خبرگزاری شبستان-خراسان جنوبی؛ زینب روحانی مقدم- ماه محرم و صفر که می شود حال و هوای خاصی در کوچه پس کوچه های شهرهای ایران به خصوص بیرجند حاکم می شود و بوی روضه و اسپند و چای روضه اباعبدالله الحسین علیه السلام به مشام می رسد.
طی این دو ماه به خصوص در ماه صفر، برگزاری روضه های خانگی در شهرها رونق می گیرد و از هر خانه ای صدای گریه بر مصائب اهل بیت علیهم السلام به گوش می رسد.
بوی اسپند که در کوچه ها می پیچد نوید برگزاری روضه های خانگی می دهد. روضه هایی که از قدیم الایام رونق داشته و سینه به سینه به نسل های آینده منتقل شده است و اکنون نیز چراغ این روضه ها روشن مانده است.
*روضه های خانگی؛ هیئت های بی نشان و بی علامت
اگرچه برگزاری جلسات روضه خوانی مربوط به صدر اسلام است، اما به دلیل مظلومیت شیعه و مخالفت حکومت ها، نخستین جلسه روضه خوانی علنی برای امام حسین(ع) در قرن چهارم و در دوره آل بویه برگزار شده است.
بی تکلفی و سادگی این مراسم ها باعث حضور هر قشر و هر طبقه ای می شود که در نزدیک شدن قلب‌ها به هم مؤثر است؛ ساده ترین، کم خرج ترین و شاید خالصه ترین محفل های این روزهای عزاداری در کشور، همین «روضه های خانگی» هستند.
شاید تنها روضه ها و هیأت های بی نشان و بی علامت، همین روضه های خانگی باشند که برای اطلاع رسانی پرچم و بنر ندارند بلکه مردم دهان به دهان به یکدیگر خبر می دهند که فلان روز در فلان منزل روضه خانگی برپا است.
با توجه به اهمیت برگزاری روضه خانگی و آسیب ها و برکات این جلسات به سراغ یکی از کارشناسان حوزه دین رفتیم. گفتگوی اختصاصی حجت الاسلام محمدرضا غفوری-دانش آموخته درس خارج حوزه علمیه قم- با خبرنگار خبرگزاری شبستان از خراسان جنوبی را به شرح زیر می خوانید؛
۱- در مورد تاثیر برگزاری روضه های خانگی در جامعه بفرمایید؟ اساسا روضه های خانگی برای ذکر مصائب و معارف اهل بیت علیهم السلام از توصیه ها وسفارشات موکد خود اهل بیت علیهم السلام است که اینگونه باشیم و قطعا تاثیرگذار و مفید است.
مجالس عزا در مساجد را به هر حال در آموزه های دینی داریم اما برپایی روضه خانگی در کلام اهل بیت علیهم السلام آمده است. از این ظرفیت می توانیم برای گسترش معارف دینی استفاده کنیم چرا که روضه خانگی همچنین جایگاهی دارد.
درباره روضه های خانگی اگر از زاویه اهمیت اشک ریختن و گریه کردن و ثواب چشمگیر بیان شده در این زمینه نگاه کنیم اهمیت این جلسات و تاثیر خیر آن در رشد معنویت، شخصیت و انسانیت را می توان درک کرد.
اساسا روضه های خانگی باعث ایجاد فضایی برای بیان مسائل دینی و حفظ دین و جلوگیری از فراموشی یک سری احکام و فراگیرشدن خدمت به اهل بیت علیهم السلام می شود.
در روضه های خانگی هر کسی بانی است و تلاش می کند برای اهل بیت علیهم السلام کاری انجام دهد. مومنین دور هم جمع و از حال هم باخبر می شوند و نیازهای یکدیگر را رفع می کنند و گاهی اوقات با محوریت فرهنگ اهل بیت علیهم السلام در این جلسات تصمیمات مهمی گرفته می شود.
در این مجالس فرزندان و افراد خانواده تربیت می شوند و ابعاد مختلف اجتماعی، علمی و فرهنگی و اقتصادی و ... از ثمرات برگزاری روضه های خانگی است.
۲- برای ترویج برگزاری روضه های خانگی چه اقداماتی باید صورت گیرد؟ باید سعی کنیم تا مانع ترویج برگزاری روضه های خانگی نشویم چرا که ذکر اهل بیت علیهم السلام و مصائب و معارف و اخلاق آنان خود به خود گسترش پیدا کند. سعی کنیم تا مانع نباشیم.
مراقب باشیم تا عمل ما مانع سرافکندگی اهل بیت علیهم السلام راجع به برگزاری مراسماتی همچون روضه های خانگی نشود. طوری عمل کنیم که عمل ما سالم و مورد رضایت اهل بیت علیهم السلام باشد.
این موضوع سبب می شود تا خود به خود این جلسات دوست داشتنی شود و ترویج پیدا کند. باید رفتار و معارف اهل بیت علیهم السلام را به درستی و به دور از تعصبات و تفکرات مادی منتقل کنیم. این موضوع به ترویج و گسترش روضه های خانگی کمک می کند. اگر آسیب ها و موانع را برطرف کنیم این مجالس باعث تعمیق و گسترش معارف اهل بیت علیهم السلام در جامعه خواهد شد.
۳- اکنون وضعیت روضه های خانگی در جامعه چگونه است؟ اگر از دو شاخصه کمیت و کیفیت استفاده کنیم می توانیم بهتر و شفاف تر و روشن تر این موضوع را بررسی کنیم. از لحاظ کمیت و تعداد جلسات روضه های خانگی باید بگوییم که رابطه مستقیمی با مناطق مختلف دارد و هر چه ظواهر دنیایی بیشتر می شود تعداد این مجالس کمتر می شود و می بینیم که در بین افرادی که برخورداری مالی دارند برگزاری این جلسات در بین آنان کمتر است.
مردمی که به لحاظ مالی در درجات پایین تر قرار دارند دلدادگی آنان برای اهل بیت علیهم السلام و برگزاری این جلسات بیشتر است. متاسفانه غفلتی که مادیات ایجاد می کند سبب می شود تا تعداد برگزاری روضه های خانگی را تحت الشعاع خودش قرار دهد.
از لحاظ کیفیت باید بگوییم که سطح مراسمات و روضه های خانگی عموما در وضعیت خوبی به سر نمی برد. گاهی روضه های خانگی فضا را برای تفاخر و به رخ کشیدن ها برگزار می شود و گاهی سبب ترویج خرافات دینی به شکل های مختلف می شود. در واقع باید بگوییم که وقتی ملاک ها و افق دید افراد متفاوت با نگاه اهل بیت علیهم السلام است برخی از افراد این جلسات را وسیله ای قرار می دهند تا خود را جا بیاندازند و به رخ بکشانند.
۴- روضه های خانگی چه آسیب ها و برکاتی دارد؟ بعضی از مجالس خانگی باعث ترویج خرافات می شود و تحریف دین را ایجاد می کند و ظاهرگرایی را جا می اندازد و فراموشی عمق معارف دینی را به دنبال دارد. برخی افراد فقط به خاطر انگیزه های مادی این جلسات را برگزار می کنند و تعداد نفرات و پذیرایی برای آنان مهم می شود و این نوع ملاک ها، مورد پسند اهل بیت علیهم السلام نیست.
متاسفانه در برخی از جلسات راه برای گناهانی همچون غیبت باز می شود و به نوعی می توان گفت برخی افراد با برگزاری این جلسات دچار غرور و توقع از اهل بیت علیهم السلام می شوند در حالی که باید آن را توفیقی از جانب اهل بیت علیهم السلام بدانند.
اولین برکت برگزاری روضه های خانگی و اصلی ترین آن بحث ایجاد معنویت در خانه است و فضا را طهارت می دهد و تربیت و رضایت الهی از دیگر برکات برگزاری این مجالس است. در این راستا فضایی ایجاد می شود تا به دستورات اهل بیت علیهم السلام عمل کنیم و سبب رواج علم دین و احکام و عقاید و معارف اسلام می شود و فهم دینی را بالا می برد.
۵- در روضه های خانگی بیشتر به چه مسائلی باید وعاظ بپردازند؟ موضوعات مناسبتی همواره جزو مهمترین و تاثیرگذارترین موضوعات بوده است چرا که آمادگی پذیرش ذهنی و قلبی وجود دارد.
یکی از جمله موضوعات مورد نیاز امروزی که می توان در این مجالس پرداخت بحث اصلاح روابط خانواده و خطرات فرهنگی و اجتماعی و بایسته های شرعی و بیان راهکارهای دینی برای تحکیم و افزایش نشاط خانواده است.
وعاظ در روضه های خانگی باید تاریخ صحیح اهل بیت علیهم السلام را بیان کنند و جلوی انقطاع تاریخی را بگیرند. اگر جدای از تاریخ باشیم قطعا آسیب می بینیم.
۶- بانیان روضه های خانگی باید چه نکاتی را رعایت کنند؟ بانیان روضه های خانگی تا حد ممکن باید مراعات ضعیف ترین شرکت کننده را به لحاظ مالی داشته باشند و اکر قرار است مجلسی برگزار و سبب تحقیر عده ای شود از برگزاری آن اجتناب کنند. لازم است که هر کسی به اندازه توان خودش فکر نکند بلکه به اندازه سطح عموم مخاطبان عمل کند و از رفتارهایی که باعث ایجاد انحراف و مادی گرایی در دین می شود پرهیز کنند. اگر مجالس اهل بیت علیهم السلام با انواع و اقسام مادی گرایی از جمله لباس ها و پذیرایی های خاص عجین شود لطمه زیادی خواهد زد.
حتما بانیان از یک فرد عالم دینی دعوت کنند تا علم و آگاهی دینی و شرعی افراد رشد یابد. متاسفانه برخی افراد فقط به دنبال این هستند تا یک روضه ای خوانده شود. خطر بزرگی است تا مجالس را فقط به سینه زنی اختصاص دهیم و از علم آموزی دینی غفلت کنیم.
۷- برخی افراد سفره های تجملاتی به اسم ائمه اطهار علیهم السلام می اندازند، نظر شما چیست؟ از تجملات و خارج از عرف بودن مجالس روضه های خانگی شدید منع شده است و تبعات زیادی به دنبال دارد و به انواع و اشکال مختلف، افراد را وارد رقابت های منفی می کند. این موضوع باعث فاصله گرفتن برخی از افراد از روضه های خانگی می شود و تجملات سبب می شود تا ارزش و معنویت عمل لمس نشود و تاثیر مثبت خودش را نگذارد.
همین طور باعث ایجاد هزاران عیب اخلاقی از جمله تفاخر، حسادت و ... می شود و مورد رضایت اهل بیت علیهم السلام نیست و کمیت و کیفیت را به شدت پایین می آورد و لطمه های زیادی به عمق نظام خانواده وارد می کند.
نظر شما