به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری شبستان، «خوزستان» به عنوان نماد مقاومت در دوران دفاع مقدس شناخته می شود اما خوزستان تاریخ بلندی در مقاومت در طول دوران های مختلف داشته است، باید به خوزستان سفر کرد و از سینه آدم‌ها، مکانها، قلعه‌ها، شعرها، قصه‌ها، موسیقی ها، دشت‌ها، کوهها درباره مقاومت مردمان این دیار در مقابل مهاجمان شنید.
در نقش اقوام خوزستان و مکانها و رویدادهای مرتبط با حوزه گردشگری مقاومت و البته با گریزی به آدم‌ها، ادبیات و موسیقی مقاومت باید روزهای متمادی حرف زد و کتابها نوشت و آثار فاخر نشر داد.
خوزستان با وجود اقوام مختلف در خود و برای پاسداری از سرزمین مادری خود و دفاع از مرزهای کشور در دوره های تاریخی تا به اکنون مقاومت‌های بسیار از خود بر جای گذاشته‌اند که این مقاومت‌ها یا در آثار نوشتاری ثبت شده و یا سینه به سینه نقل شده است.
همزمانی هفته دفاع مقدس و هفته گردشگری بهانه ای شد تا با «مجتبی گهستونی»، روزنامه‌نگار، فعال میراث فرهنگی، گردشگری و محیط زیست و از بانیان طرح گردشگری مقاومت در خوزستان به گفتگو بنشینیم که در زیر می آید:
گردشگری مقاومت در استان خوزستان چگونه شکل گرفت؟
دو سال پیش ما در حال برگزاری همایشی با موضوع نخستین مسابقات آزاد ملی مهارت گردشگری بودیم که بنده از داوران آن بودم. در این همایش میهمانانی از تهران دعوت شده بودند که در آن برنامه از گردشگری مقاومت صحبت کردند؛ ما نیز اعلام آمادگی کردیم تا برنامه هایی را با موضوع گردشگری مقاومت برگزار کنیم و موضوع گردشگری مقاومت را که به مقاومت در طول تاریخ می پردازد و صرفا محدود به یک مقطع تاریخی خاص نیست، پیگیری کنیم؛ از این رو به بررسی و مطالعه در این خصوص پرداختیم و در نهایت پس از گفت و گو با دوستان و صاحب نظران مختلف تصمیم به ورود در این حوزه گرفتیم. نشست های مختلف ما در این حوزه منجر به برگزاری رویدادی به نام «نکوداشت بی بی لوعه» بود که یک زن ۱۰۷ ساله بود.
«بی بی لوعه» از زنان تاثیر گذار خوزستان در دوران مقدس است درباره نقش آفرینی این بانو در دوران جنگ چه می دانید؟
این بانو که در حال حاضر ۱۰۸ سال سن دارند جزو تاریخ زنده منطقه در شهر «دارخوین» از توابع شهرستان شادگان است. بانو بی بی لوعه در دوران دفاع مقدس به رزمندگان خدمت می کردند و به همین خاطر ایشان را مادر رزمندگان می نامیدند. ما از ایشان تندیسی ساختیم و همایش ها و سمینارهای مختلفی در آن مقطع ساخته شد. وزارت میراث‌فرهنگی خانه بی بی لوعه را به عنوان محل گردشگری مقاومت ثبت کند. چون هم خانه محل زندگی این «زائره» خالی از عناصر میراثی نیست و هم اینکه ایشان نماد پایداری است. بی بی لوعه شخصیتی نمادین است که می‌توان به واسطه او گردشگری مقاومت را با «دارخوین» پیوند داد؛ به واسطه این «مادر»، می‌توان ظرفیت‌های گردشگری آبی و گردشگری نفت را هم معرفی کرد.
گردشگری مقاومت به صورت عملی از چه زمانی در خوزستان اجرایی شد؟
سنگ بنای گردشگری مقاومت از مسابقه آزاد ملی مهارت گردشگری آغاز شد و سپس منجر به اتفاقات دیگری شد. برای پیاده سازی گردشگری در کشور باید از متخصصان و متولیان امر استفاده کرد یعنی هم باید از کارشناسان و هم باید از افرادی که در این زمینه تجربه داشته و در بطن کار بوده اند، استفاده شود.
گردشگری مقاومت برای توسعه نیاز به چه ساز و کارهایی دارد؟
در حوزه گردشگری مقاومت ما نیاز به پژوهشگرانی داریم که در حوزه تاریخ محلی کار کرده باشند، رویدادها و اتفاقات مختلف و شخصیت های تاثیرگذار تاریخی را بشناسند. وجود این افراد در کنار فعالان و کارشناسان گردشگری یک امر ضروری است تا از طریق بتوان سازوکارهای تحقق یک گردشگری را فراهم کرد. تهیه مستندات، تهیه محتواهای ارزنده و جالب و تهیه یک اطلس برای رسیدن به نقشه راه جزو سازوکارهایی است که باید محقق شود. در حال حاضر در سطح کشور نقشه ای در ستاد مرکزی گردشگری مقاومت تشکیل شده که در آن چهره های شاخص گردشگری هر استان معرفی شدند. این نقشه باید گسترده تر شود تا به یک اطلس، نقشه و درخت کاملی تبدیل شود. وجود چنین نقشه ای می تواند سازوکارهای ما را برای پرداختن به موضوع مهمی چون گردشگری مقاومت سوق دهد.
آیا بین گردشگری مقاومت و گردشگری دفاع مقدس تفاوتی وجود دارد؟
باید بین گردشگری مقاومت و گردشگری دفاع مقدس تفاوت قایل شد. گردشگری دفاع مقدس در دل گردشگری مقاومت است و گردشگری مقاومت فراتر از یک دوره تاریخی فعالیت می کند و به نقش آدم های تاثیرگذار در طول تاریخ برای حفاظت از ایران و برای مقاومت در مقابل تهاجم دشمنان می پردازد که این کار بسیار ارزنده ای است. ریشه امتداد فعالیت های رزمندگان، شهدا و ایثارگران در طول هشت سال دفاع مقدس را می توان در گذشته و در امتداد همه مقاومت هایی که در طول تاریخ برای حفاظت از ایران صورت گرفته، ببینیم. باید به این نکته دقت داشته باشیم که وقتی از گردشگری مقاومت صحبت می کنیم یعنی به مقاومت در طول تاریخ می پردازیم و به اعتقاد من این موضوع باید خیلی مورد توجه قرار گیرد و ارزش و اهمیت هر مقاومتی کمرنگ و یا نادیده گرفته نشود.
مقاومت بخشی از فرهنگ و هویت ملی ماست و تاریخ ایران پر از دلیرلاانی است که در مقابل تهاجم به ایران جانانه مقاومت کرد، چگونه می توان از ظرفیت شخصیت های تاریخی در گردشگری استفاده کرد؟
در ابتدا تمام ظرفیت ها که شامل افراد، مکان ها و رویدادها می شود را باید شناسایی کرد؛ سپس باید با تهیه اطلس و محتواهای مختلف فرهنگی و ادبی، موزه های زنده و پویا و خلاقانه ای را راه اندازی کرد، همچنین توجه به مکان رویدادها و شاخص کردن آنها و معرفی شان به عموم جامعه می تواند بخشی از ظرفیت هایی باشد که ما از آنها بهره می بریم و باید در حوزه گردشگری مقاومت از آنها استفاده کرد؛ به طور مثال ما در اهواز ۵۳ نقطه داریم که در زمان دفاع مقدس دارای ارزش و اهمیت بسیاری بودند. همچنین در دوران حکومت پهلوی محل هایی برای مقاومت در برابر تهاجم دشمن در نظر گرفته بود. همین طور در اطراف شهر اهواز ما کوهی به نام «المنیور» داریم که جهاد عشایر عرب در آنجا صورت گرفته بود. اینها مکان رویدادهایی هستند که باید مورد توجه قرار گیرند؛ ضمن اینکه در دوران معاصر در یکی از خیابان های اهواز پایه برقی وجود دارد که در دوران دفاع مقدس بر اثر کمانه کردن گلوله به آن سینه فردی را بشکافد و او را شهید کند. برادر آن شهید اولین کتاب ادبیات جنگی را به نام زمین سوخته نگارش کرد و او کسی نیست جز «احمد محمود». در این زمینه سفرنامه ها منابع بسیار مهمی هستند که می توانند به استخراج این مکان رویدادها و اسامی افراد تاثیرگذار در حوزه مقاومت در مقابل دشمن کمک کنند. ما همه اینها را باید شناسایی کرده، تبدیل به محتوا کنیم، اثر هنری خلق کرده و موزه راه اندازی کنیم تا از مکان رویدادهای خود حفاظت کنیم. با انجام این امور می توان از این ظرفیت ها برای گردشگری مقاومت استفاده کرد.
مقاومت خوزستان در مقابل بیگانگان در آثار فرهنگی و هنریی چگونه روایت شده است؟
ادبیات داستانی و شعری اقوام مختلف خوزستان پر از آثار به یادگار مانده است که به موضوع مقاومت می پردازند. در این خصوص کتاب های مختلفی نوشته شده که باید برای آن کتاب شناسی گردشگری مقامت را در طراحی و منتشر کرد، حتی در موسیقی خوزستان هم آثار ازشمندی که یادآور مقاوت است وجود دارد. به طور مثال بعد از سرنگونی «شیخ خزعل»، گروه «ارکان حَرَب»، ارکستر خود را دعوت کرده و صفحه گرامافون فتح خوزستان را اجرا کردند.
در دوران مشروطه در جریان فتح تهران و پایان دادن به حکومت استبدادی قاجاری بزرگان آزادی‌خواه قوم بختیاری چون «سردار اسعد»، «صمصام السلطنه» و «ضرغام السلطنه» نقش داشتند.
اسناد فراوانی وجود دارد که بختیاری‌ها تا چه اندازه متأثر از مذهب و به آن علاقه‌مند بودند. در «قلعه تل» مقرّ «محمد تقی خان»، چند نفر روحانی و سید حضور داشتند و اقامه نماز جماعت و تلاوت قرآن را برعهده داشتند. خان بختیاری که با سادات شوشتر رابطۀ بسیار حسنه‌ای داشت، با خاطیان به شدت برخورد می‌کرد. حسینقلی خان بختیاری، ایلخان کل بختیاری در خاطرات خود نقل می‌کند که، بر اساس فتوای «شیخ جعفر شوشتری» با اشرار و راهزنان جنگید، چندین نوبت برای بازسازی عتبات عالیات و آرامگاه امامزاده سلطان ابراهیم اقدام نمود و مبالغ هنگفتی خرج کرد.
به لیست تمام مقاومت‌های صورت گرفته از سوی هم استانی‌های خوزستانی باید به مقاومت و جهاد عشایر عرب در مقابل انگلیس، به مقاومت مردم شوشتر و به خصوص «محمد باقر کلانتر» در مقابل انگلسیی‌ها و در نهایت کشته شدن وی و تبدیل خانه اش به کنسول‌گری انگلیس اشاره کرد.
یا «اسد خان بهداروند» که حاضر نشد در زمینه اسلحه سازی تن به قتل و عام بلوط‌های منطقه بختیاری در مسجدسلیمان و اندیکا بدهد و در مقایل حکومت مرکزی ایستاد که در این خصوص شعرهایی موجود است که روایتی از جنگ‌ها در دژ اسدخان یا دژ ملکان دارد. و چه قصه‌هایی که دژ ممدعلی خان باید از مقاومت‌ها بازگو کند.
یا حتی در دوره معاصرتر باید به مقاومت «استوار گنجی» در هفتکل و تنی چند از دوستانش در مقابل تجاوز انگلیسی‌ها اشاره کرد. همانطور که «دریادار بایندر» در خرمشهر چنین کرد و در خرمشهر هم بلواری به نام ایشان نامگذاری شد. چون اسم هفتکل آمد لازم است به وجه تسمیه این شهر بپردازم. شهری که در ورودی اش هفت نشان سنگی نصب شده است. سنگ‌های استاده ای که به هفت نفر مهاجم اشاره دارد و بعد از تنبیه آنها که نتیجه مقاومت است این سنگ‌ها برافراشته می شوند.
یا در روستای علوه شهرستان کارون درخت نخل موسوم به مقاومت که خمپاره بر تن دارد همچنان ثمر می دهد. در این میان نام «دریاقلی سورانی» را نیاید فراموش کرد. چون فهم ایشان موجب شد تا رزمندگان را از تلاش عراقی‌ها برای تسخیر آبادان با خبر کند. مگر می‌توان درباره کودکی به نام سهام خیام که در مقابل عراقی‌ها ایستاد سخن نگفت. و چه بگویم از دهها قصه و روایتی که همه ریشه در مقاومت اقوام خوزستانی در مقابل دشمن خارجی و داخلی دارد.
استان خوزستان یکی از پتانسیل های ایران در حوزه مقاومت است، زیر ساخت های میزبانی از گردشگران در شهرهای مقاومت خیز چگونه است؟
توسعه گردشگری می‌تواند روایت سازی درست و منطبق با واقعیت از وضعیت کشور در اختیار جهانیان قرار داده و مانع از روایت سازی‌های دروغین شود. به هر میزان که ارتباطات بین شهرها با سهولت بیشتری انجام شود و شناخت بیشتری از بازارهای هدف وجود داشته باشد، اهداف گردشگری مقاومت بهتر محقق می‌شود.
باید به گردشگری مقاومت از زاویه‌ای دیگر نگریست، چون پتانسیل‌های بسیاری برای رشد و گسترش آن وجود دارد، چون ارزش‌های مقاومت و پایداری مردم از این طریق بهتر و بیشتر خود را نشان می دهد.
نظر شما