به گزارش خبرنگار خبرگزاری شبستان از همدان، دیار هگمتانه دارای آثار تاریخی و ارزشمندی است که در بین این آثار تاریخی نام مساجد تاریخی همچون نگینی می‌درخشد و تعداد زیادی از مساجد بعد از گذشت سالها از قدمت شان اصالت تاریخی خود را حفظ کرده‌اند.
مسجد جامع، مسجد میرزاتقی، مسجد نظربیگ، مسجد شالبافان، مسجد شریف الملک بزرگ، مسجد کبابیان، مسجدکلپا، مسجد پیغمبر، مسجد چمن چوپان ها، مسجد حاج احمد، مسجد حاج کلبعلی، مسجد پیروادی، مسجد شورین، مسجد حاج ابراهیم بیگ، مسجد علویان و مسجد حوض آقا، مسجد قلعه، مسجد حاجی، مسجد میرزالطف الله جزو این ابنیه اصیل هستند.
عمده این بناها در دوره قاجار ساخته شده و یا آنکه مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته‌اند و کیفیت الگوی ساختاری و مصالح مورد استفاده در آنها با توجه به اقلیم همدان دارای مشابهت فراوان با یکدیگر است.
مسجد جامع همدان یکی از مساجد قدیمی این استان و یک یادگار باستانی زیبا است که در مرکز شهر همدان و در بافت قدیمی این شهر قرار دارد.
این مسجد جامع در مرکز و در بخش تجاری شهر همدان قرار گرفته است و فاصله کمی (حدود ۱۰۰ متـر) بـا میـدان مرکزی همدان (میدان امام) دارد و ساختار این مسجد جامع با شرایط آب و هوایی همدان مطابقت دارد.
این مسجد در امتداد بازار شهر قرار گرفته است، به‌همین دلیل به جز رویکرد مذهبی نقش ویژه‌ای در طراحی نظام‌ها و حرکتهای عمومی در همدان ایفا می‌کند.
قدمت مسجد جامع همدان به قرن‌های اولیه اسلام می‌رسد، ساختمان اولیه این مسجد مربوط به اوایل ورود اسلام در ایران است.
در سال‌های قبل به این مسجد جامع، مسجد عتیق و مسجد اعظم نیز می‌گفتند، قدمت ساختمان مسجد به دروان قاجار، زمان حکومت فتحعلی‌شاه یا محمد شاه قاجار بازمی‌گردد، این مسجد در دوران‌های گوناگون بازسازی شده، اما بیشتر این بازسازی‌ها در زمان قاجار انجام شده است.
به گفته حسین‌بن محمدتقی، معروف به (عندلیب)، این مسجد ساختمان قدیمی‌تری داشته است، اما سالها بعد تعدادی از شبستان‌های آن را بازسازی کرده‌اند.
برای تخمین تاریخ ساخت بنای مسجد جامع دو کتیبه در حاشیه نمای بیرونی سنگاب دهلیز غربی این مسجد، که دورتا دور آنها ابیاتی به خط زیبای نستعلیق کنده کاری شده است، وجود دارد.
در بیتی از این کنده‌کاری‌ها از واقف مسجد و نام حاجی محمد خان بانی به عنوان بانی خیر، نام برده‌اند، کتیبه دیگری نیز در ایوان جنوبی و به تاریخ ۱۲۵۳هجری قرار گرفته است.
این مسجد باستانی دارای کاشی‌کاری‌های بسیار زیبایی در شبستان و مناره‌ها است، این کاشی‌ها هنر معماری ایرانی اسلامی را به نمایش می‌گذارد و البته اکنون در ساختمان قدیمی مسجد تغییراتی داده‌اند در این تغییرات مناره‌های مسجد جامع از قسمت‌های جدید و الحاقی این مسجد شده است.
در ساخت این مسجد جامع از مساجد شبستان ستون‌دار ایده گرفته‌اند و مسجد گنبد، گلدسته و سنگاب نیز دارد و تنها نمونه‌ای از مساجد گنبددار با قدمت تاریخی در بافت شهری همدان محسوب می‌شود.
فضای اطراف مسجد شامل راسته‌ها و کوچه‌های سرپوشیده می‌شود و با توجه به احداث خیابان اکباتان در دهه‌های گذشته در سمت شمالی بنا، مجموعه بافت قدیمی دیگر مانند قبل نیست و اکنون به‌جز بخشی از مجموعه بازار در اضلاع شرقی، غربی و جنوب مسجد، سایر بناها اغلب جدید است.
این بنا از جانب شمال به خیابان اکباتان، از جنوب به راسته قنادها و چاقوسازها، از شرق به راسته بزازها و از غرب به راسته حلبی سازها و صحافخانه منتهی می شود.
مجموع رقبات مسجد جامع همدان ۶۸ باب مغازه است که در جوانب مسجد به طور پراکنده قرار دارند.
معماری مسجد جامع
ساختمان این مسجد با پلانی مربع مستطیل و به شکل چهار ایوانی ناقص ساخته شده است. مسجد جامع صحن وسیع مستطیل شکلی دارد که در میان سه ایوان در جهت‌های جنوبی، شرقی و شمالی قرار دارد.
همچنین این مسجد جامع دارای چندین شبستان، گنبد تک‌پوش آجری و گنبدخانه و چند حجره است. ساختمان مسجد جامع همدان از نظر معماری از بخش‌های گوناگون و مرتبط مثل سردر، هشتی، ایوان‌ها، حجره‌ها و شبستان‌ها تشکیل شده است. درِ ورودی اصلی مسجد در سمت غربی و در طرف بازار قرار داشت، اما با ساخته شدن بناها و مکان‌های دیگر، ورودی جدید مسجد در ضلع شمالی و از طرف خیابان اکباتان قرار گرفت.
از سردر قدیمی مسجد در جهت بازار می‌توانید از راه یک هشتی به بخش‌های دیگر مسجد جامع وارد شوید. یک ورودی دیگر این مسجد در ضلع جنوب شرقی و از طرف بازار و در راه یک دالان قرار گرفته است. تزئینات فضای داخلی شبستان‌های مسجد اکثرا آجرکاری، کاشی‌کاری و کتیبه‌های مذهبی است.
از جاذبه های گردشگری اطراف مسجد می‌توان به آرامگاه بابا طاهر، آرامگاه بوعلی و امامزاده عبدالله و کلیسای گریگوری استفان همدانی اشاره کرد.
مرمت و احیای مسجد جامع همدان
مسلم مخفی در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری شبستان با اشاره به اینکه طی دو سال گذشته در استان همدان نگاه ویژه‌ای نسبت به مساجد صورت گرفته و به دنبال احیا و مرمت مساجد قدیمی هستیم گفت: مسجد جامع همدان به عنوان یکی از مساجد و ظرفیتی ارزشمند برای این استان است.
فرماندار شهرستان همدان با اشاره به اینکه طی دو سال اخیر اعتباراتی از کمیته برنامه ریزی شهرستان همدان در اختیار سازمان میراث فرهنگی قرار دادیم گفت: دراین زمینه میراث فرهنگی به خوبی ورود پیدا کرده و در راستای رفع مشکلات و تعمیرات، مقاوم سازی و استحکام بنا براساس ظوابط میراث فرهنگی اقدامات خوبی انجام شده و ادامه دارد افزود: سال آینده نیز اعتبارات بیشتری در این زمینه به حوزه مرمت مساجد اختصاص خواهیم داد.
وی مسجد جامع همدان را از مساجد مورد توجه مردم این استان دانست و تصریح کرد: این مسجد نه تنها از نظر تاریخی بلکه به خاطر واقع شدن در مرکز شهر و همچنین اجرای برنامه‌های مختلف از مساجد پویای شهرستان همدان است.
مخفی با اشاره به اینکه در این مسجد سه وعده نماز با حضور پر شور مردم و همچنین حضور نماینده ولی فقیه و امام جمعه همدان برگزار می‌شود گفت: برنامه های مختلفی در طول سال در مسجد جامع همدان شامل برنامه های ملی و مذهبی برگزار می‌شود.
وی اضافه کرد: در همه ایام سال این مسجد با همراهی و حضور مبلغین و طلاب و اقشار مختلف مردم به عنوان یک کانون تبلیغی در همه حوزه ها فعال است.
فرماندار همدان وجود هیات امنای خوب و ارزشی این مسجد را یکی دیگر از مزیت های این مسجد دانست و تصریح کرد: این مسجد در ماه مبارک رمضان و ایام البیض یکی از مساجدی است که مراسم معنوی اعتکاف در آن با حضور پرشور جوانان برگزار می شود.
وی با تاکید براینکه در حوزه مرمت و احیای و حمایت از مساجد همه تلاش خود را داریم تا مساجد را خوب نگهداری کنیم گفت: با همکاری شهرداری در حوزه حمایت از سایر مساجد نیز ورود پیدا کرده ایم.
مخفی با بیان به اینکه طی دو سال اخیر تلاش شده که همه برنامه‌های فرهنگی ما مسجد محور باشد گفت: بنده به عنوان مسئول فرمانداری شهرستان همدان هر هفته با حضور در یکی از مساجد از نزدیک در جریان مشکلات مردم قرار گرفته و با اهالی مسجد گفت‌وگو داریم.
بیش از ۸ میلیارد تومان برای عمران و بازسازی ۲۵ مسجد همدان اختصاص یافته است
وی اضافه کرد: همچنین مبلغ ۸ میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان برای عمران و بازسازی ۲۵ مسجد استان اختصاص دادیم و کارهای خوبی در این زمینه صورت گرفته است.
فرماندار همدان با تاکید براینکه مساجد باید محور همه امور باشد گفت: در هر محله باید یک مسجد فعال باشد و این باید به صورت یک فرهنگ ترویج پیدا کند که مساجد محور همه امور باشد.
وی خاطرنشان کرد: ما همه تلاشمان را خواهیم داشت که هیات امنای مساجد را کمک و حمایت کنیم و سرکشی از مساجد را به صورت مستمر داشته و حرکتهای خوبی از طریق مساجد برای رفع مشکلات مردم انجام دهیم.
مخفی اضافه کرد: طی روز گذشته نیز بازدیدی به همراه مسئولان از وضعیت ساخت جداره های مسجد جامع انجام شد که به حمد الله کار به خوبی پیش می‌رود.
نظر شما