«سعدالله زارعی» در گفت‌وگو با خبرنگار گروه دین و اندیشه خبرگزاری شبستان، درباره ریشه ها و پشت صحنه کودتای ۲۸ مرداد، اظهار کرد: در مورد کودتای ۲۸ مرداد چند نکته را باید مورد توجه قرار دهیم؛ نخست آنکه بعد از ملی شدن صنعت نفت که یک اقدام نهضت‌گونه و در راستای دفاع از منافع و منابع یک کشور بود، غربی‌ها احساس خطر کردند چراکه چنین پدیده‌ای را برای خود بسیار خطرناک دانسته و معترض بودند، تصور آنها این بود که چنین رویکردی قابل سرایت به کشورهای دیگر است کمااینکه در اولین تظاهراتی که در رابطه با ملی شدن کانال سوئز مصر در این کشور به وقوع پیوست شعارهایی شبیه به شعار ملی شدن نفت ایران داده می‌شد و در تظاهرات عکس دکتر مصدق نیز حمل می شد.
استاد علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی(ره) ادامه داد: این مسئله غربی‌ها را ترساند و برای آنکه چنین جریانی را سرکوب و به تعبیری در نطفه خفه کنند سرنگونی دولت ایران را در دستور کار خود قرار دادند؛ در نتیجه، این کودتا اقدامی بود که برای رفع نگرانی جدی مشترک غربی‌ها به ویژه آمریکایی‌ها و انگلیسی‌ها انجام شد؛ نکته دوم این است که نهضت نفت برای بقای خود نیازمند ساختارسازی متناسب بود و دولت دکتر مصدق که دولت ملی بود و واقعا هم شعار محدود کردن سلطنت را می‌داد نیاز به نهادسازی داشت تا بتواند با تکیه بر این نهادها از بقای خودش دفاع کند اما این کار انجام نشد و نهضت نفت در همان حد یک نهضت سیاسی باقی ماند؛ این در حالی بود که طرف مقابل مصدق دارای ساختارهای لازم بود و با استفاده از ساختارهای خودش می‌توانست هر چیزی را برگرداند و در آخر هم برگرداند.
وی افزود: نکته سوم که اهمیت بسیار دارد آن است که جریان مصدق یک جریان کم‌عمق از حیث اجتماعی بود، سطح پرواز جبهه ملی یک سطح پرواز صرفا سیاسی بود و لذا جبهه ملی نتوانست در روزی که باید جمعیت را به کف خیابان بیاورد برای آنکه از نهضت نفت و رهبر نهضت نفت دفاع کند چنین عمل کند، لذا نهضت نفت و دولت مصدق با حداقل تلاشی که آمریکایی‌ها و انگلیسی‌ها و رژیم پهلوی انجام دادند موفق به شکست نهضت نفت شده و محمدرضا شاه قدرت را دوباره به دست گرفت.
زارعی در ادامه تأکید کرد: اما نکته چهارم اینکه از نظر تحلیل سیاسی رهبر نهضت دارای ضعف تحلیل بود، مصدق به آمریکا اعتماد کرد در حالی که آمریکایی‌ها در نزاع بین ایران و غرب هرگز طرف ایران را نمی‌گرفتند اما دکتر مصدق این مساله را با ساده‌انگاری نسبت به رقیب‌اش کنار گذاشت و توجهی نکرد و مثل یک بازیکن آماتور در مقابل بازیکن حرفه‌ای عمل کرد لذا کنار زدن مصدق انجام شد بدون آنکه هزینه چندانی داشته باشد.
این پژوهشگر علوم سیاسی با اشاره به درس‌هایی که کودتای ۲۸ مرداد برای جامعه امروز دارد، تصریح کرد: همه چهار عنصری که اشاره کردم درس‌هایی است که به کار امروز ما می‌آید، همین الان نیز عده‌ای به اسم فرهیخته و روشنفکر پیشنهاد می‌کنند که برای مقاومت در برابر آمریکا باید با اروپا هماهنگ شویم، این در حالی است که همان طور که در دوره مصدق در عمل، تفاوتی میان انگلیس و آمریکا نبود امروز هم تفاوتی میان آنها نیست و ما نمی‌توانیم با تمسک به برخی اختلافاتی که بین آمریکا و اروپا وجود دارد و در هنگام مواجهه با ما کاملاً این اختلافات کنار می رود، سیاست خارجی خود را تنظیم کنیم، مساله آن است که اندیشه و فکر غرب نسبت به ما تغییر نکرده است و ما نباید این مساله را فراموش کنیم.
وی در پایان خاطرنشان کرد: بیش از ۷۰ سال از کودتای ۲۸ مرداد گذشته است اما هیچ تفاوتی در روش و منش اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها دیده نمی‌شود، ما باید بیدار باشیم و بر اندیشه و فرهنگ و سنت دیرینه خود تکیه کنیم.
نظر شما