به گزارش خبرگزاری شبستان از مشهد؛ مسجد جامع قصبه گناباد از جمله آثار تاریخی این شهر است که با گذشت بیش از ۸۰۰ سال قدمت همچنان به عنوان برگ زرینی از هویت تاریخی این منطقه در منطقه کوی شرقی موسوم به قصبه شهر خودنمایی می کند.
این مسجد یکی از اصلی‌ترین جاذبه‌های دیدنی شهر گناباد است که از نظر سبک خاص معماری ویژگی‌های قابل توجهی داشته و در طول سال‌های گذشته بارها بازسازی و مرمت شده است.
مسجد جامع گناباد، نخستین مسجد سبک خراسانی
برخلاف خیلی از مساجد در ایران و جهان که گنبد و ایوان‌هایشان با کاشی‌های رنگی پوشیده شده‌اند، در این مسجد آجرکاری‌های ساده و یک رنگ به کار رفته است.
احتمالا طبق تاریخی که بر روی یکی از کتبیه‌های آن حک شده، در سال ۶۰۹ هجری قمری ساخته شده است. پیشینه این مسجد را ابتدا متعلق به دوره خوارزمشاهیان دانسته‌اند اما پژوهش‌های بیش‌تر نشان داده این مسجد در محل مسجدی قدیمی‌تر ساخته شده و مربوط به دوره ایلخانی بوده است.
مهم‌ترین تغییرات در دوره خوارزمشاهیان در نقشۀ مساجد رخ داد و جالب این بود که خاستگاه آن تغییرات، خراسان بود. به همین دلیل «آندره گدار» شیوۀ جدید ساخت مساجد خراسان را سبک خراسانی نامیده است.
از جمله خصوصیات مسجد جامع گناباد تزئینات آجری و تلفیق آجر و کاشی و کتیبه آجری پنهانی بر دیوار شرقی ایوان مسجد است بدان معنی که چیدمان آجر از مقابل به صورت راسته به نظر می‌آید در حالی که از زاویه ۴۵ درجه کتیبه ای با مضمون "الله الله" ظاهر می‌شود.
این مسجد از جمله مساجد معدودی است که هنوز کاربری عبادی خود را حفظ کرده است و با گذشت بیش از ۸۰۰ سال همچنان در آن نماز اقامه می شود.
مسجد جامع گناباد یک صحن، یک رواق و دو شبستان دارد که شبستان اول در شرق ایوان جنوبی و شبستان دومی در شرق ایوان شمالی است.
تخریب مسجد در زلزله
در تاریخ ۹ شهریور سال ۱۳۴۷ زلزله مهیبی کاخک گناباد را لرزاند و در جریان این حادثه، این مسجد تخریب و تنها گنبد مسجد سالم ماند.در این زلزله کتیبه ایوان جنوبی که جمله "لا اله الا الله محمد رسول الله" روی آن به خط کوفی نوشته شده است شکسته شد و و نام سازنده آن نیز از میان رفت.
در سال ۱۳۵۳ بنا تا حدودی مرمت و بازسازی شد و در حال حاضر نیز ۶۰ درصد بنای مسجد بازسازی شده است.
مرمت مجدد مسجد
امسال نیز به همت سازمان میراث فرهنگی و همراهی مردم و خیرین بازسازی این مسجد تاریخی مجدد کلید خورده است. رییس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گناباد در خصوص مرمت این بنا با تاکید براینکه یکی از برنامه های سازمان میراث فرهنگی احیای مراکز تاریخی به خصوص مساجد تاریخی است گفت: در ۱۸ ماه گذشته ۳۷ تفاهم نامه با مشارکت مردم و دستگاه‌های اجرایی این شهرستان، امضا شده و در حال اجرا است.
حمیدرضا محمودی قوژدی افزود: مشارکت مردم و نهادهای دولتی و خصوصی در حفاظت، صیانت، حراست، مرمت، احیا و مدیریت بناهای تاریخی به‌عنوان سیاست مهم و محوری وزارت میراث فرهنگی می‌تواند عاملی مهم و تاثیرگذار در توسعه پایدار و رهایی از درآمدهای نفتی باشد.
وی با اشاره به تخصیص ۶۰ میلیارد ریال، امسال از محل اعتبار تملک دارایی برای مرمت آثار تاریخی این شهرستان، گفت: با صرف این اعتبار مرمت مجموعه میراث قنات جهانی قصبه شامل سردر ورودی، فضاهای فوقانی راه چینه منتهی به ورودی ۲، فنس‌کشی بخشی و پارکینگ آن انجام می‌شود.
او ساخت برج نوری، اصلاح نورپردازی و تابلوهای معرفی سایت قنات جهانی قصبه، مرمت و احیای خانه موزه نبی پور، مرمت مسجد جامع قصبه، موزه‌ها و مدرسه نجومیه، بازسازی خانه تاریخی رحمانیان، مرمت و ساماندهی مامورسرا و محوطه سازی ضلع شمالی مسجد جامع قصبه را از جمله اقدامات بازسازی آثار تاریخی شهرستان گناباد برشمرد.
محمودی قوژدی آثار تاریخی گناباد که تعدادی از آن‌ها به بهره‌برداری رسیده است را شامل آب‌انبار مسجد جامع کاخک، مقبره دلویی، مسجد دیزق، حوض خانه خواجه بیدخت، بازار تاریخی بیدخت، حمام کلات، خانه و سراچه حاجی معین بیدخت، بقایای معماری قلعه عمرانی، چهارتاقی قوژد و ... ذکر کرد.
وی افزود: از مجموع ۲۵۰ اثر تاریخی شناسایی شده در گناباد، ۱۷۷ اثر در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است که در این میان قنات قصبه به عنوان تنها اثر ثبت شده خراسان رضوی، در فهرست آثار جهانی یونسکو به عنوان شاهکار بشری و نمادی از سخت کوشی مردم کویر برای دست یافتن به مایع حیات در این خطه از دوران هخامنشی به یادگار مانده است.
پایان پیام/
نظر شما