد خاصی حافظ قرآن تربیت کند، از برخی تسهیلات برخوردار شود یا وزارت مسکن موظف می‌شود بخشی از ظرفیت‌های زمین و مسکن خود را به مؤسسات قرآنی ببرد یا اینکه وزارت ارتباطات اینترنت رایگان در اختیار این قبیل موسسات قرار دهد. 

دبیر کمیسیون توسعه فعالیت‌های تبلیغی و ترویجی قرآن کریم افزود: این قانون چه از طریق مجلس چه دولت باید پیش برده شود و ما به عنوان شورای توسعه فرهنگ قرآنی نیز کار را در جبهه دیگری پیش ببریم تا در مجلس قانون خوبی در این زمینه تصویب شود. جلسات کارشناسی مربوط به این موضوع هنوز برگزار نشده و فعلاً در حد مقدمات پیش‌نویس است. 

برگزاری چهار جلسه شورای توسعه در شش‌ماه

بر اساس گزارش ایکنا در ادامه نوبت به طرح اولین پیش از دستور که ارائه گزارشی از عملکرد شش ماهه شورای توسعه فرهنگ قرآنی بود، رسید. در این بخش و به دلیل کمبود وقت حجت‌الاسلام سیدمصطفی حسینی، دبیر شورا به اختصار به بیان برخی نکات پرداخت و با اشاره به اینکه در این شش ماه با احتساب جلسه حاضر چهار جلسه شورای توسعه فرهنگ قرآنی برگزار شده است، گفت: در طول این شش ماه تکاپوی خوبی در کمیسیون‌ها برقرار شد و علاوه بر آن ارتباط بین دبیرخانه و کمیسیون‌ها نیز احیا شد. اگرچه این ارتباط احیا شده و دوستان در کمیسیون‌ها کارها را پیش می‌برند، اما هنوز به نقطه مطلوب نرسیده‌ایم. به ازای چهار جلسه شورای توسعه، کمیسیون‌ها و کارگروه‌ها باید جلسات بیشتری را برگزار می‌کردند. 

بر اساس گزارش ایکنا در بخش دیگری از این جلسه و به عنوان دومین پیش از دستور عضویت رؤسای چهار دستگاه جهاددانشگاهی، شورای سیاستگذاری ائمه جمعه، شورای فرهنگ عمومی و سازمان برنامه و بودجه به بحث گذاشته شد. 

بررسی عضویت ۴ دستگاه 

در این بخش ابتدا مخالفان و موافقان به بیان دیدگاه‌های خود در مورد عضویت رؤسای این دستگاه‌ها پرداختند که مهم‌ترین آنها به شرح زیر است:

• بحث عضویت معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان برنامه و بودجه برای مجموعه شورا بسیار مفید است.

• برخی از این دستگاه‌ها در وضعیت قبلی شورا در دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی عضو شورا بودند، اما با تغییرات صورت گرفته حذف شدند.

• مقام معظم رهبری بر بحث چابک‌تر شدن شورای عالی انقلاب فرهنگی و شوراهای اقماری آن تأکید داشته‌اند. 

• حجیم شدن شورای توسعه فرهنگ قرآنی باعث کُند شدن حرکت و تصمیم‌گیری در آن خواهد شد.

• زیاد شدن اعضای شورای توسعه فرهنگ قرآنی باعث می‌شود جلسات راحت‌تر از نصاب بیفتد و مصوبات پشتوانه رأی خوبی نخواهد داشت. 

• عضویت مجموعه‌هایی مانند شورای سیاستگذاری ائمه جمعه، دبیر شورای فرهنگ عمومی پیشنهاد خود دبیرخانه بوده است. 

• همانقدر که عضویت مجموعه‌های مختلف می‌تواند موجب اختلال شود، حضور برخی دستگاه‌ها هم موجب اختلال است. 

• برخی دستگاه‌ها که در جلسات حضور نمی‌یابند، حذف شوند. 

• برخی مسائل شکلی ما را از عمق کار بی‌بهره نمی‌کند، گاهی یک دستگاه با یک بار حضور خود به اندازه صد بار حضور یک دستگاه دیگر فایده دارد.

بر اساس گزارش ایکنا در ادامه این جلسه در مورد عضویت دستگاه‌ها به صورت موردی رأی‌گیری شد. در این بخش ابتدا حجت‌الاسلام والمسلمین محمد قمی، رئیس شورای توسعه فرهنگ قرآنی یک پیشنهاد اصلاحی در مورد عضویت رئیس سازمان برنامه و بودجه ارائه داد که بر اساس آن «رئیس سازمان برنامه و بودجه یا نماینده او در جلساتی که لازم است این سازمان حضور داشته باشد، با داشتن حق رأی حاضر شوند»، در نهایت پس از رأی‌گیری، این پیشنهاد به تصویب رسید. 

بر اساس گزارش ایکنا در ادامه در مورد عضویت جهاددانشگاهی در شورای توسعه فرهنگ قرآنی بحث و تبادل نظر شد.

در این بخش ابتدا سیدعلی سرابی، نماینده رئیس نهادهای قرآنی وابسته به دفتر مقام معظم رهبری در شورای توسعه فرهنگ قرآنی با اشاره به این نکته که جهاددانشگاهی یک نهاد دانشگاهی است، گفت: از شورای هماهنگی فعالیت‌های قرآنی در دانشگاه‌ها در شورای توسعه عضویت دارند و به نظر می‌رسد نیاز به حضور عضو دیگری از بخش دانشگاهی نیست. 

حجت‌الاسلام والمسلمین محمد قمی، رئیس شورای توسعه فرهنگ قرآنی در پاسخ به نکته مطرح شده، گفت: جهاددانشگاهی نهادی است که در بخش‌های مختلف فعالیت دارد و مخاطبان آن صرفاً دانشجویان و دانشگاهیان نیستند و فعالیت آن عمومی است، به عنوان مثال ایکنا اگرچه در تولیت جهاددانشگاهی است، اما به عنوان یک خبرگزاری عمومی فعال در حوزه قرآن کریم شناخته می‌شود و مخاطب آن صرفا دانشجویان نیستند، لذا همه فعالیت‌های آن نمی‌تواند ذیل شورای هماهنگی فعالیت قرآنی دانشگاه‌ها باشد، بنابراین احساس می‌شود، حضورشان می‌تواند موجه باشد، اما خودشان باید اعلام آمادگی کنند.

محمدحسین محمدزاده، عضو حقیقی شورای توسعه فرهنگ قرآنی با اشاره به اینکه عضویت اعضا و نهادهایی که عنصر قرآنی قوی دارند و اثرگذار هستند، بسیار مهم است، گفت: می‌توان به عضویت صرفاً خبرگزاری ایکنا به صورت ویژه و فارغ از عضویت جهاددانشگاهی نیز پرداخت.

وی به شبکه قرآن و معارف سیما و رادیو قرآن اشاره کرد و گفت: رابطه جهاددانشگاهی و ایکنا مانند رابطه رسانه ملی و شبکه‌های تخصصی قرآنی این سازمان است؛ اگر صدا و سیما در شورای توسعه عضویت دارد به خاطر فعالیت دو رسانه قرآنی آن است. 

محمدزاده تصریح کرد: خبرگزاری قرآن بر برخی زمان‌ها به حدی فعالیت پررنگ در عرصه‌های مختلف داشته است که می‌تواند نقش خوبی در شورای توسعه فرهنگ قرآنی ایفا کند. از کارنامه درخشان ایکنا با عضویت این مجموعه در شورای توسعه فرهنگ قرآنی به مثابه یک قدردانی در نظر بگیریم. 

بر اساس گزارش ایکنا پس از طرح مباحث مختلف در مورد عضویت جهاد دانشگاهی در شورای توسعه فرهنگ قرآنی مقرر شد این بحث در قالب یک موضوع کلی‌تر که به بحث عضویت دستگاه‌های جدید و حذف دستگاه‌های کم‌کارکرد و کم‌بازده از شورای توسعه اختصاص دارد، مورد بررسی قرار گیرد. 

بر اساس گزارش ایکنا در ادامه این جلسه در مورد عضویت رئیس شورای سیاستگذاری ائمه جمعه و نیز عضویت شورای فرهنگ عمومی در شورای توسعه فرهنگ قرآنی نیز بحث و تبادل نظر شد که با رأی‌ اکثریت عضویت این دو دستگاه به تصویب رسید.  

بر اساس گزارش ایکنا در بخش دیگری از این جلسه که حدود دو ساعت به طول انجامید، به اولین دستور که بررسی و تصویب پیشنهاد اصلاح دستورالعمل شورای هماهنگی و گسترش فعالیت‌های قرآنی استان‌ها و شهرستان‌ها بود، پرداخته شد. 

وضعیت پیچیده شوراهای استانی 

در این بخش ابتدا حجت‌الاسلام سیدمصطفی حسینی، دبیر شورا به برگزاری جلسات کارشناسی در این زمینه و تهیه پیش‌نویسی در همین رابطه اشاره و اظهار کرد: از سال ۱۳۹۰ بحث تشکیل شورای هماهنگی فعالیت‌های قرآنی در استان‌ها و شهرستان‌ها مطرح شد، در آن تاریخ و بر اساس تفاهم بین رئیس شورای توسعه و وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی مسئولیت برگزاری این شوراها به شورای فرهنگ عمومی سپرده شد. 

وی افزود: در جلسات کارشناسی چهار مسئله را مطرح کردیم، مسئله اول این بود که اعضای جلسات کارشناسی با اجماع بر روی این موضوع که شوراهای استانی مستقل از شورای فرهنگ عمومی برگزار شود، تأکید داشتند. مسئله دوم مسئله دبیری شوراهای استانی بود، در جلسات کارشناسی اجماع بر این بود که لزومی ندارد دبیر شورای استانی حتماً مدیر کل ارشاد، اوقاف یا تبلیغات باشد. همانطور که دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی می‌تواند یک فرد مستقل باشد، دبیر این شوراها هم می‌تواند مستقل باشد. 

حسینی با اشاره به اینکه سومین مسئله در جلسات کارشناسی بحث استقرار دبیرخانه بود، گفت: با توجه به اینکه در طول این سال‌ها کار به شورای فرهنگ عمومی سپرده شده بود، طبعاً دبیرخانه هم در ادارات ارشاد بود. در گفت‌وگوها در جلسات کارشناسی پیشنهاد شد، چون ریاست شورای توسعه فرهنگ قرآنی رئیس سازمان تبلیغات اسلامی است، محل دبیرخانه شوراهای استانی هم به مدت دو سال در ادارات تبلیغات اسلامی باشد تا رئیس شورای توسعه بهتر بتواند رصد داشته باشد و بتواند آنها را همراهی کند. 

وی اظهار کرد: یکی دیگر از پیشنهادات این بود که برای اینکه اتصال شورای فرهنگ عمومی و شورای هماهنگی در استان قطع نشود، دبیر شورای فرهنگ عمومی عضو شورای هماهنگی و دبیر شورای هماهنگی عضو شورای فرهنگ عمومی استان شود. 

در ادامه این جلسه هر کدام از اعضا به بیان دیدگاه‌های خود پرداختند که اهم این دیدگاه‌ها به شرح زیر است:

• خارج کردن فعالیت‌های قرآنی از وزارت ارشاد اشتباه راهبردی است.

• این کار هر چند مزیت‌هایی دارد، اما وقتی به لحاظ راهبردی در کنار چند مسئله دیگر قرار گیرد، تبدیل یک اشتباه و خطای راهبردی خواهد شد.

• در زمان نگارش منشور توسعه فرهنگ قرآنی به این خاطر دبیری به ارشاد داده شد که دولت عِده و عُده کافی دارد و این باعث می‌شد ساختار جدید ایجاد نشود.

• شورای فرهنگ عمومی در استان بر تمام امور فرهنگی استان سیطره دارد، کندن یک قسمت از این شورا تعارض ایجاد می‌کند.

• اگر قرار است دبیرخانه از ارشاد جدا شود، یک دبیرخانه و ساختار جدید ایجاد نشود. 

• اگر عقبه استانی درست نشود، جلسات شورای توسعه فرهنگ قرآنی و مصوبات اینجا را چه کسی در استان‌ها اجرا خواهد کرد.

• محل دبیرخانه می‌تواند شناور باشد و هر شهرستان و استان با توجه به اقتضائاتی که دارد به تشخیص امام جمعه مرکز استان، مشخص شود. 

• برای اینکه اینقدر انرژی بگذارید و دبیرخانه را جابجا کنید، همین انرژی را صرف پاسخگو کردن ائمه جمعه‌ استان‌ها کنید. 

• مصوبات شورای فرهنگ عمومی ضمانت اجرایی بالایی دارد، باید تلاش کنیم مصوبات قرآنی هم در آنجا تصویب شود نه اینکه بحث قرآنی را از آن منفک کنیم.

• حداقل یک نفر از بانوان فعال قرآنی هر استان به اعضای این شوراها اضافه شود، چرا که در میدان بخش عظیمی از فعالان قرآنی را بانوان تشکیل می‌دهد. 

بر اساس گزارش ایکنا در بخش دیگری از این جلسه حجت‌الاسلام والمسلمین محمد قمی، رئیس شورای توسعه فرهنگ قرآنی به جلسه واگذاری شورای توسعه به سازمان تبلیغات اسلامی در سال گذشته اشاره و اظهار کرد: در آن جلسه من اصلاً حضور نداشتم اما تشخیص اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی این بود که شورای توسعه به سازمان تبلیغات اسلامی منتقل شود، من تنها تأکید کردم این انتقال زمان‌دار شود، تا اگر در این امر موفق نبودیم امکان بازگشت وجود داشته باشد. پیشنهاد من این است که دبیرخانه شورای هماهنگی و گسترش فعالیت‌های قرآنی استان‌ها برای مدت دو سال به ادارات تبلیغات اسلامی واگذار شود. البته اگر در استانی شخصیت قرآنی معتبری حضور داشت، مدیرکل تبلیغات استان اختیارات را با او تفویض کند. 

پس از رأی‌گیری، اصل و کلیات این موضوع به تصویب رسید و مقرر شد جزئیات در جلسه آینده مجمع مشورتی شورای توسعه فرهنگ قرآنی مورد بررسی قرار گیرد. 

توجه بیشتر به محتوای قرآن و بحث حکمرانی قرآنی 

بر اساس در بخش پایانی این مراسم حجت‌الاسلام والمسلمین عبدالحسین خسروپناه، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی در سخنان کوتاهی با اشاره به تغییرات صورت گرفته در شورای توسعه فرهنگ قرآنی از سال گذشته تاکنون گفت: شورای توسعه یک نشاط خاصی پیدا کرده و فعال‌‎تر شده است. مباحثی که از طریق این شورا در ماه مبارک رمضان انجام شد برکات فراوانی داشت. 

وی با اشاره به اینکه لازم است شورای توسعه برای امسال اولویت‌ها و اولیه‌هایی در نظر بگیرد، افزود: این جلساتی که در سطح ساختار برگزار می‌شود، کل عمر ما را به خود اختصاص ندهد، مهم‌تر این است که چند کار عملیاتی نیز داشته باشیم. پیشنهاد من کار عملیاتی در حوزه آموزش و پرورش و حتی به صورت جدی‌تر در مهد کودک است، مجموعه‌های مردمی که برای کودکان و نوجوانان برنامه قرآنی دارند، حمایت شوند. 

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی به سفری که در سال‌های گذشته به استان فارس و بازدید از موسسه بیت‌الاحزان حضرت زهرا(س) داشته است، اشاره و اظهار کرد: دیدن کودکان و نوجوانان حافظ کل قرآن کریم در تعداد بالا در آن منطقه برای من بسیار شیرین بود.

وی با تأکید بر اینکه نمی‌خواهیم فقظ قرآن را حفظ کنیم، گفت: در این جلسات صرفاً در مورد صورت قرآن و ظاهر آن بحث می‌شود، باید از محتوای قرآن هم استفاده کنیم که مهم‌ترین این محتواها حکمرانی است. در یکی از جلسات، بحث حکمرانی را از سوره مبارکه مائده استخراج کردم و متوجه شدم قرآن ظرفیت عظیمی برای این مبحث دارد.