خبرگزاری شبستان، گروه بین الملل: سوریه به یک نمونه تراژدیک از پیامدهای جنگ‌های داخلی طولانی تبدیل شده است، زیرا از تخریب همه جانبه در زیرساخت‌ها و اقتصاد خود رنج می برد.
از زمان آغاز بحران سوریه در سال ۲۰۱۱، شهرها و تأسیسات حیاتی به شدت آسیب دیده اند و برآوردها نشان می دهد که هزینه بازسازی ممکن است به صدها میلیارد دلار برسد.
فروپاشی اقتصادی
قبل از آغاز جنگ در سوریه در حدود ۱۳ سال پیش، اقتصاد سوریه با وجود فساد گسترده، سوء توزیع ثروت و فقر گسترده، دوره ای از ثبات محدود را تجربه می کرد، زیرا تولید ناخالص داخلی با رشد سالانه نزدیک به ۶۰ میلیارد دلار با میانگین رشد سالانه ۵ درصد می رسید.
اقتصاد سوریه بر سه بخش اصلی کشاورزی (۲۰٪)، صنعت (۲۷٪) و خدمات (۵۳٪) متکی بود و پوند سوریه در برابر دلار ثابت ماند و نرخ تورم پایین بین ۴ تا ۵ درصد بود. بخش نفت با تولید روزانه ۳۸۰ هزار بشکه که به تقویت ذخایر خارجی و تثبیت پول داخلی کمک کرد، نقش حیاتی ایفا کرد.
اما پیامدهای جنگ اسد بر مردمش صحنه را کاملاً تغییر داد، زیرا ذخایر خارجی که نزدیک ۱۸ میلیارد دلار بود، به دلیل درگیری‌ها و تحریم‌های بین المللی فرسوده شد که منجر به سقوط ارزش پوند سوریه شد.
در حالی که ارزش پول سوریه قبل از جنگ ۵۰ پوند در برابر دلار تخمین زده می شد، در سال ۲۰۲۳ به بیش از ۱۰ هزار پوند رسید و باوجود تلاش های بانک مرکزی برای تعیین ۱۳ هزار و ۵۰ پوند به عنوان قیمت رسمی، تا پایان سال ۲۰۲۴ به سطوحی بین ۱۲ هزار تا ۱۵ هزار پوند رسید.
این بحران باعث افزایش تورم شد که در برخی دوره‌ها به بیش از ۲۰۰ درصد در سال می رسید. این مسئله منجر به افزایش شدید هزینه‌های زندگی شد که در مقایسه با قبل از جنگ به بیش از ۸۰۰ درصد افزایش یافت.
قیمت مواد اولیه مانند مواد غذایی و سوخت، شاهد افزایش سالانه بین ۵۰ تا ۱۰۰ درصد بین سال‌های ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۴ بود که زندگی روزمره را دشوارتر کرد.
براساس گزارش‌های سازمان ملل، بیش از ۹۰ درصد مردم سوریه زیر خط فقر زندگی می کنند که نشان دهنده ابعاد بحران انسانی و اقتصادی در این کشور است.
طبق گزارش سازمان ملل متحد، نزدیک به ۶.۸ میلیون نفر از فقر شدید رنج می برند، زیرا درآمد آنها از ۱.۹ دلار در روز افزایش نمی‌یابد.
این دگرگونی بنیادی، میلیون‌ها خانواده را برای تامین اساسی‌ترین نیازهای خود مانند غذا، آب و انرژی که به یک رفاه دست نیافتنی تبدیل شده است، با چالش‌های روزانه مواجه کرده است.
احیای ثبات سیاسی به یک ضرورت مبرم برای احیای اقتصاد و باز کردن درهای سرمایه‌گذاری و بازسازی تبدیل شده است، زیرا این امر گامی اساسی برای نجات این کشور از بحران عمیق‌تر به شمار می‌آید.
مراحل پیشرفت
«قحطان الشرقی» نویسنده و تحلیلگر سیاسی، می گوید که سوریه اخیراً از جنگ پرهزینه اقتصادی خارج شده است.
الشرقی تاکید کرد که این کشور دارای منابع بزرگ کشاورزی، صنعتی، نفتی و انسانی است که نقش مهمی در نهضت اقتصادی خواهد داشت.
این تحلیلگر توضیح داد: هرگز مشکلی در مورد ثروت سوریه وجود نداشته است، بلکه در مدیریت آن بود، زیرا زمانی نتایج مثبتی حاصل خواهد شد که مدیریت منطقی وجود داشته باشد و منابع را به روش صحیح سرمایه‌گذاری کند.
الشرقی معتقد است که اقتصاد سوریه در مرحله بعدی بر بازسازی متمرکز خواهد شد و این همان چیزی است که در کنفرانس‌های بروکسل تصویب شد، زیرا بسیاری از کشورهای اتحادیه اروپا و کشورهای عربی مرتبط و سایر کشورها آماده بازسازی سوریه خواهند بود.
او درباره هزینه بازسازی با اشاره مطالعات قبلی می‌گوید: هزینه آن به صدها میلیارد دلار تخمین زده شده بود، اما همه جنبه های زندگی را در بر نمی گیرد، بلکه به هزینه اولیه بازسازی شهرها و زیرساخت‌های ویران و فرسوده محدود می شود.
الشرقی می‌گوید که اقتصاد سوریه قبل از جنگ به دلیل تشریفات اداری و غیرقابل انعطاف و همچنین فساد که عامل اصلی نابودی اقتصاد سوریه به شمار می‌آید، شاهد بحران و رنج بود.
او ادامه می دهد: مرحله اول بازسازی توسط کشورها از طریق صندوق بازسازی انجام می‌شود که کشورهای عربی نقش مهمی در آن خواهند داشت و معتقدم کشورهای علاقه مند به امور سوریه طی پنج ماه آینده رفتار دولت جدید را قبل از حمایت از صندوق بازسازی را ارزیابی خواهند کرد.
الشرقی توضیح می دهد که حمایت اولیه از سوی کشورها وجود خواهد داشت، اما مرحله فعلی ایجاب می کند که جامعه سوریه از یک اقتصاد جنگی به یک اقتصاد بازسازی حرکت کند که به طور مستقیم زندگی را توسعه و رشد می دهد و بر تمام بخش‌های کشاورزی و صنعتی، منابع انسانی و نیروی کار تاثیر می گذارد.
او همچنین با اشاره به تدوین قوانین که جزء لاینفک مرحله آتی است، می گوید که اقتصاد در سال اول شاهد تحول محسوسی خواهد بود. زیرا اقتصاد پویا ن و فعال است اما نظام قبلی که از تدابیر و قوانین عقب مانده پیروی می‌کرد، مانع می شد.
بازسازی
جنگ در سوریه تخریب گسترده زیرساخت‌ها را در سراسر کشور بر جای گذاشته است که شهرهای بزرگ و مناطق روستایی را به طور یکسان تحت تأثیر قرار داده است.
ساختمان‌های مسکونی و تجاری، علاوه بر مراکز بهداشتی و آموزشی، و شبکه‌های آب و برق آسیب جدی دیدند و در نتیجه با چالش‌های بزرگی مواجه شدند که مانع از بازگشت زندگی عادی به مناطق آسیب‌دیده شدند.
محمد البشیر، رئیس دولت موقت سوریه، روز چهارشنبه ۲۱ آذر ۱۴۰۳ متعهد شد که برای بازسازی کشور، بهبود خدمات و بازگرداندن آوارگان تلاش کند. اما مشکلات مالی بزرگی وجود دارد.
البشیر در مصاحبه خود با روزنامه ایتالیایی «ایل کورییری دیلا سیرا» فاش کرد که خزانه دولت فقط حاوی پوند سوریه است که تقریباً هیچ ارزشی ندارد، زیرا با یک دلار آمریکا می توان ۳۵ هزار پوند سوریه خریداری کرد.
بازسازی کشور مستلزم سرمایه گذاری‌ها و تلاش‌های مالی هنگفت است، در حالی که برآوردها درباره هزینه مورد نیاز متفاوت است. با این حال، همه درباره نیاز به یک برنامه جامع که چالش‌های امنیتی، اقتصادی و اجتماعی را در نظر می گیرد، اتفاق نظر دارند.
برآوردهای دکتر «جلال قناص» استادیار دانشکده اقتصاد دانشگاه قطر، حاکی از آن است که هزینه‌های اولیه بازسازی بین ۲۰۰ تا ۳۰۰ میلیارد دلار است و ممکن است از این رقم نیز فراتر رود.
قناص می‌گوید: مدت زمان لازم برای تکمیل روند بازسازی تا حد زیادی به بازگرداندن امنیت، تقویت اقتصاد و بازگشت استعدادها و نیروی کار خارج شده از کشور بستگی دارد.
گزارش بانک جهانی که در سال ۲۰۲۳ در ارزیابی خسارات وارده در سوریه منتشر شد، نشان می‌دهد که مجموع خسارات ناشی از درگیری تا ژانویه ۲۰۲۲ بین ۸.۷ تا ۱۱.۴ میلیارد دلار بوده است.
این برآوردها شامل خسارات وارده به زیرساخت‌های اساسی، بخش‌های اجتماعی، مؤسسات عمومی و محیط‌زیست بود.
بخش‌های مرتبط با زیرساخت‌های فیزیکی بیشترین آسیب را به خود اختصاص داده‌اند که نزدیک به ۶۸ درصد از کل خسارت را شامل می‌شود یعنی معادل بین ۵.۸ تا ۷.۸ میلیارد دلار است.
باوجود این برآوردها، هنوز در تعیین هزینه دقیق بازسازی مشکل وجود دارد، زیرا این امر مستلزم مطالعات دقیق و جامع است.
در سال ۲۰۱۸ میلادی، یک مقام سازمان ملل اعلام کرد که سوریه ممکن است به ۳۰۰ میلیارد دلار برای بازسازی نیاز داشته باشد.
در سال ۲۰۲۱، الکساندر لاورنتیف، فرستاده روسیه هزینه را نزدیک به ۸۰۰ میلیارد دلار تخمین زد، در حالی که دبیر کل اتحادیه عرب برآوردهایی را تا ۹۰۰ میلیارد دلار عنوان کرد که نشان دهنده مقیاس چالش اقتصادی پیش روی این کشور است.
شرکت تحقیقاتی «فیچ سولوشنز» وابسته به آژانس رتبه‌بندی اعتباری «فیچ» اعلام کرد که شرکت‌های غربی از جمله شرکت‌های آمریکایی می‌توانند نقش برجسته‌ای در بازسازی سوریه داشته باشند، اما احتمال می‌رود کشورهای حاشیه خلیج‌فارس بازیگر اصلی بالقوه خواهند بود.
برهمین اساس می توان گفت که آینده بازسازی تا حد زیادی به وضعیت سیاسی، حمایت بین المللی و توانایی جذب سرمایه گذاری خارجی بستگی دارد. آنچه این چالش را متمایز می کند، نه تنها بزرگی آن، بلکه پیچیدگی شرایط اقتصادی و اجتماعی است که این کشور در آن قرار دارد.
نظر شما