خبرگزاری شبستان، گروه بین الملل: مسجد جامع جنین یا «مسجد فاطمه خاتون» یکی از مهم‌ترین آثار تاریخی و باستانی شهر جنین در شمال کرانه باختری و از مهم‌ترین بناهای تاریخی در تمدن اسلامی در فلسطین و از قدیمی‌ترین شاهکارهای معماری دوره عثمانی است.
این مسجد که در مرکز شهر جنین قرار دارد، داستان زیبایی با فاطمه خاتون، دختر محمد بک بن سلطان الملک الاشرف قانسوه الغوری دارد.
این مسجد در اواخر دوران عثمانی نزدیک به ۵۰۰ سال پیش ساخته شد. این مسجد که تا امروز نام فاطمه خاتون را دارد، شاهد شکست ناپلئون بود که با منجنیق در حمله معروفش بمباران شد.
صلاح جوده، مدیر کل اداره اوقاف استان جنین، تأکید کرد که مسجد جامع جنین یکی از مهم‌ترین آثار باستان شناسی در استان جنین است که قدمت آن به دوران عثمانی در فلسطین برمی گردد و در مرکز شهر جنین در شمال کرانه باختری قرار دارد.
وی افزود: این مسجد به عنوان مهم ترین اثر تاریخی شهر جنین توسط فاطمه خاتون، دختر محمد بیگ بن سلطان ملک الاشراف قانسوه الغوری تأسیس شده است.
این مسجد یکی از قدیمی ترین شاهکارهای معماری عثمانی در فلسطین است و از نظر طراحی شبیه به مسجد الجزار در عکا و مسجد جامع در الرمله است.
مسجد جامع جنین در اواخر سلطنت سلطان سلیمان قانونی در نزدیک سال ۹۷۴ هجری قمری برابر با ۱۵۶۶ میلادی یعنی تقریباً ۵۰۰ سال پیش ساخته شد. مسجد جامع جنین (فاطمه خاتون) از آثار مذهبی و باستان شناسی و مناره علمی به شمار می‌آید که مقصد دانشجویان دانشگاه ها برای فعالیت پژوهشیدر زمینه‌های تخصصی علمی است، زیرا کتابخانه عظیم آن بیش از نه هزار جلد کتاب را در خود جای داده است. به همین دلیل به مقصد بسیاری از گردشگران خارجی و داخلی نیز تبدیل شده است.
وزارت اوقاف فلسطین در سال ۱۹۹۸ میلادی برای توسعه مسجد تلاش کرد تا بتواند سه هزار نمازگزار را در خود جای دهد و دو حلقه چاه آب برای تامین نیاز مسجد و مساجد نزدیک آن حفر کرد و نمازخانه مخصوصی برای بانوان ایجاد کرد.
در آخرین بازسازی مسجد، حیاط سجد با کاشی کاری پوشانده شد و ملحقات مدرنی نیز به آن اضافه شد که این اقدام باعث شد تا حدودی ارزش تاریخی خود را از دست بدهد.
صلاح جوده، مدیر کل اداره اوقاف استان جنین می گوید: در سال ۲۰۱۹ میلادی مطالعه جامعی در مورد مسجد انجام دادیم تا مسجد را به چهره تاریخی دوره عثمانی خود بازگردانیم، به همین دلیل با یکی از موسسات خیریه ترکیه، انجمن «تیکا» تماس گرفته شد تا با تامین مالی بازسازی مسجد، به وضعیت تاریخی خود بازگردانده شد و تمام ملحقات مدرن حذف شد.
او می گوید: هیئتی از تیکا به فلسطین آمدند و مسجد مورد بازدید قرار گرفت، همه ملحقات اضافی حذف و بازسازی انجام شد و به شکل دوره قدیمی بازگردانده شد.
اشغالگران رژیم صهیونیستی پس از پس از اشغال جنین در سال ۱۹۶۷ میلادی کنترل این مسجد را به دست گرفته بودند. با وجود عقب نشینی نیروهای اشغالگر از آن پس از توافق اسلو در سال ۱۹۹۳ میلادی، آنها به زور از اقامه نماز شهروندان در آن و حتی بازسازی آن جلوگیری می کنند.
نضال الخطیب، پژوهشگر تاریخ و باستان شناسی درباره این مسجد می گوید: فاطمه خاتون ساخت بنای مسجد جامع جنین در مرکز شهر را در سال ۱۵۶۶ میلادی - ۹۷۴ هجری قمری بر روی خرابه های مسجد کوچکی که در زمان عمر بن خطاب هنگام فتح فلسطین ساخته شد، دستور داد.
الخطیب تصریح کرد: خاتون مجموعه‌ای از بناهای دیگر از جمله حمام عمومی، خان، آب‌نما و بازار را به این بنا متصل کرد و زمین‌ها و باغ‌های زیادی را که در حال حاضر در فرمانداری جنین قرار دارد، وقف کرد.
او می گوید: این مسجد یکی از برجسته ترین آثار تاریخی و باستانی جنین به شمار می رود و علت ساخت آن اقامت چند روزه خاتون در شهر جنین در سفر برای ادای مناسک حج بوده است.به همین دلیل تصمیم به ساخت مسجد و تأسیسات همراه آن با هدف تأمین سرپناه و غذا برای مسافران گرفت.
این مسجدهفت گنبد دارد که گنبد اصلی در مرکز مسجد و بالای صحن مسجد قرار دارد و شش گنبد کوچک در بالای رواق شمالی قرار دارد که روبروی صحن مسجد است.
معماری این مسجد به سبک معماری عثمانی است. این مسجد از آن رو مسجد جامع نامگذاری شد که در دوره های بعد مسجدی در ضلع جنوبی در حدود ۵۰۰ متری ساخته شد که به مسجد کوچک معروف شده است.
ساکنان جنین برای تشخیص مسجد بزرگ از مسجد کوچک، مسجد جامع را روی آن نهادند، اما در سال ۱۹۷۰ مسجد کوچک را تخریب کردند و به جای آن مسجد دیگری ساخته شد و مسجد فاطمه خاتون باقی ماند .
مساحت مسجد و زمینی که در آن واقع شده است، حدود ۳ دونم و ۷۰۰ متر است.
ماجرای ساخت این مسجد به سفر فاطمه خاتون به جنین برمی گردد که در سفر تاریخی خود از لبنان و سوریه تا فلسطین انجام شد و به جنین رسید، باغ‌ها و آب‌های روان و منطقه سرسبز ابن عامر بود که به حاصلخیزی زمین‌هایش معروف بود، باعث شگفتی او شد که تصمیم گرفت به دلیل نبود مسجد در مکان کنونی، یک مسجد بنا کند.
نضال الخطیب، پژوهشگر تاریخ و باستان شناسی می گوید: به نظر می رسد که ویرانه های جنین گواه آنچه این شهر در سال ۱۷۹۹ میلادی به دلیل تهاجم فرانسوی ها به دست ناپلئون بناپارت پشت سر گذراند، است. مردم در نبردی به نام المرج با او مقابله کردند.
الخطیب توضیح داد که این مسجد در هنگام ساخت، دارای یک مکان برای اطعام فقرا، نیازمندان و در راه ماندگان و یک نانوایی بود که به همین منظور در داخل موقوفه ایجاد شد تا بنای یکپارچه برای علم و ایمان و سرپناهی برای مسافران و پناهگاهی برای فقرا و مساکین و نیازمندان به غذا باشد.
این مسجد در حال حاضر شامل یک کتابخانه عظیم است. پیش از این، یک حمام ترکی بزرگی با گنبدی شبیه به گنبد مسجد در آن وجود داشت که در اثر زلزله ای که در سال ۱۹۲۷ میلادی فلسطین را لرزاند، شکاف برداشت و زیرساخت‌های مسجد آسیب دید.
شهرداری جنین حمام ترکی را به جای بازسازی در دهه ۱۹۵۰ تخریب کرد و آن را به میدان عمومی تبدیل کرد که بعدها به بازار سبزی فروشی تبدیل شد.
در همین حال، قبر ـعلی جاویش» ناظر ساخت این مسجد متعلق به دوره فاطمه خاتون داخل حیاط این مسجد شاهدی بر دوران گذشته است.
نظر شما