آیا «الشرع» در خروج از فهرست تروریسم موفق خواهد شد؟

خبرگزاری شبستان، گروه بین‌الملل: در طول چند روز، «احمد الشرع» که قبلاً با نام «ابومحمد الجولانی»، رهبر هیئت تحریر الشام شناخته می‌شد، توانست با رهبری نبردی نظام بشار اسد را سرنگون کند که این موضوع راه را برای پرسش‌ها و گمانه‌زنی‌های بسیاری در مورد آینده سوریه و سرنوشت هیئت تحریر الشام که در فهرست تروریستی سازمان ملل قرار گرفته است، باز می‌کند.

 یک ماموریت حساس و تعیین کننده در انتظار رهبر جدید سوریه «احمد الشراع» است که واشنگتن در سال 2017 برای هر کسی که اطلاعاتی درباره او ارایه کند، پاداش 10 میلیارد دلاری در نظر گرفت. برهمین اساس، آینده او و آینده جدید سوریه در گرو حذف نام او و هیئت تحریر الشام از فهرست تروریست است.

 تاکنون هیچ اقدام عملی برای حذف نام این هیئت و رهبر آن از لیست تروریستی سازمان ملل وجود نداشته است، اما ایالات متحده و سایر کشورها معتقدند که این موضوع به اقدامات این هیئت  بستگی دارد نه سخنان رهبر آن. به این معنی است که این موضوع در معرض ملاحظات بسیاری قرار خواهد گرفت که ممکن است هیئت تحریر الشام در این زمینه موفق شود و شاید خیر.

با نزدیک شدن دونالد ترامپ، رئیس جمهور منتخب ایالات متحده به قدرت در ژانویه آینده، موضوع پیچیده‌تر می شود و به نظر می رسد که الشرع در طول سه ماه آینده قبل از تشکیل دولت جدید، دربرابر  آزمون دشواری برای کسب اعتبار بین المللی برای برای مدیریت خود در مرحله انتقالی قرار دارد. بنابراین باید دید که موفق خواهد شد؟

 طبقه بندی سیاسی

درست یک روز قبل از سقوط نظام بشار اسد به ویژه در هفتم دسامبر، الشرع در مصاحبه‌ای با شبکه آمریکایی CNN  با اشاره ضمنی به امکان حذف نام تحریر الشام از فهرست تروریسم، می‌گوید که تصمیم برای طبقه بندی هیئت تحریر الشام به عنوان یک سازمان تروریستی، سیاسی و نادرست است است.

 الشرع که برای اولین بار با نام واقعی خود ظاهر شد و جهان را مخاطب قرار دارد، از تحولات و تجربیات خود صحبت کرد و بر اهمیت حفظ تنوع در سوریه و احترام به همه طرف ها تاکید کرد.

او مخالفت خود با روش های وحشیانه ای را که توسط برخی جنبش‌های جهادی دیگر دنبال می‌شود، اعلام  کرد.

الشرعه مایل بود در اولین روزهای سقوط اسد و به عهده گرفتن مدیریت مرحله کنونی سوریه تصویری کاملاً متفاوت از خود نشان دهد، زیرا در بیش از یک سخنرانی خواستار همزیستی، احترام به اقلیت‌ها و حفظ اموال و جلوگیری از هرگونه رفتار تلافی جویانه شد.

 ارتباط مدیریت سیاسی با طرف‌های بین‌المللی از جمله آمریکا، انگلیس و حتی روسیه و سایر کشورها برای ازسرگیری فعالیت سفارتخانه‌های آن کشورها در دمشق آغاز شده است، زیرا این اقدام در مقطع کنونی دارای نمادهای مهمی در مرحله کنونی است.

اما دولت آمریکا و سایر دولت‌ها، شروط بسیاری را در رابطه با احترام به اقلیت‌ها، تضمین انتقال آرام و مسالمت آمیز قدرت، مقابله با تروریست‌ها و کمک به یافتن سلاح‌های شیمیایی و بیولوژیکی تعیین کردند و این موضوع توسط «آنتونی بلینکن» وزیر امور خارجه آمریکا تأکید شد.

پس از اینکه کمیته شورای امنیت مسئول نظارت بر تحریم‌های مرتبط با داعش و القاعده و افراد مرتبط با آنها به این نتیجه رسیدند که هیئت تحریر الشام  یک «گروه تروریستی مرتبط با القاعده» است، این هیئت در فهرست تحریم‌ها در سال 2014 قرار گرفت. درحالی که جولانی در سال 2013 در این فهرست قرار گرفته بود.

« کیهو چا» یک مقام ارشد امور سیاسی در سازمان ملل متحد، می‌گوید که هیئت تحریر الشام مشمول سه تحریم می‌شود که عبارتند از «توقیف دارایی، ممنوعیت سفر و تحریم تسلیحاتی» است که به این معنی است که همه کشورها موظف به رعایت این تدابیر هستند.

 رفتار محتاطانه آمریکا

باوجود مهارت الشرع در وادار کردن دیگران به تجدید نظر در مواضع‌شان، از طریق رفتار، سخنرانی ها، جلسات و دستورات قاطع‌اش در برخورد با ناقضان و حامیان نظام سابق که دستشان به خون سوری‌ها آغشته نشده است، همچنان ترس و نگرانی در محافل غرب و برخی از محافل عربی موج می زند.

 درحالی واشنگتن از سقوط بشار اسد استقبال کرد و دولت جو بایدن در حال ارتباط با مخالفان سوری است  که اظهارات کاخ سفید و نهادهای مربوطه آمریکایی همچنان با احتیاط رفتار می‌کنند.

وزارت امور خارجه آمریکا روز دوشنبه (16 دسامبر) اعلام کرد که با هیئت تحریر الشام درباره اصول اعلام شده توسط بلینکن در خصوص انتقال در سوریه تماس گرفته است که حذف این گروه از فهرست تروریست و لغو تحریم‌ها بر اساس اعمال است نه گفتار.

 روز بعد، «مایکل میچل» سخنگوی وزارت خارجه ایالات متحده گفت که موضع واشنگتن درباره هیئت تحریر الشام به رفتار و اقدامات آن در میدان بستگی دارد.

 میچل می‌گوید که هنوز برای بحث درباره این جزئیات خیلی زود است، به خصوص که سقوط نظام اسد تنها یک هفته پیش رخ داد.

 واشنگتن منتظر شاخص‌های عملی و روشن برای حذف این سازمان از فهرست‌های تروریستی است. به طوری که به نظر می‌رسد که آمریکا به دنبال تضمین ثبات در مناطقی است که نیروهایش در شرق سوریه در آن مستقر هستند. این درحالی است که تعهد آشکاری از سوی دولت فعلی دمشق در رابطه با اقلیت‌ها، زنان، آزادی‌ها و مقابله با القاعده وجود دارد.

 دولت جدید سوریه دارای سه مسئله است که می تواند در حذف نام این سازمان از فهرست تروریستی نقش داشته باشد.

این مسایل عبارت از نحوه برخورد هیئت تحریر الشام با القاعده و داعش، تعامل این هئیت با متحدان منطقه‌ای به ویژه اسرائیل، اردن، ترکیه، و لبنان و همچنین رابطه این هیئت با مخالفان واشنگتن به ویژه روسیه و ایران و معضل سلاح‌های شیمیایی سوریه و در نهایت مسئله اقلیت ها و زنان است.

رویکرد عربی

موضع برخی از دولت‌های عربی با موضع واشنگتن در قبال هیئت تحریر الشام فاصله زیادی ندارد و این موضوع در بیانیه کمیته ارتباط عربی درباره سوریه در پایان نشست خود در روز شنبه (14 دسامبر) در شهر عقبه اردن منعکس شده است.

اما این کمیته شرط لزوم برگزاری گفت‌وگوی ملی فراگیر برای ساخت سوریه را حمایتش از روند انتقال صلح‌آمیز که نماینده همه نیروهای سیاسی سوریه باشد، اعلام کرد و بر لزوم اجرای قطعنامه 2254 تاکید کرد. به گفته تحلیلگران، این قطعنامه بی ارزش شده است، زیرا نظام دیگر وجود ندارد و یکی از طرفین این تصمیم است.

شورای همکاری خلیح فارس نیز با استقبال از بیانیه این کمیته، برحمایت این شورا از همه تلاش‌ها برای حفظ وحدت، حاکمیت، امنیت و ثبات سوریه و قرار گرفتن در کنار مردم تاکید کرد.

روزنامه الشرق الاوسط نوشت: شاید اردن بیش از همه از عواقب سقوط اسد واهمه داشته باشد. امان از بازگشت هرج و مرج به سوریه در سایه سیطره هیئت تحریر الشام  به ویژه گروه‌ها در جنوب سوریه بیم دارد که با این هیئت تحریر الشام موافق نیستند.

انحلال هیئت تحریر الشام

باوجود تاکید «پدرسن» فرستاده سازمان ملل در سوریه برای لغو تحریم‌ها علیه هیئت تحریر الشام و رهبر آن احمد الشرع و دیدار اخیرش با او در دمشق و سلسله گفتگوهای دیپلماتیک بین دمشق جدید و دولت‌های غربی، به نظر می‌رسد که دولت انتقالی در روزهای آینده با چالش بزرگی مواجه است، به خصوص که این موضوع نیز تابع ملاحضات خارجی و تلاش‌های منطقه‌ای و بین‌المللی برای نفوذ در سوریه خواهد بود.

به نظر می رسد که الشرع چاره ای جز انحلال هیئت تحریر الشام ندارد و این همان چیزی است که عمار قحف، مدیر اجرایی مرکز مطالعات استراتژیک «عمران» گفت.

قحف می‌گوید: ممکن است الشرع برای دور زدن موضوع خارج شدن اسم هیئت تحریر الشام از فهرست تروریست به انحلال این هیئت و ادغام آن در دولت نجات یا نهاد رسمی نظامی متوسل شود.

او با اشاره به احتمال حذف این هیئت و رهبر آن از فهرست تروریست بین‌الملل توضیح داد که اگرچه هنوز صحبت درباره پرونده حذف زود است، اما می توان گفت که این مسئله نزدیک‌تر از همیشه است.

برهمین اساس می توان گفت که مسئله خروج هیئت تحریر الشام از فهرست تروریست ابعاد مختلف حقوقی و سیاسی و قانونی دارد و همکاری کشورهای عربی و دیگر کشورها با دولت جدید در سوریه مشروط به گام‌هایی منسجم با نظام منطقه‌ای است.