معماری بی‌نظیر مسجد جامع بمبئی

مسجد جامع مسجدی در محله کالبادیوی (کلبا دیوی یکی از محله های قدیمی در کلانشهر بمبئی است. این نام از رب النوع کلبادیوی، الهه هندو ها اقتباس شده است. محله کلبادیوی یکی از پرترددترین محله ها و مناطق بمبئی به ویژه در ساعاتی از روز به علت تعدد کثیر رفت و آمد در بمبئی محسوب می گردد. این منطقه مرکز تجاری ساعت، دوچرخه و ظروف فولادی نیز می باشد)  نزدیک بازار بزرگ بمبئی که به بازار کرافورد مارکیت معروف است،  در منطقه جنوب بمبئی واقع شده است.

تاریخچه مسجد جامع

در قرن هجدهم، یک مخزن بزرگ (مخزن آب) در این مکان  و در میان باغ ها و زمین های باز قرار داشت و متعلق به یک تاجر مسلمان کُکنی بود که در گوا و کالیکات تجارت می کرد وی در سال ۱۷۷۵ با برپایی مسجد در این مکان موافقت کرد، به شرطی که مخزن آب آن سالم بماند.

ساخت و ساز در ابتدا در سال ۱۷۷۵ با بالا بردن پایه های مخزن آغاز گردید. مخالفت هایی نیز از سوی همسایگان مطرح گردید که ساخت و ساز این مسجد را تا سال ۱۷۷۸ به تعویق انداخت. اختلافات با فعالیت های ساخت و ساز غیرقانونی در غرب و جنوب این مسجد افزایش یافت. سرانجام فرماندار سابق بمبئی، سر فلیپ میدوز تیلور (یکی از نمایندگان وقت کمپانی هند شرقی در هند) به نفع مقامات مسجد تصمیم گرفت. تاریخ اتمام احداث این مسجد (میلادی ۱۸۰۲)/(ه.ق. ۱۲۱۷) می باشد و به آن کشتی آخرت، دادند چراکه این مسجد بر روی مبع آب ساخته شده است.

ساختمان یک طبقه بر روی مخزن ساخته شد و هسته اصلی مسجد جامع کنونی را تشکیل داد. یک طبقه نیز به بالا ساختمان این مسجد اضافه شد که هزینه های آنرا تاجر برجسته کُکنی محمدعلی روگعی در سال ۱۸۱۴ پرداخت کرد.

معماری

مسجد جامع یک بنای چهارگوش از آجر و سنگ است که ساختمان دو طبقه مُسقف آن را تشکیل داده است. طبقات همکف آن‌ها به‌عنوان مغازه مورد استفاده قرار می گیرد. سردر یا دروازه شرقی مسجد مستقیماً از طریق یک حیاط سرباز به مخزن قدیمی منتهی می شود که با پله ها و خاکریزها در سال ۱۸۹۳ ساخته شده است و حاوی حدود ۱۰ فوت آب می باشد که توسط چشمه ها در پایین تغذیه می گردد. ماهی های نقره ای و طلایی رنگ جلوه ای خاص به این منبع داده اند و همچنین از آب آن برای وضو استفاده می شود. جدیداً امکانات نوین در مسجد و منبع برای دسترسی بهتر برای عبادت کنندگان فراهم شده است.

 بر روی این مخزن شانزده طاق سنگی از سنگهای خارای سیاه رنگ در سال ۱۸۷۴ میلادی بنا شده که کل ساختمان مسجد بر روی آن پایه گذاری شده است.

 طبقه بالای مخزن بر روی پنج ردیف چوب که به صورت عمودی کارگذاشته شده بنا گردیده است. هزینه شانزده طاق قوسی مخزن  که در سال ۱۸۷۴ بناشده در مجموع ۷۵۰۰۰ روپیه  بوده است.

 گسترش مسجد و افزودن و مرمت های این مسجد در سال ۱۸۹۸ با کارگذاشتن پنجره های بزرگ که ضلع شمالی، شرقی و جنوبی انجام پذیرفته است. در کنار این مسجد مدرسه ای نیز در سال ۱۹۰۲ بناگردیده که هزینه احداث آن در سال ۱۹۰۲ ، بیست هزار روپیه بوده است. 

این مسجد دارای کتابخانه ای نیز می باشد که دارای ۱۵۳۸۳ جلد کتاب در موضوعات مختلف می باشد. در مجموع ۱۶۰۰ نسخه خطی در کتابخانه موجود دارد که از این تعداد ۱۰۰۰ نسخه خطی به زبان عربی، ۴۸۰ نسخه به زبان فارسی و ۱۳۷ نسخه به زبان اردو است. این کتابخانه یکی از کتابخانه های مهم هند و شهر بمبئی می باشد. پژوهشگران در این کتابخانه کارهای تحقیقاتی خود را انجام می دهند و محققین و اندیشمندان خارجی نیز برای تحقحیات خود از کتابخانه مسجد استفاده کرده اند.  

چند سال پیش شبستان ویژه زنان نیز برای عبادت و نیاش بانوان به مسجد اضافه گردید این شبستان به بانوان این فرصت را می دهد تا در این مسجد نماز بخوانند. اختصاص شبستان به بانوان در این مسجد به مورد استقبال شدید زنان سراسر کلانشهر قرار گرفت.

قرار داشتن مسجد جامع در میان بازار بزرگ کلانشهر بمبئی باعث جذب گردشگران زیادی با این مکان تاریخی عبادی شده است و این خود عاملی برای وزارت گردشگری برای توجه به این مکان تاریخی شده است و در همین راستا وزارت گردشگری تصمیم گرفته است که مسجد جمعه بمبئی را در تارنمای خود قرار دهد. مسجدی با قدمت ۲۰۰ ساله و تحت کمپین Incredible India (برنامه دولت هند برای جذب گردشگر داخلی و خارجی) در تارنمای وزارت گردشگری قرار خواهد گرفت. این بارگزاری،  مسجد جمعه را به عنوان یک جاذبه گردشگری کلانشهر بمبئی معرفی می کند و پیش بینی می گردد که ورود گردشگران به مسجد را افزایش یابد.