حافظ‌خوانی در بنگلادش؛ «غزل یوسف گم‌گشته با حوادث امروز فلسطین همخوانی دارد»

به گزارش خبرگزاری شبستان به نقل از سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، در این نشست ادبی که تعدادی از علاقه‌مندان، شاعران و دانشجویان زبان و ادبیات فارسی در محل رایزنی فرهنگی کشورمان در داکا پایتخت بنگلادش حضور داشتند، به سخنرانی و قرائت اشعاری از حافظ پرداختند.

سیدرضا میرمحمدی رایزن فرهنگی کشورمان، بنگلادش را به عنوان بخشی از شبه قاره هند، متاثر از شعر و ادب فارسی و  بزرگان و نامداران این جهان زیبا و پرجاذبه، همچون حافظ دانست و نذرل الاسلام شاعر ملی بنگلادش را که عشق و ارادت خاصی به حافظ داشت و تعدادی از غزل‌های او را به زبان بنگالی ترجمه کرده است، مثال بارز این ارتباط و علاقه ادبی برشمرد.

وی گفت: حافظ در این غزل و برخی دیگر از اشعار دیوان خود، با برداشت و الهام از آیات قرآن، انتهای مسیر سخت و طولانی عشق و عرفان را وصال حق تعالی می داند و در این راه دشوار، سالک طریق عشق و معرفت الهی را به داشتن امید، صبر و خویشتن داری در برابر ناملایمات و خطرات راه دعوت می کند.

میرمحمدی افزود: حافظ در مقطع و بیت پایانی این غزل عارفانه راه غلبه بر فقر و تنگدستی و تاریکی های دنیا را توسل به دو ابزار و وسیله ی دعا و قرآن می داند و این دو پناهگاه امن را مایه نجات و سعادتمندی بشر معرفی می‌کند.

وی همچنین، اشاره ای به حوادث و رخدادهای روز و جاری سرزمین غصب شده و مظلوم فلسطین کرد و گفت: مضمون و محتوای غزل یوسف گم گشته حافظ با حوادث امروز فلسطین هم تطابق و همخوانی دارد و این غزل به نوعی زبان حال مردم مظلوم و ستمدیده فلسطین است.

میرمحمدی یادآور شد: طبق وعده الهی، صبر و پایداری مردم فلسطین و ایمان و اتکا آنان به دعا و قرآن که توصیه حافظ در بیت پایانی این غزل است، نتیجه خواهد داد و فلسطینی‌ها به عنوان طرف حق در تقابل دو جبهه حق و باطل، بر رژیم صهیونیستی اسرائیل که نماد و طرف باطل در این کارزار و رویارویی تاریخی است، با همه دشواری‌ها و سختی‌های راه، پیروز خواهند شد.

شمشیر علی نیز در سخنرانی خود، با اشاره به فرهنگ و هنر غنی ایران زمین، گفت: ایران کشوری با چند هزار سال سابقه فرهنگی و تمدنی است و میراث گرانبهای شعر و ادب فارسی  و مفاخر و نامداران بزرگ آن همچون حافظ، سعدی، فردوسی، خیام و ... تنها به ایران تعلق ندارند و آثار ماندگار ادبی آنان به دلیل غنایی که دارد، میراثی جهانی محسوب می‌شوند.

وی افزود: با اینکه من دانشجوی علوم بودم ولی به ادبیات، خصوصا ادبیات بنگالی ، فارسی و انگلیسی علاقه زیادی داشتم و آثار ادبی این سه زبان را مطالعه کردم. من به عنوان کسی که علاوه بر مطالعه ادبیات، استاد فیزیک هم هستم، شباهت‌های زیادی میان یافته‌های مطالعات علمی با یافته‌های برخی از پژوهش‌های ادب فارسی دیدم. به عنوان نمونه دانشمندان فقط دویست سال پیش از فتوسنتز آگاهی پیدا کردند. اما هشت قرن پیش شیخ سعدی در شعر خود "برگ درختان سبز در نظر هوشیار..." به این موضوع علمی اشاره کرده است.

این شخصیت علمی بنگلادش در ادامه اظهار داشت: شاعر ملی بنگلادش قاضی نذرالاسلام در اولین غزل خود با عنوان "باگیچای بلبلی تویی- بلبلی در باغچه..."  که از حافظ الهام گرفته، آواز بلبل و جمع آوری عسل توسط زنبور از گل‌ها را در باغچه توصیف کرده است که از اسرار و زیبایی‌های طبیعت و عالم خلقت است و درس خداشناسی است.

وی با اشاره به وجوه اشتراک زبان و ادب فارسی و بنگالی گفت: زبان و ادبیات بنگالی با زبان و ادبیات فارسی در میراث ادبی برجای مانده از صوفیه و صوفیان بزرگ ایرانی که از نیشابور خراسان و برخی دیگر از مناطق ایران به سرزمین بنگلا آمدند، مشترک است. اگرچه آنان زبان بنگالی را نمی دانستند ولی با آوردن و نشر اسلام در بنگال با استفاده از ظرفیت زبان و ادبیات فارسی، فرهنگ و ادبیات مشترکی آفریدند و باعث شدند زبان و ادب فارسی قرن‌ها در سرزمین ما رواج و رسمیت داشته باشد.

شمشیر علی خاطرنشان کرد: همانطور که حافظ در غزل خود عشق را در مرتبه‌ای عالی معنی کرده و آن را تصویر و ترسیم کرده است، نذرل نیز در شعرش به تبیین جاذبه و کشش عشق پرداخته و گفته است که فقط عشق می‌تواند ما را از همه تاریکی ها و ظلمت های دنیا نجات دهد.

المجاهدی، شاعر و سردبیر روزنامه اتفاق بنگلادش هم در این مراسم گفت: ادبیات بنگالی و شاعران بزرگ بنگلادش و در رأس آنها قاضی نذر الاسلام که شاعر ملی کشور ماست از بزرگان ادب فارسی، به ویژه حافظ الهام گرفته اند و شیفته غزل او بودند. دو زبان بنگالی و فارسی از زبان‌های قدیم دنیای شرق هستند و ظرفیت بالایی در تولیدات آثار ماندگار ادبی دارند.

وی در ادامه افزود: من علاقه‌مند فرهنگ و تمدن ایرانی هستم و خاطرات بسیار خوبی از سفر به ایران دارم. من بخاطر عشق و علاقه به امام خمینی (ره) در زمان حیات ایشان به ایران سفر کردم و به جهان سیاست از عینک امام خمینی (ره) نگاه می‌کنم.

المجاهدی با اشاره به وضعیت اسفبار حوادث غرب آسیا و فجایع فلسطین بر وحدت جهان اسلام به عنوان علاج این مشکلات تاکید کرد و گفت: بعد از هر کربلا، اسلام زنده می شود و این حوادث نیز به احیاء بیشتر اسلام منجر خواهد شد. او افزود من معتقدم در باره حوادث و تحولات فلسطین، ایران و بنگلادش باید با هم همکاری کنند.

این شاعر بنگلادش در بخشی دیگر از سخنان خود گریزی به حوادث و تحولات اخیر بنگلادش زد و قیام دانشجویی و مردمی کشورش را تایید و تحسین کرد و آن را حرکتی بر علیه ظلم و فساد دانست و گفت من با دانشجویان و مردم کشورم هستم.

عبد الصبور خان استاد دپارتمان زبان و ادبیات فارسی دانشگاه داکا گفت: قاضی نذر الاسلام شاعر ملی بنگلادش مرید و شیفته حافظ بود و این ادعا که لسان الغیب خواجه حافظ شیرازی الهام بخش نذرل بوده، قبل از همه از سوی خود او به اثبات رسیده است. آشنایی قاضی نذرل با شعر و غزل حافظ مدت ها قبل از شهرت یافتن او و ظهور وی به عنوان یک شاعر بزرگ اتفاق افتاده است. او زبان فارسی را در سال ۱۹۱۷  از یک مولوی پنجابی یاد گرفت و به سابقه  فارسی آموزی خود در مقدمه کتاب "رباعیات حافظ" اثر خود اشاره کرده است. نذرل در این مقدمه نوشته است: من در سال  ۱۹۱۷ عازم شرکت در جنگ جهانی اول شدم و در بتن این حادثه و رخداد برای اولین بار با حافظ آشنا شدم و پس از گذشت چند سال، شروع به ترجمه اشعار او کردم. به گفته خود نذرل او ۳۰ تا ۳۵ غزل از دیوان حافظ را  ترجمه کرده است و نقل از دوستش موجفر احند همیشه در کیفش یک دیوان حافظ داشته است.

خانم شایلا احمد رئیس انجمن شعر خوانی نذرل نیز در این مراسم، بیان کرد: حافظ گوهر واقعی اسلام را در شعر و غزل خود متبلور کرد و قاضی نذرالاسلام هم  از شعر او الهام گرفت. او افزود قاضی نذر الاسلام ۹۴ سال پیش کتاب رباعیات حافظ را منتشر کرد. شعر معنوی و عاشقانه نذرل الهام گرفته از حافظ و شاعران بزرگ ایرانی است و ما به بهانه برگزاری این همایش، اشعار حافظ و نذرل را بازخوانی می کنیم و از خواندن و شندین آنها لذت می بریم.

محمد جهاد الدین نویسنده و دستیار معاون وزیر دارائی بنگلادش آخرین سخنران همایش بود که در سخنانی گفت:  امروزه بدون تبعیض طبقاتی و جغرافیایی، نام حافظ و نذرل با احترام در دنیا یاد می شود. قاضی نذرل اسلام ، شاعر ملی ما است و او خود لقب" خادم الاسلام" را به خویش داده است. زیرا  او باور داشت که یک خدمتگزار اسلام است. نذرل در زمانی به دنیا آمد و ظهور کرد که نیروهای بریتانیایی مشغول سرنگونی حکومت مسلمانان در شبه قاره بودند و می خواستند مردم این کشور را از فرهنگ خود بیگانه کنند اما با اشعار و نوشته‌های قاضی نذرل مردم این سرزمین از فرهنگ اسلامی خود جدا نشدند.

وی تصریح کرد: نذرل برای آموزش و تحصیل به دانشکده‌های انگلیسی زبان نرفت بلکه او از شاعران فارسی زبان، دانش آموخت. ما برای فهم و شناخت نذرل اول باید حافظ را بشناسیم. فلسفه زندگی و شعر حافظ و نذرل، یکی و همان عشق و عبادت خداست. ما میراث‌دار پیوند نذرل و حافظ هستیم و اگر نتوانیم این پیوند را حفظ کنیم، نسل آینده ما از ریشه‌های فرهنگی خود بریده خواهند شد.

در این همایش ادبی، خانم تنجینه بنت نور عضو هیأت علمی دپارتمان زبان و ادبیات فارسی دانشگاه داکا اشعاری از حافظ را قرائت کرد و ترجمه بنگالی این اشعار از روی نسخه ترجمه قاضی نذرل به زبان بنگالی خوانده شد