به گزارش خبرگزاری شبستان به نقل از سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، در این نشست سه ساعته که با حضور چند ده نفر از اساتید دانشگاه و علاقمندان به حوزه مطالعات فلسفی و تاریخ اندیشه برگزار شد، حجت الاسلام و المسلمین موسوی به تعامل دو جانبه ایران و آناتولی در تاریخ اندیشه فلسفی پرداخت.
این استاد سطح عالی حوزه علمیه قم با اشاره به دو مقطع تاریخی ورود فلسفه یونانی به فضای ایران دوره اسلامی و نیز ورود فلسفه ابن عربی به فضای پیش از حکمت متعالیه در ایران اشاره کرد تاریخ فلسفه در ایران به طرز جذابی ربط وثیقی با آناتولی دارد و این حقیقت تاریخی نشان دهنده همبستگی فکری این دو جغرافیای مهم جهان اسلام است. وقتی در نظر داشته باشیم که آناتولی میراثدار تمدن های یونانی و رومی و ایران میراثدار تمدن کهن ایرانی بوده است در این صورت اهمیت این تعاملات فلسفی بیش از پیش به چشم خواهد آمد.
موسوی با بیان این که مطالعات فلسفی از یونان به اسکندریه مصر و از آنجا به انطاکیه منتقل شده بود ادامه داد: انطاکیه برای مدتی مرکزیت فلسفی یافت و البته پس از مدتی در نتیجه فشارهای جانبی ستاره بخت آن رو به افول گذاشت به طوری که جز یک معلم فلسفه در آن مرکز وجود نداشت. دو نفر یکی اهل مرو و دیگری اهل حران از او حکمت آموختند و از انطاکیه بیرون رفتند در حالی که یک عده کتاب با خود بردند. بعد از آن ابراهیم مروزی و یوحنا بن حیلان نزد شخص مروی تعلیم دیدند. یوحنا بن حیلان استاد فارابی است که از او به عنوان استاد الفلاسفه و بانی نخستین تحرکات فلسفی در فلسفه اسلامی و ایرانی یاد می‌کنند.
موسوی در ادامه با اشاره به جایگاه ویژه‌ای که فارابی در حوزه مطالعات فلسفی و شکل گیری تفلسف در جهان اسلام و به ویژه حوزه تمدنی ایران داشت به نوع رابطه فارابی با جهان فلسفی مکتب انطاکیه پرداخت.
استاد فلسفه حوزه علمیه قم در ادامه ضمن اشاره به مکتب فلسفی ایران و تاثیری که از فلسفه پهلوی پیشا اسلامی و به ویژه مساله نور و فهم نوری از مفهوم وجود به تاثیری ژرفی که این مباحث فلسفی در موضوعات فلسفه عمومی داشت پرداخته تاکید کرد: اگرچه ریشه مباحث کلاسیک فلسفی در جهان اسلام از مسیر یونان به اسکندریه و از آنجا به انطاکیه و از آنجا به ایران و بغداد بوده است اما باید در یاد داشت که اساسا موضوعات فلسفی در جهان اسلام به دلیل عقبه فلسفی ای که در ایران وجود داشت و نیز رویکردهایی که در روم و مناطق عربی موجود بود و نیز در نتیجه نوع نگاه اسلام به موضوعات متعالی رنگ و بوی جدیدی گرفته و اساسا سطح موضوعات بسیار گسترده تر و ژرف تر از آن چیزی که وارد جهان اسلام شده بود گردید.
موسوی در ادامه سخنرانی دو ساعته خود به یک ماجرای فلسفی دیگر میان آناتولی و ایران اما این باره در دوره متاخرتر اشاره کرد. او با اشاره به زندگی محی الدین ابن عربی و جایگاه سترگ او در نظام فکری و فلسفی جهان اسلام و تاثیرات عمیقی که در ماجرای حیات معارفی جهان اسلام داشت و پس از بیان برخی از نظریات او و ارائه اجمالی از نظریه وحدت وجود به جایگاه صدرالدین قونوی در ترویج فلسفه ابن عربی اشاره کرده گفت: صدرالدین محمد بن مجدالدین اسحق قونوی ملقب به شیخ کبیر عارف و فیلسوف قرن هفتم هجری است. فرزند ناتنی و مرید ابن عربی بود. وی همچنین در ارتباط با مولوی و سعدالدین حمویه بود و با خواجه نصیرالدین طوسی و برخی دیگر از علما مکاتبه داشت. او نقش ویژه ای در انتقال معارف ابن عربی به نسل پس از خود داشت و در نتیجه این فعالیت های بود که معارف ابن عربی وارد ایران شد. پس از آن نیز این معارف در تعاطی با فلسفه مشائی و اشراقی که هر دو برآمده از خاک حوزه تمدنی ایران بودند منجر به پیدایش شخصیت سترگی همچون ملاصدرای شیرازی شد که توانست با ارائه حکمت متعالیه به سمت ایجاد یک هماهنگی میان قرآن و برهان و عرفان بپردازد.
ریاست پژوهشکده باقرالعلوم علیه اسلام در ادامه به به تحلیل و ارائه درگیری تاریخی فکری میان متکلمین و فلاسفه در جهان اسلام پرداخته و اهمیت جایگاه ملاصدرا و حکمت متعالیه را از منظر در آوردن جهان اسلام از یک بن بست فکری تشریح کرد. او همچنین به نقش ویژه ای که مرحوم امام خمینی در ایجاد حلقه مطالعات فلسفی در مکتب قم داشت اشاره کرده و ایشان را یکی از مجددین و بنیانگذاران مطالعات فلسفی و عرفان نظری در ایران معاصر که تاثیراتی در سطح جهان اسلام داشته است معرفی کرد.
موسوی در پایان سخنرانی خود با اشاره به این که امروز فسلفه متعالیه از ایران به ترکیه منتقل شده است و در نتیجه زحمات شخصیت هایی همچون مرحوم امام خمینی و علامه طباطبایی بوده است این داد و ستدهای فلسفی و فکری گام هایی در جهت ایجاد تمدن نوین اسلامی به شمار آید.
پس از سخنرانی حجت الاسلام و المسلمین موسوی، به مدت یک ساعت پرسش و پاسخ حاضران انجام شد.
این نشست نخستین جلسه از مجموعه نشست های عصر اندیشه رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در ترکیه بود که با هدف ایجاد فضای همفکری در میان اساتید و متخصصان حوزه اندیشه ایران و ترکیه برگزار خواهد شد.
نظر شما