پشت‌پرده‌های اجتماعی خانوادگی در کاهش سن استفاده از الکل!

به گزارش خبرنگار فرهنگ و اجتماعی خبرگزاری شبستان، خرداد ۱۴۰۲ به یکباره با موجی از مسمومیت‌های مصرف نوشیدنی حاوی الکل روبه‌رو شدیم به طوری که در استان البرز ۱۹۱ نفر به خاطر مزه تلخ یک نوشیدنی ممنوعه راهی مراکز درمانی شدند و ۱۷ نفر جان باختند. در روزهای اخیر هم آمار قربانیان مسمومیت با نوشیدنی‌های آغشته به متانول در چند استان همدان، گیلان و مازندران در صدر اخبار قرار گرفت به طوری که فقط در استان مازندران ۳۴۴ نفر به علت مسمومیت با الکل پذیرش و از این تعداد ۹۰ نفر دیالیز شده، ۵ نفر در ICU بستری هستند و ۴ نفر هم نابینا شدند و در این میان تعدادی هم جانشان را از دست دادند. باوجود هشدارهای مکرر مسئولان سلامت، مجریان قانون و جرم‌انگاری‌هایی که برای مصرف و فروش آن در کشور صورت گرفته است اما باز هم شاهد این دست اتفاقات ناگوار هستیم.

در این خصوص دکتر «حمید رضا اشراقی»، پژوهشگر و فعال اجتماعی در گفتگو با خبرنگار فرهنگ و اجتماع خبرگزاری شبستان  با اشاره چرایی تمایل جامعه نسبت به مصرف مشروبات الکلی در حالیکه در سال‌های اخیر به کرات باعث مرگ شده است اظهار کرد: موضوع مصرف و گرایش جوانان و نوجوانان به مصرف مشروبات الکی به ویژه حوادثی که حتی برای سنین بالاتر در ایام اخیر در کشور اتفاق افتاده به نوعی ذهن خیلی از اندیشمندان و صاحب نظران حوزه این مسایل را که دغدغه مند سلامت جامعه ایرانی اسلامی هستند را به خود مشغول کرده است. بنابراین این مساله نیازمند یک بررسی و تبیین نظام برنامه ریزی جامع می باشد.

مصرف سرانه الکل در کشور بیش از یک لیتر است

وی تصریح کرد: مساله مصرف مشروبات الکی موضوعی است که تمام  دنیا درگیر آن است. شاید در نورم جهانی بر اساس یافته های سازمان بهداشت جهانی مصرف سالانه بین ۶ تا ۷ لیتر در کشورها باشد اما کشورهایی هم داریم که این آمار بین ۱۲ تا ۱۳ لیتر است. اما بر اساس هم یافته ها و کشفیات نیروی انتظامی از مشروبات الکی و هم تحقیقاتی انجام شده، این نورم بیش از یک لیتر مصرف سرانه در کشور ما است.

کاهش سن مصرف مشروبات الکلی به ۱۲ سال در کشور

دکتر اشراقی بیان کرد: در یک تحقیقات آسیب شناختی جامعه شناختی پیرامون مسایل اجتماعی جوانان و نوجوانان به عنوان یک نسل اثرگذار و یک طبقه اجتماعی ارزشمند در کشورمان نشان می دهد که در سال های اخیر، سن مصرف مشروبات  الکلی در کشور کاهش (۱۲ و ۱۳ سال) چشم گیری یافته است لذا پس از گرایش آنها به مصرف دخانیات و استفاده از مواد مخدر توهم زا (سنتی و صنعتی) بحث گرایش به استفاده از مشروبات الکی به عنوان سومین موضوع و مساله ای است که نیازمند بررسی ویژه می باشد.

وی ادامه داد: پدیده مشروبات الکی در بین صاحب نظران یک نگاه پزشکی، یک گفتمان روان شناختی و یک گفتمان جامعه شناختی دارد. هر چند جوانان و نوجوانان از لحاظ فیزیولوژیست بدنی به گونه ای هستند که می توانند در این سنین در برایر شوک های استفاده از الکل در سطح وسیع تری تحمل کنند اما این مساله یکی از علل مهم اعتیاد به مصرف مشروبات الکی در آنها به شمار می رود که در کنار موضوعات جسم و روان قابل بحث و بررسی است.

وی با اشاره به عوارض جسمی استفاده از مشروبات الکی تصریح کرد: مصرف مشروبات الکلی ضمن اینکه باعث ایجاد صدمات شدیدی به بافت های عصبی بدن می شود؛ کبد انسان را هم با چالش جدی مواجهه می کند. از دیدگاه روان شناختی هم به شدت اعتماد به نفس فرد را کاهش می دهد؛ همچنین موجب پرخاشگری و گرویدن به هیجانات زود گذر در انسان شده و صدمات جبران ناپذیری هم به دستگاه تناسلی دختران و پسران وارد می کند.

مشکلات والدین نقش مهمی در گرایش جوانان به مصرف مشروبات الکلی دارد

این پژوهشگر با بیان اینکه مسایل و مشکلات موجود در خانواده ها هم نقش مهمی در گرایش جوانان به آسیب های اجتماعی و مصرف مشروبات الکلی دارد افزود: اگر والدین با یکدیگر مشکل داشته باشند و محیط خانواده هم یک فضای خالی از نظم، ثبات، آرامش و نشاط باشد؛ در این شرایط مسایل و مشکلاتی که در سنین جوانی و نوجوانی برای دختران و پسران پیش می آید، آنها به جای  توانمند سازی خود در برابر حل و مقابله با مشکلات، تلاش می کنند با هیجانات زودگذار و قرار گرفتن در محیط های نامناسب، خود را از مشکلات فراری دهند؛ بنابراین محیط امن خانواده در موفقیت فرزندان بسیار تاثیرگذار است.

دسترسی آسان جوانان به مصرف مشروبات الکلی

اشراقی با بیان اینکه اخیرا دسترسی جوانان و نوجوان به مصرف مشروبات الکلی بسیار سهل و آسان شده است بیان کرد: متاسفانه مساله ای که امروزه  در حال تبدیل شدن به یک عرف در جامعه شده؛ نوشیدن مشروبات الکلی جوانان و نوجوانان در دورهمی ها و مهمانی های خانوادگی و فامیلی است که جای تاسف دارد؛ چرا که آنها به نوعی در حال الگوپذیری از بزرگترهای خود در این مجالس هستند که این مساله از دیدگاه فرهنگی قابل بحث و بررسی است. ضمن اینکه کاهش سطح ادراکات معنوی و علقه های دینی خانواده ها نیز در افزایش میزان مصرف الکل در جامعه هدف ما اثرگذار است. در نگاه کلان تر استمرار مصرف الکل در سنین بالاتر تبدیل به اعتیاد شده و باعث می شود که این فرد به عنوان یک فرد الکلیسم در جامعه شناخته شود و در مواردی مانند رانندگی، تشکیل خانواده و برخورد با فرزندان در سالهای آتی موجب ایجاد خطر و مشکلاتی برای خود و جامعه شود.

این فعال اجتماعی در پاسخ به این سوال که برخی مدعی هستند اگر مشروبات الکلی در دسترس تر باشد، شاهد چنین اتفاقاتی نخواهیم بود. آیا چنین موضوعی در جامعه اسلامی مورد قبول است اظهار کرد: مساله این است که ما در طول این سالها نسبت به خیلی از نظام مسایل اجتماعی جاری در کشور سر پوش گذاشتیم وغیر واقع بینانه با این مسایل برخورد نمودیم. مساله مصرف مشروبات الکی، مواد مخدر صنعتی و سنتی، ارتباط با جنس مخالف و مسایل مربوط به دوران بلوغ جوانی و نوجوانی از جمله مسایلی است که کشور ما هم، همانند کشورهای دیگر مبتلاء به آن است؛ بنابراین اگر صاحبنظران، اندیشمندان و مسئولان امر نسبت به این موضوعات لاپوشانی داشته باشند و به صورت واقع و عینی با این مسایل برخورد نکنند نه تنها این مشکلات حل نمی شود که چه بسا عممق و سطح بیشتری از جامعه را درگیر می کند.

وی گفت: با توجه به اتفاقات اخیر نشان می دهد که  مساله مصرف مشروبات الکلی به عنوان یک موضوع روز جامعه و اندیشمندان مورد بحث و بررسی قرار گرفته و صاحب نظران در کنار مسئولان امر نسبت به پیگیری راههایی جهت مقابله و برنامه ریزی در این خصوص به یک اتفاق نظر دست یافته اند که یک گام مثبت و رو به جلو می باشد.

افزایش تلفات مشروبات الکلی در سطح نخبگی و گروه های پزشکی

این پژوهشگر خاطر نشان کرد: در مورد مسیر تسهیل مشروبات الکلی در جامعه در عین حال که یک موضوع حاد اجتماعی است به خصوص  در کشوری که یک پیشینه مذهبی ودینی دارد واز تنوع قومیتی برخوردار بوده و جوانانش به عنوان آینده سازان جامعه همواره مورد دغدغه مسئولان و برنامه ریزان ارشد نظام بوده اند؛ هر از گاهی می شنویم که جوانان، بزرگسال و متاسفانه حتی نخبگان و گروههای پزشکی هم با مصرف مشروبات الکلی دچار مشکل شده یا جان خود را از دست داده اند. در بعضی از شهرها نشان می دهد که این موضوع در لایه های مختلف طبقات اجتماعی به عنوان یک شیوع و اپدیمی اجتماعی رخ می دهد که این مساله نیازمند کادر سازی و برنامه ریزی دقیق مسئولان است.

وی بر لزوم توانمند سازی و آگاه سازی از مخاطرات ناشی از شیوع مصرف مشروبات الکلی برای جوانان و نوجوانان در مدارس، دانشگاه ها و مساجد تاکید کرد و گفت: جامعه باید نسبت به آسیب های ناشی از مصرف الکل که در مسیر رشد اجتماعی هر فردی ایجاد می کند آگاهی لازم را داشته باشد. همچنین خانواده، اقوام و همه کسانی که در جهت سلامت جوانان و نوجوانان دغدغه مند هستند ارتباط گفتمانی قشر جوان را تقویت کنند. در خیلی از مواقع برخورد سرزنش آمیز، توهین آمیز و طرد گونه بزرگترها و معلمان با جوان و نوجوانی  که در حال درگیر شدن با مصرف الکلی است؛ شاید راه حل مناسبی نباشد لذا ما باید مبتنی بر یک نظام پاسخگویی سقراط گونه در یک محیط خانوادگی و دوستانه، افرادی را که درگیر مساله استفاده از الکل می شوند را  کمک کنیم؛ و هر کدام از ما مثلا بنده به عنوان یک پدر،  شما به عنوان یک استاد، معلم، امام جماعت یا دوست و همسال که می توانیم نقش یک هادی و راهنمای خوب برای نجات جوانان و نوجوانان داشته باشیم؛ آنها را از مخاطرات جسمی، روحی، روانی و اجتماعی گرویدن به مصرف الکل نجات  دهیم.

اشراقی ابراز کرد: در کنار همه این موارد، نهادهای انتظامی و قضایی هم باید برخورد سخت گیرانه تری نسبت به این مساله داشته باشند؛ کشفیات بالاتر از ۶۰ میلیون لیتر که بعضا هم غیر مجاز هستند؛ نشان از تولید و توزیع بالای مشروبات در شهرهای مختلف کشور دارد که نیازمند برخورد قوی تر دستگاه های قضایی و انتظامی در این حوزه  می باشد.ضمن اینکه برخی هم معتقدند که به عنوان یک راهکار باید مراکزی برای تولید وتوزیع مشروبات الکلی راه اندازی شود تا مردم از گرایش به سمت مواد مخدر غیر مجاز و صنعتی که بسیار هم برای جسم و روح و روان افراد خطرناک است جلوگیری شود.

یکی از دلایل گرایش جوانان به مصرف مشروبات الکلی نداشتن اوقات فراغت سالم است

این فعال اجتماعی بر لزوم توجه بیشتر مسئولان به اوقات فراغت جوانان و نوجوانان تاکید کرد و گفت: ضرورت دارد حاکمیت و دولت به مساله اوقات فراغت جوانان و نوجوانان توجه جدی داشته باشد؛ چرا که بر اساس دیدگاه جامعه شناختی یکی از دلایل گرایش جوانان به مصرف مشروبات الکلی نداشتن اوقات فراغت سالم در زندگی روز مره است. بنابراین باید امکانات اوقات فراغت در خانواده ها، شهر سازی، مدیریت شهری و سایر حوزه های مربوطه به عنوان یک اولویت اصلی تقویت و مورد توجه قرار گیرد.

لزوم آگاه سازی جوانان در نظام آموزشی کشور

وی همچنین بر لزوم آگاه سازی جامعه و جوانان در نظام آموزشی کشور (مقطع آموزش و پرورش و مراکز عالی) تاکید کرد و افزود: اگر در این زمینه نیاز به فرهنگ سازی داریم باید در مراکزی مانند سازمان های نظام روان شناسی کشور و حوزه های دینی برنامه ریزی های لازم برای فرهنگ سازی  صورت بگیرد؛ چرا که مصرف مشروبات الکی در طبقات گوناگون اجتماع و متاسفانه در سطح نخبگی کشور هم در حال توسعه و افزایش است؛ بنابراین  ضرورت دارد با ابزارها و راهکارهای متعدد از این مساله در جامعه پیشگیری کنیم تا در آینده کمتر شاهد اخبار ناگوار در این حوزه باشیم.

اشراقی با بیان اینکه تاب آوری اجتماعی در بین زنان چه در مقیاس فردی و چه در مقیاس اجتماعی از آقایان کمتر است. تصریح کرد: توجه به عزت نفس خانم ها و توجه به زنان در نظام برنامه ریزی در ارکان مختلف زندگی ( تحصیلی، شغلی و اوقات فراغت) از جمله عواملی است که شاید باعث حضور پررنگ تر زنان نسبت به آقایان در جمع های دوستانه، دورهمی های خانوادگی و کاری شده است. متاسفانه عرض کردم مصرف مشروبات الکلی در این جمع ها تبدیل به یک عرف در جامعه شده است. از آنجا که جسم خانم ها در مقایسه با آقایان در مواجهه با مصرف الکل، تاب اوری کمتری دارد لذا به دلیل صدمات جسمی و روحی بیشتر در این ایام شاهد مرگ و میر بیشتر خانم ها در مصرف مشروبات الکلی هستیم.