«عفت عرب‌زاده»، پژوهشگر و فعال حوزه زن و خانواده در گفتگو با خبرنگار زنان و خانواده خبرگزاری شبستان در پاسخ به این سوال که مهریه چقدر ضامن خوشبختی زوج ها است، اظهار کرد: هر چیزی که باعث شود؛ رکن اصلی خوشبختی که همان محبت و مودت است، قوام بیشتری پیدا کند، عامل خوشبختی محسوب می شود. حال باید دید در این میان مهریه چقدر می تواند نقش داشته باشد. آیا می تواند به دلیل جنبه اقتصادیش ضامن این خوشبختی، مودت و محبت شود یا نه معنا و مفهومی دیگری غیر از بعد اقتصادی دارد.
وی با بیان اینکه مهریه متناسب با زمان روز و شأن طرف تعیین می شود، افزود: مثلا مهریه با توجه به شرایط اقتصادی داماد تعیین می شود. اینکه مهریه چگونه و با چه چیزی تعیین شود، متناسب با زمان متفاوت است. اینکه با طلا یا نقره تعیین شود و یا با مِلک یا درخت، بستگی به زمان آن دارد. آن چه مهم است اینکه ما خوشبختی را در چه چیزی ببینیم و چه چیزی آن را ضمانت کند.
مدل سبک زندگی در تعیین مهریه و تعریف خوشبختی نقش مهمی دارد
این فعال حوزه زن و خانواده با بیان اینکه امروزه مدل سبک زندگی هم در تعیین مهریه و تعریف خوشبختی نقش مهمی دارد، گفت: در دوران مدرن و پسامدرن، مهریه «متریال» مادی شده؛ یعنی بُعد اقتصادی و مادی آن پررنگ تر شده است، بنابراین اگر بخواهیم معنا و مفهوم خوشبختی را بر این جنبه غالب کنیم قطعاً مهریه می تواند ضامن خوشبختی باشد. اما می خواهم یک نگاه متفاوتی از این که عرض کردم ارائه دهم. جدای از اینکه بگوییم خوشبختی ماده نیست و چیزی فراتر از ماده است.
خوشبختی مساله ای فراتر از مادیات و یک احساس درونی است
عرب زاده با بیان اینکه خوشبختی مساله ای فراتر از مادیات و یک احساس درونی است، تصریح کرد: خوشبختی قابل اندازه گیری و شاخص گذاری برای همه نیست؛ بنابراین باید بعد معنوی و عرفانی آن را بیشتر در نظر بگیریم؛ یک زمانی با این عنوان مهریه را تعیین می کنیم و می گوییم در این صورت، مهریه ارتباطی با خوشبختی افراد ندارد، یعنی یک مقوله مادی نمی تواند بر یک مقوله فرامادی اثری حاکم داشته باشد یا ضامن خوشبختی شود. زمانی هم هست که ما نگاه صرفا مادی به مهریه داریم و آن را با زمین، طلا و حتی سهام می سنجیم ضمن اینکه مهریه علاوه بر بخش مادی جنبه معنوی هم دارد اما بستگی به نگاه افراد نسبت به آن، متفاوت می شود.
وی ادامه داد: مهریه علاوه بر پشتوانه اقتصادی دارای مفهوم دیگری در اسلام است. وقتی مهریه را با مفهوم خوشبختی، محبت و مهریه در نظر بگیریم قطعا ضمانتی برای خوشبختی است؛ به عنوان مثال روال مهریه به این صورت است که داماد هر چیزی را که مالیت داشته و ارزشمند باشد به عروس هدیه می دهد، این خود بهانه ای برای محبت است؛ زمانی این محبت می تواند موثر باشد که پسر بگوید: این مقدار را می توانم تقدیم شما بکنم. اما این نکته را نباید فراموش کنیم که درصد بسیار کمی از جوانان هستند که از پشتوانه مالی پدرانشان برخوردارند و درصد زیادی از آنها از چنین امتیازی بی نصیبند. بنابراین خانواده ها باید شرایط مالی و اقتصادی جوانان را در نظر بگیرند و با مهریه های سنگین کام جوانان را در ابتدای زندگی تلخ نکنند.
اصطلاح «مهریه را کی داده کی گرفته» زمانی باب شد که مهریه جنبه تشریفاتی پیدا کرد
این فعال حوزه خانواده با اشاره به اصطلاح «مهریه را کی داده کی گرفته»، بیان کرد: این مساله برمی گرده به زمان گذار انتقال نگاه خانواده ها به امر ازدواج جوانان. دقیقا زمانی که مهریه جنبه تشریفاتی پیدا می کند. زمانی که بعد اقتصادی، چشم و هم‌چشمی و شانیت انسان ها در ابعاد اقتصادی نمود پیدا می کند. در مجموع زمانی که مهریه به ابزاری برای خودنمایی خانواده ها تبدیل می شود به این صورت که خانواده دختر به خانواده داماد می گوید: برای اینکه قدر و منزلت دختر ما حفظ شود جلوی فامیل بگویید: هزار سکه مهر تعیین کردید ضمن اینکه عکس آن هم حاکم است و گاهی مواقع خانواده پسر هم با رضایت خودشان مهریه بالا تعیین می کنند. بنابراین وقتی چنین نگاهی نسبت به مهریه وجود داشته باشد؛ قطعا این اصطلاح معنا پیدا می کند که «مهریه را کی داده کی گرفته» یعنی چیزی که وجود خارجی ندارد. یعنی من برای چیزی حرف میزنم و تصمیم می گیرم که چیزی جز نمایش نیست لذا وقتی شما برای یک نمایش مهریه تعیین می کنید این اصطلاح شکل می گیرد.
عرب زاده گفت: بنابراین اصطلاح اینکه «مهریه را کی داده کی گرفته» مربوط به زمان گذار از زندگی سنتی و موجهه فرهنگ ایرانی به دوران جدید است که همه چیز به سمت تجمل گرایی و چشم به هم چشمی سوق پیدا می کند. این در حالی است که هنوز هم در برخی از خانواده ها به ویژه خانواده های مذهبی اصلا اصطلاح «مهریه را کی داده کی گرفته» امر موجهی نیست و این اصطلاح را قبول ندارند و حتی از نظر شرعی آن را مشکل می دانند و معتقدند: مهریه یعنی هر زمانی که خانم طلب کرد، مرد بتواند آن را تقدیمش کند این امر برای مرد یک وجاهت مردانگی داشته اما متاسفانه امروزه با توجه به تغییر سبک زندگی، این وجاهت اصالت خود را از دست داده است و این اصطلاح «مهریه را کی داده، کی گرفته» باب شده است. ضمن اینکه این اصطلاح بابی شد برای از بین رفتن ضمانت خوشبختی مهریه و نمایشی جلوه دادن این امر مهم در جامعه. به جای اینکه مهریه ابزاری برای محبت و مودت میان زوج ها باشد؛ وسیله برای تحت فشار قرار دادن داماد و خانواده ها شده است و اینکه به مرگ بگیر تا به تب راضی شود.
وی در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه وقتی مهریه ای تعیین می شود در واقع دِینی بر گردن مرد گذاشته می شود در صورتی که مرد توان پرداخت آن را نداشته باشد آیا عقد باطل می شود، نظر فقه اسلامی در این زمینه چیست؟، اظهار کرد: عقد باطل نیست. اینجا عقد دائم مطرح است. قراردادی که بین زن و مرد بسته می شود طبق فرمایش اسلام اگر مردی بنابر بر هر دلیلی مهریه همسرش را نپردازد قطعا معصیت کرده است. اگر مردی خارج از توان خودش تعهدی نسبت به مهریه داده باشد این فرد سفیه (کسی است که عاقل نیست یا تحت تأثیر افکار و رفتار نادرست قرار دارد) شمرده می شود؛ در واقع مهریه ای خارج از توان خود تعیین کرده که منتفی شده و طبق قوانین دادگاه بررسی و مشخص می شود.
این فعال حوزه خانواده در پایان خاطرنشان کرد: مساله دیگه بحث نمایشی بودن مهریه است که زن و مرد از ابتدا می دانند که این میزان مهریه برای نمایش تعیین شده و این هم از ابتدا منتفی است؛ چرا که از ابتدا قصدی برایادای این دِین نبوده و ِدینی هم بر گردن مرد نیست که بخواهد تاثیری بر صحت عقد بگذارد بلکه یک بحث شرعی و قانونی مجزا مطرح می شود.
نظر شما