به گزارش خبرنگار گروه دین و اندیشه خبرگزاری شبستان: همایش «نهادهای دینی و احیا میراث ادیان ابراهیمی» به مناسبت مبعث پیامبر گرامی اسلام (ص) برپایه وقف‌نامه حاج حسین آقا ملک؛ روز دوشنبه ۸ بهمن ماه با حضور حجت‌الاسلام «محمدجواد حاج علی اکبری» رئیس شورای سیاست‌گذاری ائمه جمعه کشور؛ خاخام «یونس حمامی لاله‌زار» رهبر دینی کلیمیان ایران؛ کشیش «گریگوریس نرسسیان» مشاور خلیفه‌گری ارامنه تهران؛ «رمضانعلی ایزانلو» پژوهشگر گروه ادیان بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی؛ در محل آمفی‌تئاتر کتابخانه و موزه ملی ملک» موقوفه آستان قدس رضوی برگزار شد.
بعثت رسول اکرم، احیای میراث انبیای سلف است
حجت‌الاسلام «محمدجواد حاج‌علی‌اکبری» در این همایش طی سخنانی با بیان اینکه جشن مبعث پیامبر اکرم (ص) جشن همه پیامبران است، اظهار کرد: از جمله خصوصیاتی که در بعثت بزرگ نبی مکرم اسلام مشهود است؛ احیای میراث همه انبیا است؛ در واقع با این بعثت می‌توان گفت همه آنچه که به عنوان میراث انبیا در تمام تاریخ بشر بود احیا شد چراکه قرآن نام انبیای سلف و راه و رسم و منطق و مرام آنها را زنده کرد و بسیاری از ادیان با مراجعه به قرآن پیامبر خود را دوباره شناختند؛ برای مثال ماجرای حضرت موسی(ع) ماجرای بسیار عجیب، گسترده و مملو از نکته‌ای است که در قرآن بیان شده است، همچنین در مورد عیسی بن مریم و البته حضرت مریم که در آیات قرآن جلوه‌های مختلفی در وصف آن حضرت بیان شده است.
بعثت پیامبر اسلام مبتنی بر گفت‌وگو و همیاری و همدلی است
رئیس شورای سیاست‌گذاری ائمه جمعه کشورادامه داد: یکی از نکات جالب بعثت رسول اکرم(ص) و محوری که قرآن بر آن توجه داشته ارتباط و گفت وگو و همراهی و همیاری است؛ خداوند در قرآن همه پیامبران را به این شکل وصف کرده است: «وَلَقَدْ بَعَثْنَا فِی کُلِّ أُمَّةٍ رَسُولًا أَنِ اعْبُدُوا اللَّهَ وَاجْتَنِبُوا الطَّاغُوتَ فَمِنْهُمْ مَنْ هَدَی اللَّهُ وَمِنْهُمْ مَنْ حَقَّتْ عَلَیْهِ الضَّلَالَةُ فَسِیرُوا فِی الْأَرْضِ فَانْظُرُوا کَیْفَ کَانَ عَاقِبَةُ الْمُکَذِّبِینَ» (و در حقیقت در میان هر امتی فرستاده ای برانگیختیم [تا بگوید] خدا را بپرستید و از طاغوت بپرهیزید پس از ایشان کسی است که خدا [او را] هدایت کرده و از ایشان کسی است که گمراهی بر او سزاوار است بنابراین در زمین بگردید و ببینید فرجام تکذیب کنندگان چگونه بوده است) این آیه یعنی همه پیامبران برای دعوت به بندگی و پرهیز از طاغوت و باطل آمدند؛ همچنین در تعبیر دیگری در مورد پیامبران در قرآن آمده است: «لَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلَنَا بِالْبَیِّنَاتِ وَأَنْزَلْنَا مَعَهُمُ الْکِتَابَ وَالْمِیزَانَ لِیَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ وَأَنْزَلْنَا الْحَدِیدَ فِیهِ بَأْسٌ شَدِیدٌ وَمَنَافِعُ لِلنَّاسِ وَلِیَعْلَمَ اللَّهُ مَنْ یَنْصُرُهُ وَرُسُلَهُ بِالْغَیْبِ إِنَّ اللَّهَ قَوِیٌّ عَزِیزٌ» (همانا ما پیامبران خود را با دلایل روشن فرستادیم و با آنان کتاب و ترازو [ی تشخیص حق از باطل] نازل کردیم تا مردم به عدالت بر خیزند، و آهن را که در آن برای مردم قوت و نیرویی سخت و سودهایی است، فرود آوردیم و تا خدا مشخص بدارد چه کسانی او و پیامبرانش را در غیاب پیامبران یاری می دهند؛ یقیناً خدا نیرومند و توانای شکست ناپذیر است)؛ با توجه به این آیه رستاخیز عدالت بین همه انسان‌ها دعوت مشترک همه انبیا است.
وی در بخش دیگری از مباحث خود با اشاره به اینکه زیست اجتماعی بشر مورد توجه و تاکید اسلام است، تصریح کرد: دو مولفه سَلِّم، سلام مورد اشاره اسلام است، نام خداوند سلام معرفی شده است، در ارتباط اجتماعای مسلمین و تحیت، نام خداوند (سلام) بیان می‌شود، بنابراین آنچه مبنای آغاز اسلام قرار گرفته یک کلمه است که عبارت است از اینکه من به‌گونه‌ای زندگی خواهم کرد که هیچ‌کسی به ناحق اذیت نشود و همه در سلامت باشند، به بیان دیگر زیست یک مسلمان به گونه‌ای تعریف می‌شود که تبدیل به مسئولیت اجتماعی می‌شود. البته این امر مشترک بین همه ادیان توحیدی است.
حجت‌الاسلام حاج‌علی‌اکبری ادامه داد: اما سوال آن است که چه‌طور می‌توان زیست طیب و طاهر را اجرا کرد؟ اولین تضمین برای تحقق این امر اجرای قسط و عدالت است؛ وقتی جلو زیاده‌خواهیِ متجاوزین و کسانی که روشن‌کننده آتش در زندگی مردم هستند گرفته شود، وقتی از طاغوت اجتناب شود، در این صورت تضمین یک زندگی در صلح و امنیت و آسایش را خواهیم داشت؛ مساله عدالت گمشده بشریت است.
رئیس شورای سیاست‌گذاری ائمه جمعه کشور افزود:در جهان امروز شاهد بودیم که همه ادیان نسل‌کشی در غزه را محکوم کردند، این همه زن و کودک کشته شدند اما کسی از میان آنان که دم از عدالت می‌زنند دفاع نکرد و این در حالی بود که ادیان اعم از اسلام، مسیحیت و یهودیت در نقاط مختلف عالم به میدان آمدند و و خواهان حفظ حریم انسان شدند، همین مساله و زندگی در سلم یکی از محورهای مشترک بین ادیان است؛ زندگی در امنیت و سلم مولفه‌ای است که قاعده اسلام حول آن می‌گردد.
وی در پایان مباحث خود برای ظهور منجی و موعود که امر مشترک و مورد اتفاق همه ادیان توحیدی است، دعا کرد و ادامه داد: با ظهور او که روز موعود همه ادیان و زمین و زمان است طعم شیرین صلح و بندگی را می چشیم.
همچنین در ابتدای این همایش «رضا دبیری‌نژاد» رییس اداره موزه و موسسه کتابخانه و موزه ملی ملک با اشاره به وقف‌نامه مرحوم «ملک» اظهار کرد: وظیفه داریم بر اساس این وقف‌نامه هفت مناسبت مذهبی را جشن بگیریم که یکی از آنها مبعث است؛ در این راستا چون ما در کتابخانه آستان قدس و کتابخانه ملک مجموعه متعددی از کتب مربوط به ادیان را داریم و از سوی دیگر حفظ میراث فرهنگی، احترام به باورها و ادیان است، لذا به نظرم آمد طی برگزاری یک برنامه معرفی مقدماتی داشته باشیم تا بگوییم که در این مکان‌ها چه ظرفیت‌هایی برای مطالعه و پژوهش وجود دارد.
در بخش دیگری از این همایش «ابوالفضل حسن‌آبادی» با اشاره به بخش نسخ خطی آستان قدس رضوی گفت: ۹۰ هزار نسخ خطی داریم که در حوزه‌های مختلف از جمله نجوم و ادبیات، فقه و اصول، جغرافیا و تاریخ و بسیاری عرصه‌های دیگر جمع‌آوری نگهداری می‌شود، در این میان منابعی نیز برای ادیان داریم؛ البته در آستان قدس بیشتر نسخ در حوزه قرآن همچنین در این میان منابعی از سایر ادیان داریم.
رئیس بخش مخطوطات آستان قدس رضوی ادامه داد: مهمترین حوزه منابع ما در آستان قدس رضوی وقف است و از گذشته دور علما و دانشمندان، کتابخانه شخصی خود را وقف آستان قدس کردند و در دوره‌های مختلف تاریخی و با وجود تغییر حکومت‌ها همواره این منابع باقی مانده است؛ از سوی دیگر بحث سازماندهی و ساختار اداری آستان قدس باعث نگهداری این میراث است و در کتابخانه دیجیتال آستان قدس همواره این منابع قابل دسترس است که امیدوارم محققان بتوانند از این ظرفیت استفاده کنند و از سوی دیگر زمینه برای همکاری مشترک بین ادیان فراهم شود.
در ادامه «جعفر مروارید» با بیان اینکه امام رضا(ع) امامِ گفت‌وگو است و میراثی که ما در حوزه گفت‌وگوی دینی داریم منجر به غنی شدن این گستره شده است، اظهار کرد: گفت‌وگوی ادیان به ویژه در جهان امروز ضرورت دارد اما موانع کلامی و فلسفی دارد؛ از مشکلات که امروز با آن مواجهیم خشونت دینی و تفاسیر نادرست از دین است که داعش نمونه بارزی آن محسوب می‌شد؛ خشونت دینی ناظر بر انسانیت و اخلاق است، بخشی که مورد خشونت قرار می‌گیرد جامعه و امنیت است، قربانی اصلی اخلاق و تفکر است لذا ادیان ابراهیمی در فضای عملی اتحادی را شکل می‌دهند.
نسبی‌گرایان فضای گفت‌وگو را می‌بندند
معاون سازمان علمی و فرهنگی آستان قدس رضوی ادامه داد: تبار تاریخی ضرورت گفت‌وگو و اتحاد ادیان ابراهیمی را بازتعریف می‌کند؛ گذشتن از خودپرستی و رسیدن به خداپرستی پیام مشترک ادیان بوده است؛ نمونه بارز در این مورد مواجه پیامبر اکرم (ص) با ادیان دیگر در تببین معارف و مواجهه در فضای عملی است؛ از سوی دیگر در مقابل و در فضای فلسفی با رویکرد نسبی‌گرایی مواجهیم که این رویکرد از اتحاد میان ادیان جلوگیری می‌کند، نسبی‌گرایان عملا راه دیالوگ را می‌بندند؛ اگر بخواهیم گفت‌وگوی ثمربخش داشته باشیم باید به واقع‌گرایی معتقد بوده و بر اساس مفاهیم مشترک گفت‌وگوها را جلو ببریم.
وی گفت: مانع کلامی در فضای گفت‌وگوی ادیان انحصارگرایی است، این افراد صدق و نجات را منحصر به خود می‌دانند؛ در حالی که اگر با نگاه شمول‌گرایانه به گفت‌وگوی ادیان توجه کنیم راه برای نجات همه انسان‌ها و متدینین باز می‌شود؛ امام رضا(ع) فرمود: «لَوْ عَلِمُوا مَحاسِنَ کَلامِنا لاَتَّبَعُونا» (اگر مردمْ زیبایی های گفتار ما را می دانستند، از ما پیروی می کردند)؛ آن حضرت زیبایی کلام را مورد توجه قرار داده و نه تنها مدل معرفی زیبایی‌شناسانه دین را مورد تاکید قرار می‌دهند بلکه زیبایی‌شناسان را هم به رسمیت می‌شناسند؛ بنابراین اگر قرار است که زیبایی کلام امام را بیان کنیم، ادیان دیگر را هم مورد توجه قرار می‌دهیم. به هر روی امیدوارم که بتوانیم از میراث خطی آستان قدس رضوی در راستای تعاملات بین ادیانی بهره مند شویم.
در ادامه این همایش خاخام «یونس حمامی لاله زار» با اشاره به اینکه طبق دیدگاه یهودیت در تورات مقدس، ۶۱۳ فرمان هست، افزود: آخرین فرمان از این میان همان طور که در سفر تثنیه آمده دستوری بر کتابت تورات است که هر فرد یهودی موظف است که نسخه‌ای از تورات را داشته باشد؛ لذا از زمان حضرت موسی(ع) کتابت تورات به عنوان کتاب مقدس آغاز می‌شود آن هم از روی نسخه‌ای که موسی (ع) در اختیار بنی اسرائیل قرار داد. ۱۳ نسخه را آن حضرت نوشت؛ این رویه تا به امروز ادامه داشت و افرادی به عنوان کاتب و خوشنویس تورات را نوشتند البته بعدها با آمدن صنعت چاپ کار متفاوت شد اما هنوز آن نسخه‌های سنتی و خطی وجود دارد.
رهبر دینی کلیمیان ایران گفت: در کنار نوشتن و ثبت کارها، حفظ این مکتوبات نیز همواره اهمیت داشته است و دلیل آن نیز تقدسی است که هر دینی قایل است؛ اساسا حفظ اسماء مقدس در ادیان دیگر هم مهم است چراکه کتاب مقدس در بردارنده اسامی الهی است، از دیدگاه عرفان یهود کل کتاب مقدس ترکیبی از اسامی الهی است؛ این مساله بسیار اهمیت دارد و در نتیجه حفظ نسخ در دین یهود نیز بسیار اهمیت دارد، در واقع همان طور که در دین اسلام بدون وضو به قرآن دست نمی زنند در یهود نیز ارزش والایی برای کتاب مقدس قایل هستیم و این کتاب را از قدیم‌الایام هرجایی قرار نمی‌دانند و در گنجه نگهداری می کردند، حتی نسخه های خطی قابل استفاده نبودند به جهت اینکه دارای اسما الهی هستند دور انداخته نشده و یا در کنیسه ها نگهداری می شوند یا به نوعی حفظ می‌شوند تا قداست نام خدا و حرمت آن حفظ شود.
همزیستی پیروان ادیان در ایران سابقه طولانی دارد
وی در ادامه مباحث خود در مورد تنوع دینی در ایران و همزیستی پیروان ادیان در کنار یکدیگر، افزود: کشور ما سابقه‌ای طولانی در همدلی، همفکری و همزیستی مسالمت‌آمیز بین ادیان دارد اما به نظرم فعالیت و کار پژوهشی در زمینه شیوه نگارش کتب مقدس میتواند موضوع همدلی و همفکری باشد.
در ادامه این همایش «گریگوریس نرسسیان» با بیان اینکه ارامنه و ایرانیان از دیرباز در کنار یکدیگر بوده‌اند و ارامنه خود را ایرانی می‌دانند، گفت: دو تمدن بزرگ اورارتو و میتانی دو تمدن بزرگ ارمنی هستند که در آذربایجان شرقی و غربی؛ ارمنستان و ترکیه امروزی شکل گرفتند؛ شش سال قبل موزه ایران باستان به همراهی دولت ارمنستان، نمایشگاهی را ترتیب دادند که در آن نمایشگاه این دو تمدن به عنوان میراث مشترک بین ایران و ارمنستان را مشاهده کردیم.
مشاور خلیفه‌گری ارامنه تهران ادامه داد: ارامنه قبل از معاهده گلستان و ترکمنچای در آذربایجان غربی و شرقی زندگی می‌کردند اما تعداد زیادی از ارامنه جلای وطن کردند و آن سوی ارس سکونت کردند، چند سال قبل که ارمنستان رفتم یکی از کشیش‌ها به من گفت که قسمت جنوبی این این رود ارامنه‌ای که ساکن هستند از ایران به اینجا آمدند؛ بنابراین با توجه به همه این مباحث می‌خواهم بگویم که ارامنه حق دارند که با ایان سبقه تاریخی از گذشته خود را شهروند درجه یک ایران بدانند.
دو ملت ایران و ارمنستان از دیرباز پیوند برادری دارند
وی با بیان اینکه ایران از دیرباز سرزمین گفت‌وگوی ادیان بوده است، خاطرنشان کرد: در مطالعه تاریخ ارمنستان می بینیم که «تیگران» دوست کوروش کبیر بود و او را یاری کرد؛ امروز در موزه ایروان نسخ خطی ایرانی-ارمنی فراوانی به ویژه از دوره قاجار می بینیم که نشان دهنده اخوت و برادری دو ملت هستند؛ ارامنه و ای رانیان از نظر فرهنگی اشتراکات فراوانی دارند و ۱۸۵ هزار کلمه مشترک پهلوی در زبان ارمنی استفاده شده است.
گفت‌وگوی ادیان بر اساس میراث مشترک
در ادامه «رمضانعلی ایزانلو» با اشاره به اینکه در گفت وگوی ادیان معمولا گفت‌وگوهای مبتنی بر تجربه دینی داریم، افزود: اما گفت وگویی هست که بر پایه میراث فرهنگی و آثار مشترک از متون ادیان مختلف شکل می گیرد؛ اگر نگاه آماری داشته باشیم در این آثار ادیانی کثرت وجود دارد.
پژوهشگر گروه ادیان بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی ادامه داد: در آستان قدس رضوی مجموعه‌ای از کامل‌ترین نشریات آشوری و ارمنی از چاپ سنگی و سربی وجود دارد؛ تنوع زبانی، قدمت و آرایه‌های هنری در این آثار مورد توجه است، از جمله تنوع در شیوه گردآوری‌ها از اناجیل و تورات‌ها؛ در هر صورت تراث ادیان ابراهیمی در گنجینه آستان قدس رضوی بسیار جالب توجه و موثر است.
نظر شما