به گزارش خبرگزاری شبستان از فارس، مساجد از گذشته‌های دور پایگاهی برای انسجام اجتماعی و فرهنگی بوده و نقش بسزایی در تربیت دینی، گسترش فرهنگ اسلامی و تقویت همبستگی اجتماعی ایفا کرده‌اند؛ این بناهای مقدس همواره نقشی محوری در زندگی مردم ایفا کرده و به‌عنوان مأمنی برای تعاملات انسانی و حل مسائل جامعه شناخته شده‌اند. اما در دنیای امروز، بسیاری از مساجد با مشکلاتی مواجه شده‌اند که مانع از ایفای کامل این نقش تاریخی شده است.
از نبود برنامه‌های متنوع و جذاب تا حتی ضعف در مدیریت و هماهنگی میان مسئولان، همه این چالش‌ها سبب شده‌اند که برخی مساجد نتوانند آن‌طور که شایسته است، در مسیر رفع نیازهای معنوی و اجتماعی مردم حرکت کنند. این شرایط زنگ خطری است که نیاز به توجه فوری و برنامه‌ریزی دقیق دارد.
احیای جایگاه مساجد، نیازمند بازنگری در سیاست‌گذاری‌ها و اقدامات جدید است. تعریف وظایف متولیان، آموزش تخصصی برای امامان جماعت، طراحی برنامه‌های متناسب با نیازهای جامعه و تقویت ارتباط بین مسجد و مردم، از جمله راهکارهایی هستند که می‌توانند دوباره مساجد را به جایگاه حقیقی‌شان بازگردانند.
در چنین شرایطی، بازنگری در شیوه‌های مدیریتی، هماهنگی بیشتر میان نهادهای مرتبط و تقویت جایگاه امام جماعت به‌عنوان محور معنوی و اجتماعی هر مسجد، از ضرورت‌های انکارناپذیر است. مساجد تنها زمانی می‌توانند نقش حقیقی خود را ایفا کنند که به پایگاهی برای پاسخ‌گویی به نیازهای دینی، فرهنگی و اجتماعی مردم تبدیل شوند.
باید متولی مساجد مشخص شود چرا که یکی از عوامل اصلی مشکلات این است که نمی‌دانیم متولی برخی مساجد چه کسی است.
با نگاه به این چالش‌ها و اهمیت راهبردی مساجد، سخنان آیت‌الله لطف‌الله دژکام، امام جمعه شیراز، راهنمایی ارزشمند برای بازشناسی جایگاه این نهاد مقدس و بازآفرینی نقش محوری آن در جامعه اسلامی ارائه می‌دهد.
مشکل تعطیلی مساجد؛ نیاز به تعیین متولی مشخص
یکی از مهم‌ترین مسائلی که آیت‌الله دژکام به آن اشاره کرد، تعطیلی برخی مساجد به دلیل نبود متولی مشخص است. او در این زمینه گفت: "باید متولی مساجد مشخص شود چرا که یکی از عوامل اصلی مشکلات این است که نمی‌دانیم متولی برخی مساجد چه کسی است."
این سخنان به واقعیت تلخی اشاره دارد؛ بسیاری از مساجد به دلیل عدم مدیریت صحیح یا مشخص نبودن مسئولیت‌ها، از ایفای نقش خود بازمانده‌اند. امام جمعه شیراز تأکید کرد که شناخت متولی اصلی مسجد، نقش هماهنگی بین نهادهای مختلف را تقویت می‌کند و باعث می‌شود هر مسجد به مرکز فرهنگی و دینی مؤثری تبدیل شود.
ضرورت هماهنگی و تعریف وظایف دقیق
نماینده ولی فقیه در استان فارس در ادامه بر اهمیت شناخت متولیان مساجد از سوی مجموعه‌های رسمی کشور تأکید کرد و افزود: "هنگامی متولی اصلی مسجد شناخته شد، آن زمان نقش هماهنگی ایفا خواهد شد."
این هماهنگی زمانی امکان‌پذیر است که وظایف متولیان به‌صورت دقیق مشخص و به آن‌ها ابلاغ شود. سند ملی مسجد که توسط آیت‌الله دژکام نیز مورد تأکید قرار گرفت، راهنمای جامعی برای این امر است. وی در این رابطه بیان کرد: "سند ملی مسجد باید مطالعه شود چرا که در آن سند شرح وظایف تک‌تک افراد نوشته شده و باید طبق آن از افراد کمک خواست."
از ریاست تا ولایت؛ تفاوتی کلیدی در مدیریت مساجد
یکی از کارهایی که همیشه انجام می‌دادیم این بود که می‌گفتند در محضر کسی که تجربه دارد بنشینید. طلبه باید تجاربی را در محضر بزرگتر که در امر مسجدداری بوده، کسب کند.
آیت‌الله دژکام با بیان تفاوت میان کلمات ولایت و ریاست، نقش متولیان مساجد را فراتر از مدیریت ساده دانست. او تصریح کرد: "متولی به معنای رئیس نیست؛ یکی از کارهایی که همیشه انجام می‌دادیم این بود که می‌گفتند در محضر کسی که تجربه دارد بنشینید. طلبه باید تجاربی را در محضر بزرگتر که در امر مسجدداری بوده، کسب کند."
این نگاه به متولی مسجد به‌عنوان راهنمای معنوی و اخلاقی، به‌جای یک مدیر صرف، تأکیدی است بر نقش مساجد در هدایت جامعه به سوی ارزش‌های اسلامی و انسانی.
بردباری؛ کلید موفقیت در مدیریت مساجد
یکی دیگر از نکات کلیدی مطرح‌شده، اهمیت حلم و بردباری در مدیریت مساجد بود. امام جمعه شیراز گفت: "اگر در مدیریت حلم داشتیم، می‌توانیم موفق عمل کنیم. همچنین اداره کردن مسجد ایجاد هواداری نسبت به یکدیگر در مساجد است."
بردباری و تحمل نظرات مختلف، از ملزومات مدیریت موفق مساجد است؛ زیرا مساجد تنها مکان عبادت نیستند، مراکزی برای گردهمایی افراد با عقاید و دیدگاه‌های متفاوت‌اند.
مسجد؛ هویت‌ساز جامعه اسلامی
نقش اجتماعی، فرهنگی و دینی مساجد زمانی به‌طور کامل ایفا می‌شود که امام جماعت به‌عنوان امام جامعه پذیرفته شود. آیت‌الله دژکام در این باره تأکید کرد: "نقش اجتماعی، فرهنگی و دینی مسجد هنگامی ایفا می‌شود که مردم امام جماعت را به‌عنوان امام جامعه قبول داشته باشند؛ از این رو باید جایگاه خود به‌عنوان عالم دینی در مساجد را تثبیت کرد."
در سند ملی مسجد، شرح وظایف تک‌تک افراد نوشته شده و باید طبق آن عمل شود.
این سخن نشان‌دهنده اهمیت ارتباط قوی بین امام جماعت و مردم است چرا که امام جماعت، فقط یک رهبر دینی نیست و باید نقش مشاور، راهنما و مدیر فرهنگی را نیز ایفا کند.
راهکارها برای احیای نقش مساجد
استفاده از اسناد راهنما مانند سند ملی مسجد می‌تواند به شفاف‌سازی وظایف متولیان و ایجاد هماهنگی میان نهادهای مختلف کمک کند. آیت‌الله دژکام با تأکید بر اهمیت این سند، خاطرنشان کرد که «در سند ملی مسجد، شرح وظایف تک‌تک افراد نوشته شده و باید طبق آن عمل شود.»
همچنین یکی از پیش‌نیازهای مدیریت موفق مساجد، تربیت ائمه جماعات با مهارت‌های مدیریتی، فرهنگی و ارتباطی است. امامان جماعت باید علاوه بر دانش دینی، توانایی تعامل با مردم و مدیریت فرهنگی مساجد را داشته باشند.
جذب اقشار مختلف جامعه به مساجد نیازمند برنامه‌های فرهنگی و آموزشی متنوع و جذاب است. این برنامه‌ها باید به‌گونه‌ای طراحی شوند که نیازهای مختلف مردم، از کودکان گرفته تا سالمندان، را پوشش دهند. تعامل مؤثر میان سازمان‌های رسمی و متولیان مساجد نیز می‌تواند به رفع مشکلات مدیریتی و تقویت جایگاه مساجد کمک کند. این هماهنگی باید در قالب جلسات منظم و ایجاد ساختارهای ارتباطی مناسب صورت گیرد.
هر مسجد باید بر اساس موقعیت جغرافیایی و نیازهای مردم منطقه، برنامه‌ریزی ویژه‌ای داشته باشد. در مناطقی که مساجد نقش پررنگ‌تری در زندگی روزمره مردم دارند، برنامه‌ها باید با تأکید بیشتری بر نیازهای فرهنگی و اجتماعی اجرا شوند.
مساجد، محور هویت دینی و فرهنگی جامعه‌اند. با مدیریت صحیح، آموزش متولیان و تقویت ارتباط مردم با این نهاد مقدس، می‌توان نقش اجتماعی و فرهنگی مساجد را احیا کرد و آن‌ها را به سنگری مستحکم در برابر چالش‌های جامعه تبدیل کرد.
سخنان آیت‌الله دژکام، راهنمایی ارزشمند برای بازنگری در سیاست‌ها و رویکردهای مدیریت مساجد است. اکنون زمان آن رسیده که با تلاش و همدلی، جایگاه واقعی مساجد را بازگردانیم.
نظر شما